Nakaz przyłączenia do sieci kanalizacyjnej - w jakim terminie

Kwestie związane z utrzymaniem czystości i porządku w gminach dotyczące również podłączenia nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej regulują przepisy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, w szczególności jej art. 5 ust. 1 pkt 2. Zgodnie z tym przepisem, właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku poprzez przyłączenie nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej, a gdy budowa takiej sieci jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposażają nieruchomość w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych (spełniające wymagania określone w przepisach odrębnych). Przepis ten wskazuje także, że przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków spełniającą wymagania określone w przepisach odrębnych.

Przede wszystkim w aglomeracjach

Budowa sieci kanalizacyjnych jest zadaniem własnym gminy. Jak wynika z przepisów ustawy z 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, budowa kanalizacji jest obowiązkowa w aglomeracjach o równoważnej liczbie mieszkańców powyżej 2 tys.

Oznacza to, że brak kanalizacji na terenie aglomeracji jest jedynie stanem przejściowym. Gmina nie może bowiem uzasadniać jej braku tym, że inwestycja taka jest – zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – „technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona". Dopiero na terenach poza aglomeracjami gminy mogą z budowy sieci kanalizacyjnych zrezygnować powołując się m.in. na przesłanki braku technicznej czy ekonomicznej zasadności takiej inwestycji.

Natomiast obowiązkiem właściciela nieruchomości, niezależnie od tego, czy ta położone jest na terenie aglomeracji na której sieć kanalizacyjna nie została jeszcze wybudowana, czy też poza aglomeracją, jest wyposażenie nieruchomości albo w bezodpływowy zbiornik na nieczystości ciekłe, albo w przydomową oczyszczalnię ścieków. Zarówno oczyszczalnia przydomowa, jak i tzw. szambo muszą spełniać wymagania określone w przepisach odrębnych.

Przyłączyć się trzeba

Obowiązek przyłączenia nieruchomości do sieci kanalizacyjnej obciąża właścicieli nieruchomości wtedy, gdy taka sieć istnieje. Przyłączenie do istniejącej sieci kanalizacyjnej może nastąpić tylko na wniosek zainteresowanego. Jeżeli zatem właściciel nieruchomości składa taki wniosek, to tym samym wykonuje obowiązek określony przez art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Jednocześnie jego wniosek musi być uwzględniony, jeżeli są spełnione warunki przyłączenia i istnieją techniczne możliwości świadczenia usług.

Jak natomiast wynika z przepisów ustawy z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, zarówno warunki przyłączania do sieci kanalizacyjnej, jak i techniczne warunki określające możliwość dostępu do usług wodociągowo - kanalizacyjnych określa uchwalany przez radę gminy regulamin.

Natomiast żaden z przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, Prawa wodnego, czy ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzania ścieków nie wskazuje, w jakim terminie obowiązek przyłączenia nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej ma zostać wykonany.

Pozostaje pytanie, czy termin taki może zostać wyznaczony w decyzji wójta (burmistrza, prezydenta miasta) wydanej na podstawie art. 5 ust. 7 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach?

Odpowiedź na nie znajdziemy w orzecznictwie sądów administracyjnych. Przykładowo Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z 6 maja 2010 r. wskazał, że przepisy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nie dają organom podstaw do określenia terminu, w którym należy przyłączyć nieruchomość do sieci kanalizacji (sygn. akt II SA/Ol 174/10, orzeczenie prawomocne). Podobne stanowisko zajął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku, który wyrokiem z 26 listopada 2015 r. wskazał, że decyzja nakazująca podłączenie nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej w określonym w jej treści terminie jest w tym zakresie wadliwa (sygn. akt II SA/Gd 447/14).

