Nowelizacja procesu cywilnego wchodzi w życie. Co z rozpoczętymi postępowaniami

Ustawa w części wchodzi w życie już po 14 dniach od dnia ogłoszenia. Oznacza to, że przedsiębiorcom zostało niewiele czasu na przygotowanie się do nowych realiów prawnych. Przepisy przejściowe i wprowadzające nową ustawę są dosyć skomplikowane, warto więc odpowiedzieć na pytanie od kiedy i w jaki sposób powinniśmy stosować nowe normy?

Czytaj także: Nowe postępowanie cywilne może być dobrą zmianą dla stron procesu

Przepisy przejściowe

Zasadą jest, że w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy zachowują swoją moc wszystkie czynności dokonane zgodnie z dotychczasowymi przepisami. Do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji stosowane będą przepisy Kodeksu postępowania cywilnego oraz o ustawy dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, w brzmieniu wprowadzanym nowelizacją. W zakresie jednak wniosków o wyłączenie sędziego (art. 53

1

k.p.c.) oraz postępowania w przypadku braków formalnych pism procesowych wnoszonych przez profesjonalnych pełnomocników (art. 130

3

§ 2 k.p.c.) stosuje się przepisy dotychczasowe, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji.

Ponadto, do rozpoznania środków odwoławczych wniesionych i nierozpoznanych przed dniem wejścia w życie noweli stosuje się przepisy k.p.c. w brzmieniu dotychczasowym. Sprawy zaś o roszczenia z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej rozpoznaje się w postępowaniu uproszczonym, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza kwoty dwudziesty tysięcy złotych.

Postępowania gospodarcze i zmiany w kosztach sądowych

Nowe zasady dotyczące zasądzania odsetek od kosztów procesu (art. 98 § 1

1

i 1

2

k.p.c.) oraz możliwości nałożenia przez sąd obowiązku zwrotu kosztów procesu niezależnie od wyniku sprawy w przypadku nieusprawiedliwionego niestawiennictwa strony (art. 103 § 3 k.p.c.) stosuje się wyłącznie w postępowaniach wszczętych po dniu wejścia w życie nowelizacji.

Jeżeli chodzi o postępowania gospodarcze, to do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowych przepisów, które podlegałyby rozpoznaniu w postępowaniu w sprawach gospodarczych, nie stosuje się przepisów o tym postępowaniu i będą one rozpoznawane przez sąd właściwy według przepisów dotychczasowych. Nowe zasady będą więc stosowane wyłącznie dla postępowań wszczętych po wejściu w życie nowych przepisów.

Specyficzne zasady dotyczą także zmian w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. W sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w nowelizacji, przepisy tej ustawy w nowym brzmieniu stosuje się wyłącznie do pism i wniosków podlegających opłacie, wnoszonych po dniu wejścia w życie nowych przepisów oraz wydatków powstałych po tym dniu.

Postępowania nakazowe i upominawcze

Szczególne zasady dotyczyć będą także postępowań nakazowych i upominawczych. Zasadą jest, że w sprawach, w których przed dniem wejścia w życie nowelizacji wydano nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, wszczęto postępowanie rozpoznawane w postępowaniu nakazowym lub elektronicznym postępowaniu upominawczym, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji, stosowane będą przepisy dotychczasowe. Szczególne zasady, przewidujące co do zasady pominięcie przepisów dotyczących postępowania nakazowego, dotyczą sytuacji, w których powód dochodzi roszczeń w trybie określonym w art. 485 § 3 k.p.c., wyłącznie na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych (art. 11 ust. 2 ustawy nowelizującej). Banki, z dniem wejścia w życie nowelizacji stracą więc możliwość korzystania z postępowania nakazowego korzystając wyłącznie z tego dokumentu prywatnego.

Ponadto, w elektronicznym postępowaniu upominawczym, w okresie 3 miesięcy po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy opłaty ustala się i pobiera zgodnie z przepisami ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w brzmieniu dotychczasowym. W tym samym czasie nie będą stosowane przepisy ogólne dotyczące postępowań nakazowych i upominawczych (art. 480

1

–480

4

k.p.c.), a przepisy dotyczące warunków formalnych pism procesowych (art. 126 § 1 i 1

1

k.p.c.) oraz postępowania upominawczego (art. 497

1

–499 oraz 502-505 k.p.c.) stosuje się w brzmieniu dotychczasowym.

Postępowania zawieszone

Szczególne zasady dotyczą także postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowych regulacji, które pozostawały zawieszone w dniu ich wejścia w życie. W takim przypadku sąd umarza postępowanie zawieszone z uwagi na niestawiennictwo stron lub powoda (art. 177 § 1 pkt 5 k.p.c.) lub wskutek niewykonania przez powoda zarządzeń (art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c.), jeżeli wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu 3 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji. Jeżeli postępowanie było zawieszone na zgodny wniosek stron lub na wniosek spadkobiercy, postępowanie zostanie umorzone, jeżeli wniosek o jego podjęcie nie został zgłoszony w ciągu 6 miesięcy od tego momentu. Jeżeli jednak według przepisów dotychczasowych termin umorzenia zawieszonego postępowania byłby wcześniejszy niż według nowych reguł, stosowne będą przepisy dotychczasowe. W praktyce więc wybór starego lub nowego brzmienia przepisów będzie zależny od tego które z nich przewidują szybsze umorzenie zawieszonego postępowania.

Przepisy wprowadzające

Co do zasady, nowelizacja wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia. Przewidziane są jednak również inne terminy vacatio legis. I tak, po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia wejdzie w życie m.in. nowelizacja ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz częściowo ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (zmiany w zakresie art. 21-22 tej ustawy). W tym samym krótszym terminie wejdzie w życie nowelizacja k.p.c. dotycząca przekazań spraw do sądu okręgowego w przypadku powstania zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości sądu rejonowego (art. 18 § 2 k.p.c.), sprawdzenia wartości przedmiotu sporu przez sąd (art. 25 § 1 k.p.c.), niektórych regulacji dotyczących wyłączenia sędziego (art. 52 § 2 k.p.c.), zwrotu kosztów procesu (art. 110 k.p.c.), wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (art. 125 § 2

1a

k.p.c.), przywrócenia terminu (art. 169 § 5 k.p.c., art. 172 k.p.c.), zawieszenia i umorzenia postępowań sądowych (art. 1781 k.p.c., art. 182 § 1-2 k.p.c., art. 183 k.p.c.), mediacji i postępowania pojednawczego (art. 183

5

k.p.c., art. 183

8