Sądy administracyjne przyznały rację Rzecznikowi Praw Dziecka

Pod koniec września br. Rzecznik Praw Dziecka zgłosił swój udział w postępowaniu przez Samorządowym Kolegium Odwoławczym w C. w sprawie odmowy przyznania świadczenia rodzicielskiego. Decyzją z 11 października br. organ podzielając argumentację RPD przyznał świadczenie.

Świadczenie rodzicielskie po 1,5 roku

Matka dziecka wystąpiła z wnioskiem o ustalenie prawa do świadczenia w kwietniu 2016 r. Organ pierwszej instancji po rozpatrzeniu wniosku odmówił, argumentując, że wystąpiła negatywna przesłanka zbiegu uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego i świadczenia rodzicielskiego, która wykluczała możliwość pobierania dwóch świadczeń opiekuńczych. Organ drugiej instancji utrzymał w mocy decyzję odmowną. Rzecznik Praw Dziecka zaskarżył tę decyzję, a Wojewódzki Sąd Administracyjny w G., podzielając argumentację RPD, wyrokiem z 19 kwietnia 2017 r. uchylił decyzję organu pierwszej i drugiej instancji.

W ocenie WSA zbieg uprawnień do określonych świadczeń ma zastosowanie tylko w sytuacji, gdy mamy do czynienia ze zbiegiem uprawnień w sensie podmiotowym zarówno co do osoby sprawującej opiekę lub wychowanie jak i osoby wymagającej opieki. Po ponownym rozpoznaniu sprawy organ pierwszej instancji ponownie odmówił prawa do świadczenia rodzicielskiego wskazując, iż 26 lipca 2017 r. w Dzienniku Ustaw pod pozycją 1428 ukazała się zmiana m.in. do ustawy o świadczeniach rodzinnych. Wskutek zmiany artykułu 27 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych zostało doprecyzowane brzmienie tego przepisu, i od dnia 1 sierpnia 2017 r. otrzymał brzmienie, iż w przypadku zbiegu uprawnień do następujących świadczeń:

1) świadczenia rodzicielskiego lub

2) świadczenia pielęgnacyjnego, lub

3) specjalnego zasiłku opiekuńczego, lub

4) dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, lub

5) zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie: zasiłków dla opiekunów - przysługuje jedno z tych świadczeń wybrane przez osobę uprawnioną - także w przypadku gdy świadczenia te przysługują w związku z opieką nad różnymi osobami. Zmiana weszła w życie z dniem 1 sierpnia 2017 r. na podstawie art. 41 ustawy z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin.

Organ wskazał, iż w związku z faktem, iż ustawodawca nie wprowadził żadnego przepisu przejściowego, który w sprawach rozpoczętych przez zmianą ustawy przewidywałby możliwość zastosowania dotychczasowych przepisów, organ postanowił ponownie odmówić przyznania świadczenia rodzicielskiego. Organowi pierwszej instancji umknęło jednak, iż zgodnie z art. 17 przywołanej ustawy nowe brzmienie art. 27 u.ś.r. ma zastosowanie po raz pierwszy przy ustalaniu prawa do świadczeń na okres zasiłkowy rozpoczynający się od dnia 1 listopada 2017 r.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w C., podzielając stanowisko Rzecznika zważyło, że w niniejszej sprawie wniosek o przyznanie świadczenia rodzicielskiego został złożony w dniu 29 kwietnia 2016 r. tj. w stanie prawnym obowiązującym do dnia 31 lipca 2017 r. Zatem strona spełniała przesłanki do przyznania jej świadczenia wychowawczego.

- Należy zwrócić uwagę, że kwestia przyznania stronie prawa do świadczenia wychowawczego była przedmiotem rozstrzygnięcia przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym/ Wyrok w tej sprawie oraz przytoczona wykładnia prawa zastosowana przez Sąd jest dla organów administracji publicznej wiążąca i organy zobowiązane są do jej stosowania – podkreśla RPD.

Dopłaty do wypoczynku dzieci w rodzinie zastępczej

Decyzją Komendanta Miejskiego Państwowej Straży Pożarnej w P. z 13 grudnia 2016 r. utrzymaną w mocy decyzją Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej w K. z 18 stycznia 2017 r. odmówiono przyznania dopłaty do wypoczynku małoletnim, będących pod opieką Państwa W. – rodziny zastępczej zawodowej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego. Powodem takiego rozstrzygnięcia było błędne przyjęcie, że dzieci pozostające pod opieką rodziny zastępczej nie są dziećmi przyjętymi na wychowanie.

Rzecznik zgłosił udział w sprawie toczącej się przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w G. Powołał się m.in. na art. 67 ust. 2 ustawy o Straży Pożarnej. Zgodnie z tym przepisem: „za dziecko uważa się dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, dziecko przyjęte na wychowanie, które ukończyło 18 roku życia (...)." Rzecznik podkreślił, że przyjęcie dziecka na wychowanie nie jest równoznaczne z formalnym ustanowieniem opieki, jednakże oznacza ono faktyczne sprawowanie opieki nad dzieckiem, niezależnie od formalnego statusu jego opiekuna, przemawia za tym dbałość o dobro dziecka, tj. zagwarantowanie mu faktycznej opieki.

RPD powołał się także na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2009 r., w sprawie I UK 142/09, w którym stwierdzono, iż przyjęcie na wychowanie oznacza również podejmowanie w imieniu dziecka istotnych decyzji związanych z jego egzystencją, edukacją i procesem wychowawczym, a zatem w istocie przejęcie odpowiedzialności za proces wychowawczy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w G. wyrokiem z dnia 27 września 2017 r. przychylił się do argumentacji RPD i uchylił zaskarżoną decyzję. W konsekwencji powyższego, rodzicom zastępczym zostanie przyznana dopłata do wypoczynku dla małoletnich będących pod ich opieką.

Transport dla dziecka z niepełnosprawnością

W sierpniu br. do Rzecznika Praw Dziecka zwróciła się matka dziewczynki, której Wójt Gminy S. odmówił dowozu do Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego nr 2 w K. W uzasadnieniu odmowy organ wskazał, że: „ (...) Gmina S. nie ma możliwości dowożenia Pani córki do Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego nr 2 w K.".

Rzecznik Praw Dziecka zaskarżył decyzję Wójta Gminy S. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Ł. 1 września br. Wójt Gminy S. poinformował, że uwzględniając skargę w ramach autokontroli zapewni dowóz małoletniej do szkoły. Wobec uwzględnienia skargi przez organ sąd umorzył postępowanie.