Jak byk zo­stał to­re­ado­rem

Dwie historie wypełniły hiszpański czerwiec bez reszty: marsz piłkarskiej reprezentacji po trzeci z rzędu tytuł w wielkim turnieju i powolne konanie Bankii, konsorcjum upadających banków, które chciały się sztuczkami księgowymi wyciągnąć z bagna jak baron Münchhausen, ale w końcu uwiesiły się klamki rządu, krzycząc: wykupcie nas z kłopotów.

Te dwie historie są splecione ze sobą mocniej, niż się może wydawać. To bank będący częścią Bankii pożyczył trzy lata temu Realowi Madryt pieniądze, za które klub mógł dwa razy jednego lata pobić transferowy rekord świata, kupując Brazylijczyka Kakę i Portugalczyka Cristiano Ronaldo. A niedługo po tej pożyczce poprosił o jałmużnę Europejski Bank Centralny, tłumacząc, że traci płynność. Dostał pożyczkę, ale od problemów uciec się nie dało. Lata kreatywnej księgowości i wiary, że boom na rynku nieruchomości i prosperity napędzana funduszami z Unii Europejskiej będą trwały wiecznie, skończyły się kryzysem.

Dyktatura piękna

Hiszpańskiemu futbolowi do takiego tąpnięcia daleko. Żyjemy w złotym wieku Hiszpanii. W erze pięknej gry, gwiezdnych wojen Realu z Barceloną, zwycięstw reprezentacji, która w niedzielę ma szansę zostać pierwszą w historii, która trzy razy z rzędu wygrywała mistrzostwa Europy i świata. Tak jak słuchamy opowieści z przeszłości o Pelem i jego Brazylii, tak będziemy kiedyś mogli wspominać, że patrzyliśmy co tydzień na Xaviego z Iniestą.

Reprezentacje młodzieżowe też wygrywają swoje turnieje, hiszpańskie szkółki piłkarskie stały się wzorem do naśladowania, a La Masia, gdzie dorastały gwiazdy Barcelony i najlepszy piłkarz świata Argentyńczyk Leo Messi – wręcz mitem. Ale ta dyktatura piękna w futbolu – i sukcesy w innych sportach, od koszykówki po tenis – ma też swój brzydki rewers. Podobny jak w przypadku banków.

Życie na kredyt, beztroska prezesów, masujących swoje ego milionowymi transferami bez pokrycia, wyciszanie afer korupcyjnych, ściganie dopingu tak, by go nie doścignąć, pobłażliwość rządu, który przymykał oko na zadłużanie się i dał fatalny przykład, gdy wyciągnął Real znad krawędzi bankructwa kontrowersyjną transakcją zamiany gruntów w mieście. Tak naprawdę była to zabroniona przez unijne przepisy publiczna pomoc dla sportowej spółki akcyjnej, ale przeprowadzona tak sprytnie, że Komisja Europejska była bezradna, musiała swoje dochodzenie zakończyć bez wymierzenia kary.

Dziś odratowany Real ma się świetnie, spłaca długi w terminie, a ma ich blisko pół miliarda euro. Podobnie Barcelona, bo wielcy się zawsze jakoś wyżywią. Ale już za ich plecami toczy się walka o przetrwanie. Real i Barcelona, kluby, które w 23-osobowej kadrze na Euro 2012 mają aż 13 piłkarzy (licząc z Jordim Albą, który właśnie przeszedł z Valencii do Barcy) wysysają z rynku praw telewizyjnych i sponsorskich miliardy, a reszcie zostawiają ochłapy. Aż cztery ligowe kluby ogłosiły w ostatnim czasie upadłość, bo do tej pory, inaczej niż np. w Anglii, można to było zrobić bezkarnie, nie dostając ujemnych punktów ani zakazu transferów.

Dopiero niedawno rząd zmienił przepisy, co być może zakończy czas absurdów, takich, jakie miały miejsce np. w Realu Saragossa. Klub ze stumilionowym garbem długu, z czego duża część to zaległości u fiskusa, ogłosił upadłość, a potem kupił sobie mało znanego jeszcze bramkarza Roberto za 8 mln euro. I dzięki temu i innym transferom utrzymał się w lidze, a spadły dwa kluby będące wzorem finansowego rozsądku, Villarreal i Sporting Gijon.

Podobnie jest z ustawianiem meczów i dopingiem. Dopiero po kilku aferach, które udało się ukryć za pięknymi dekoracjami, przepisy zmieniły się na tyle, że policja i prokuratorzy mogli zacząć działać, a nie tylko patrzeć na inercję sportowych władz, które jak wszędzie na świecie są niezdolne do sprzątania własnego gniazda. Ale i tak ostatnia kolejka ligi była pełna podejrzeń o ustawianie meczów, a dalszego ciągu nie ma. Bo nastało kolejne lato z reprezentacją i zmartwienia poszły na bok.

Hiszpańskie panowanie zaczęło się cztery lata temu w Austrii i Szwajcarii. Z zaskoczenia, bo to wcześniej była drużyna znana głównie z pięknych porażek i pełna paradoksów. Bardziej kochana za granicą niż u siebie. Niemile widziana w Kraju Basków i Katalonii, niegrająca od lat ani na stadionie Athleticu Bilbao, ani na Camp Nou w Barcelonie, choć to te dwa kluby wychowały jej najwięcej reprezentantów. Podzielona na klubowe kliki. Mająca od dziesięcioleci wielkich piłkarzy, ale tylko jeden tytuł: z 1964 r., gdy grała mistrzostwa Europy u siebie, pod okiem generała Franco.

Do mistrzostwa świata z 2010 hiszpański bilans osiągnięć w mundialach był gorszy niż reprezentacji Polski. Od 1984 do 2008 r. Hiszpania nie była w stanie w żadnym turnieju wyjść poza ćwierćfinał. Stała się zakładniczką klątwy: gramy jak nigdy, przegrywamy jak zawsze.

W kraju zakochanym w futbolu, rozdyskutowanym o piłce przy winie i tapas, ale też kraju będącym raczej federacją regionów niż jednością, była dzieckiem niczyim, sierotą wśród wielkich klubów, które Baskom czy Katalończykom zastępują reprezentację. Wciąż ją zresztą najbardziej zagorzali przeciwnicy rządów Madrytu nazywają nie reprezentacją Hiszpanii, ale reprezentacją państwową – seleccion estatal.