31 marca mija termin na złożenie oświadczenia majątkowego m.in. przez członków korpusu służby cywilnej. Tych, których to dotyczy wskazuje przede wszystkim ustawa o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (dalej ustawa antykorupcyjna), ale nie tylko. Obowiązek złożenia tego typu oświadczeń, na podstawie odrębnych przepisów, spoczywa, bowiem też na członkach korpus sc zatrudnionych w Krajowej Informacji Skarbowej i izbie administracji skarbowej. Do ich złożenia mogą też zostać poproszeni (przez Komendanta Głównego Straży Granicznej czy właściwych komendantów oddziałów SG) inni członkowie korpusu sc zatrudnieni w jednostkach Straży Granicznej.
Większość członków korpusu sc składa oświadczenie majątkowe na formularzu, którego wzór stanowi załącznik nr 3 do rozporządzenia Prezydenta RP z 4 lipca 2011 r. w sprawie określenia wzorów formularzy oświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej i o stanie majątkowym (DzU nr 150, poz. 890). Wzór formularza obwiązującego pracowników SG określa rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 30 grudnia 2015 r. w sprawie oświadczeń o stanie majątkowym funkcjonariuszy oraz pracowników SG (DzU z 2015 r. poz. 2364).
Sankcje adekwatne do przewinienia
Za niezłożenie oświadczenia majątkowego członkowi korpus sc grozi odpowiedzialność służbowa, inaczej dyscyplinarna. Oznacza to, że za zlekceważenie tego obowiązku może on zostać ukarany jedną z kar dyscyplinarnych wymienionych w art. 114 ustawy o służbie cywilnej (dalej usc). W przypadku osób zajmujących wyższe stanowiska w sc oraz pracowników sc może to być: upomnienie, nagana, obniżenie wynagrodzenia zasadniczego, nie więcej niż o 25 proc. przez okres nie dłuższy niż sześć miesięcy oraz kara wydalenia z pracy w urzędzie. Natomiast w przypadku urzędników sc: upomnienie, naganna, pozbawienie możliwości awansowania przez okres dwóch lat na wyższy stopień służbowy; obniżenie wynagrodzenia zasadniczego, nie więcej niż o 25 proc. przez okres nie dłuższy niż sześć miesięcy, obniżenie stopnia oraz kara wydalenie ze służby cywilnej.
W piśmiennictwie uznaje się, że niezłożeniem oświadczenia będzie zachowanie polegające na niezłożeniu takiego oświadczenia w ogóle jak również złożenie go po terminie (tak np. A. Rzepecka Gil Komentarz do ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne Wolters Kluwer Warszawa 2009 r.).
Wydaje się jednak, że przy wyciąganiu konsekwencji pracodawca powinien wziąć pod uwagę okoliczności towarzyszące takiemu zachowaniu pracownika. Inaczej powinno być, bowiem ocenione jednorazowe złożenie oświadczenia po terminie (spóźnienie) a inaczej świadome uchylanie się od tego obowiązku, szczególnie, gdy ma ono charakter cykliczny. Jak stwierdził SN w wyroku z 7 października 2015 r. (II PK 259/14, www.sn.pl) już jednorazowe niezłożenie wymaganego oświadczenia majątkowego powoduje odpowiedzialność służbową (art. 13 ustawy antykorupcyjnej), w tym odpowiedzialność dyscyplinarną za naruszenie obowiązków członka korpusu sc (art. 113 ust. 1 usc), która uzasadnia zastosowanie jednej z kar dyscyplinarnych wymienionych w art. 114 tej ustawy. Natomiast umyślne (oczywiście zawinione), uporczywe (permanentne) deliktowe niewykonywanie („sabotowanie") obowiązku składania antykorupcyjnych oświadczeń majątkowych przez pracowników państwowej służby cywilnej, stanowi – zdaniem SN – ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych zagrożone rygorem adekwatnej odpowiedzialności pracowniczej za takie naruszenie (art. 9 ust. 1 usc w związku z art. 52 § 1 pkt 1kodeksu pracy) bez konieczności wszczynania procedury dyscyplinarnej.
Wprawdzie w wyroku tym SN odnosi się tylko do pracowników służby cywilnej, ale kwestie dotyczące odpowiedniego miarkowania możliwych do zastosowania sankcji mają charakter ogólny. Należy, zatem przyjąć, że powinny mieć zastosowanie zarówno wobec urzędników sc jak i osób powołanych na wyższe stanowiska w sc, którym za ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych grożą podobne konsekwencje (por. art. 71 ust.7 pkt 1 usc oraz art.70 § 3 kp w związku z art.53a ust. 5 usc).
