Jan Ekier nie żyje

"Profesor, który wie wszystko" - przypominamy tekst Jacka Marczyńskiego, napisany z okazji 100. urodzin profesora.

Niewielu ludziom dane jest obchodzić setne urodziny. Ubiegłoroczna taka uroczystość Jana Ekiera, urządzana przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, była szczególnie wzruszająca. Sam jubilat uczestniczył w niej w sposób niekonwencjonalny – oglądał transmisję internetową, a poszczególnym gościom dziękował specjalnymi listami. Przemawiających było wielu, ale też dorobek Jana Ekiera jest bogaty i niezwykły.

Jak mało ktoś mógł wówczas powiedzieć, że jest człowiekiem spełnionym. Nie tylko z racji wieku i rozmaitych profesji, które z powodzeniem uprawiał. Był człowiekiem spełnionym przede wszystkim dlatego, że doprowadził do końca dzieło, któremu poświęcił pół wieku pracy.

Tym dziełem jest oczywiście Wydanie Narodowe Dzieł Wszystkich Fryderyka Chopina. Pozornie jest to praca mało wdzięczna i efektowna. Na dodatek okazała się niesłychanie skomplikowana, a przez wiele lat trzeba było jeszcze walczyć o pieniądze na publikację kolejnych tomów.

Osobom spoza środowiska muzycznego trudno uwierzyć, że jeszcze w połowie ubiegłego stulecia pianiści korzystali z różnorodnych zapisów nutowych utworów Chopina, często w kształcie bardzo odbiegającym od oryginału. Wynikało to z wielu przyczyn. Sam kompozytor wielokrotnie nanosił poprawki do swych manuskryptów, potem nie wszyscy wydawcy okazywali się skrupulatni w swej robocie. Wreszcie sławni pianiści, choćby Ignacy Jan Paderewski, publikowali własne wersje, z których chętnie korzystali inni muzycy.

Jan Ekier postanowił dać pianistycznemu światu dzieła Chopina w kształcie możliwie najwierniej zbliżonym do oryginału. Praca, jaką wykonał, wymagała nie tylko gruntownego poznania wszystkich dostępnych źródeł. Często także należało dokonać wyboru jednego wariantu lub też zaprezentować pewną różnorodność rozwiązań, wynikającą choćby z faktu, że sam Chopin ją dopuszczał.

Dziś można powiedzieć, że zainteresowanie świata Wydaniem Narodowym redagowanym przez Jana Ekiera jest olbrzymie. To jedno z największych i najważniejszych przedsięwzięć edytorskich, jakie podjęto w Polsce w ciągu ostatniego stulecia. Z pewnością przyczyniło się też do wzrostu zainteresowania muzyką Fryderyka Chopina wśród pianistów.

Nie byłoby zapewne tego chopinowskiego wydawnictwa, gdyby nie pedagogiczna pasja Jan Ekiera. Dla tego trudnego zajęcia poświęcił właściwie własna karierę. Przed wybuchem II wojny światowej dopiero się ona rozpoczęła po zdobyciu VIII nagrody na Konkursie Chopinowskim w 1937 roku.

Nawiasem mówiąc, decyzję u udziale w nim Jan Ekier na trzy miesiące przed pierwszymi przesłuchaniami, za co zresztą został skreślony z listy studentów warszawskiego konserwatorium. Nie wolno im było bowiem brać udziału w takich konkursach.

Po pięknej karcie konspiracyjnej i powstańczej Jan Ekier zaczął odrabiać stracone lata koncertowe i w pod koniec lat 40. odnosił coraz poważniejsze sukcesy, także poza Polską. Mało kto dziś pamięta, że uznanie zdobył nie tylko jako interpretator utworów Chopina, ale także na przykład koncertów Bacha. Nagrał je również na płyty.

Od 1950 roku coraz bardziej zaczęła pochłaniać go jednak pedagogika. Dla niej rezygnował stopniowo z własnych występów, przez nią też zarzucił komponowanie, choć i w tej dziedzinie znakomicie się zapowiadał. W zamian zyskał ogromny autorytet jako nauczyciel innych.