Kwestia opłat za przyłączenie

Sprawą, czy gminy mogą, czy też nie ustalać opłaty za przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej zajmował się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 13 grudnia 2001 r. Wskazał w nim, że jednostronne nakładanie przez gminy na obywateli jakichkolwiek obowiązków, w tym opłat, nie jest dopuszczalne bez wyraźnego upoważnienia ustawowego. Ponadto NSA wskazał, że w świetle ustawy o czystości i porządku w gminach podłączenie nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej jest prawnym obowiązkiem mieszkańca, a jego niewykonanie jest obwarowane karą grzywny.

Zdaniem sądu, chociaż ustawa o gospodarce komunalnej wyposażyła organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego w kompetencje do stanowienia o wysokości cen i opłat oraz sposobie ustalania cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej tych jednostek samorządowych, nie jest to jednak generalne upoważnienie do wprowadzania opłat o charakterze publicznoprawnym. A skoro podłączenie do sieci kanalizacyjnej jest obligatoryjne, to opłaty pobierane przez gminę za przyłączenie miałyby de facto charakter danin publicznych – wskazał Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. akt II SA 2320/00).

podstawa prawna: Ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jedn. DzU 2016 r., poz. 250 ze zm.)

podstawa prawna: Ustawa z 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jedn. DzU z 2015 r. ze zm.)

podstawa prawna: Ustawa z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jednolity DzU z 27 stycznia 2015 r., poz. 139 ze zm.)

Z orzecznictwa

Przesłankami, od których spełnienia ustawodawca uzależnił dopuszczalność i obowiązek wydania decyzji nakazującej przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej, są: istnienie takiej sieci, możliwość przyłączenia do niej nieruchomości, brak wyposażenia nieruchomości w przydomową oczyszczalnię ścieków oraz niezrealizowanie przez właścicieli nieruchomości obowiązku przyłączenia. Przesłanki te muszą zaistnieć kumulatywnie, a organ administracji publicznej winien ich zaistnienie zbadać i wykazać w uzasadnieniu.

wyrok WSA w Gliwicach z 12 stycznia 20011 r., sygn. akt II SA/Gl 906/10

Sposób sformułowania przepisu art. 5 ust. 7 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach prowadzi do wniosku, że decyzja, o jakiej mowa w tym przepisie nie ma charakteru uznaniowego. Innymi słowy, konieczność jej wydania nie została pozostawiona ocenie organu i nie zależy od takich okoliczności, jak sytuacja życiowa czy majątkowa osoby zobowiązanej. Obowiązek wynikający z tego przepisu ma charakter powszechny, a więc odnosi się do wszystkich nieruchomości leżących w zasięgu sieci kanalizacyjnej.

wyrok WSA w Poznaniu z 27 marca 2013 r., sygn. akt IV SA/Po 4/13

Zwolnienie od obowiązku przyłączenia do sieci kanalizacyjnej może mieć miejsce jedynie wówczas, gdy nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków. W przypadku zatem, gdy właściciel nie wyposażył swojej nieruchomości w przydomową oczyszczalnię ścieków oraz nie wykonuje obowiązku ustawowego, związanego z przyłączeniem nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej, organ zobowiązany jest nałożyć nakaz wykonania przyłączenia.

wyrok WSA w Warszawie z 20 lipca 2016 r., sygn. akt VIII SA/Wa 832/15

Definicje ustawowe

Aglomeracja – teren, na którym zaludnienie lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków albo do końcowego punktu zrzutu tych ścieków (art. 43 ust. 2 pkt 1 Prawa wodnego)

Równoważna liczba mieszkańców – ładunek substancji organicznych biologicznie rozkładalnych wyrażonych jako wskaźnik pięciodobowego biochemicznego zapotrzebowania na tlen (BZT5) w ilości 60 g tlenu na dobę.

Końcowy punkt zrzutu ścieków komunalnych – miejsce przyłączenia systemu kanalizacji zbiorczej dla ścieków komunalnych w aglomeracji nieposiadającej oczyszczalni ścieków, do systemu kanalizacji zbiorczej dla ścieków komunalnych w aglomeracji posiadającej oczyszczalnię ścieków.