To nie pierwszy wyrok, w którym SN opowiada się za stopniowalnością odpowiedzialności. W sprawie, która dotyczyła niezłożenia oświadczenia majątkowego w terminie (pięciodniowe spóźnienie) przez osobę wydającą decyzje administracyjne w imieniu wójta, w związku, z czym, zgodnie z art. 24 k ust. 3 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 446 ze zm.) powinna być z nią rozwiązana umowa o pracę w trybie dyscyplinarnym SN uznał, że niezłożenie w terminie oświadczenia majątkowego może być przez pracownika zawinione w różnym stopniu (od winy umyślnej, poprzez rażące niedbalstwo do najlżejszej winy nieumyślnej). Może też być przez pracownika całkowicie niezawinione. W przypadkach braku zawinienia oraz lżejszych postaci winy, sankcja w postaci rozwiązania umowy o pracę w sposób równoznaczny z rozwiązaniem na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 kp byłaby nieproporcjonalna do zachowania pracownika (wyrok SN z 5 kwietnia 2007 r. I PZP 4/07, OSNAPiUS 2007 nr 23-24, poz. 340, str. 970).
Podanie nieprawdy jest ryzykowne
Teraz z darmową dostawą i e‑wydaniem gratis!
Surowsze sankcje w porównaniu do tych przewidzianych za niezłożenie oświadczenia majątkowego grożą członkom korpus sc za podanie w nim nieprawdy. Wówczas, oprócz odpowiedzialności służbowej, podlegają oni także odpowiedzialności karnej. Maksymalna kara, jaka może im być z tego tytułu wymierzona to kara pozbawienia wolności do lat 5. A w przypadku przewinienia mniejszej wagi grozi im: grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Jak widać z powyższego obowiązek adekwatności kary do przewinienia w tym przypadku wynika wprost z przepisów ustawy. Zdaniem M. Jachimowicza („Odpowiedzialność karna za naruszenie przepisów ustawy antykorupcyjnej" – Prokuratura i Prawo 2006 r.) wypadek mniejszej wagi zachodzi wtedy, gdy całokształt okoliczności przedmiotowych i podmiotowych, związanych z popełnieniem przestępstwa, ma charakter obiektywnie mniej karygodny (szkodliwy) niż przeciętnie przy popełnieniu podstawowego typu przestępstwa. Z tzw. wypadkiem mniejszej wagi w przypadku występku opisanego w art. 14 ustawy antykorupcyjnej mamy do czynienia, gdy podana w oświadczeniu bądź to o stanie majątkowym, bądź to o prowadzonej działalności gospodarczej nieprawda nie ma większego znaczenia na tle całego oświadczenia, gdy różnica między rzeczywistym a podanym stanem rzeczy jest nieznaczna.
Przy czym „nieprawda" w rozumieniu omawianego przepisu to „nieprawda" w sensie subiektywnym, tzn., że oświadczenie jest nieprawdziwe, gdy sprawca uświadamia sobie, że podaje w oświadczeniach, dane niezgodne z rzeczywistym stanem rzeczy.
Ważne!
Oświadczenie o stanie majątkowym składa się kierownikowi jednostki (dyrektorowi generalnemu urzędu) przed objęciem stanowiska, a następnie co roku do 31 marca, według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedniego, a także w dniu opuszczenia stanowiska. Do 31 marca swoje oświadczenia majątkowe składają też osoby zatrudnione w Krajowej Informacji Skarbowej i izbie administracji skarbowej oraz Straży Granicznej.
Obowiązkowa weryfikacja
Analizy danych zawartych w oświadczeniu dokonują osoby, którym je złożono. W przypadku członków korpusu sc robi to, co do zasady kierownik jednostki (dyrektor generalny urzędu). Jest on przy tym uprawniony do porównania treści analizowanego oświadczenia z treścią uprzednio złożonych oświadczeń. W przypadku zatrudnionych w KIS i izbie administracji skarbowej, kierownicy tych jednostek oraz komórka organizacyjna urzędu obsługującego ministra realizująca zadania w zakresie oświadczeń o stanie majątkowym. Kontroli rzetelności i prawdziwości oświadczeń, dokonuje też Centralne Biuro Antykorupcyjne.
podstawa prawna: Art. 2 art. 10, art. 13-14 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (tekst jedn. DzU z 2006 r. nr 216, poz. 1584 ze zm.)
podstawa prawna: Art. 9, art. 113-114 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1345 ze zm.)
podstawa prawna: Art. 91a ust. 3 ustawy z 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1643)
podstawa prawna: Art. 149 ustawy z 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2016 r. poz. 1947 ze zm.)
Kto składa oświadczenie
W służbie cywilnej, zgodnie z ustawą antykorupcyjną, oświadczenia majątkowe składają osoby zajmujące stanowiska:
- kierownicze w urzędach naczelnych i centralnych organach państwowych, czyli stanowiska dyrektora generalnego, dyrektora departamentu (jednostki równorzędnej) i jego zastępcy oraz naczelnika wydziału (jednostki równorzędnej),
- kierownicze w urzędach terenowych organów rządowej administracji ogólnej, czyli stanowiska dyrektora generalnego urzędu wojewódzkiego, dyrektora wydziału (jednostki równorzędnej) i jego zastępcy oraz głównego księgowego,
- kierownika urzędu i jego zastępcy – w urzędach terenowych organów rządowej administracji specjalnej,
- równorzędne pod względem płacowym ze stanowiskami wymienionymi wyżej.
- inni niż wymienieni wcześniej członkowie korpusu sc zatrudnieni w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz wszyscy urzędnicy sc, zajmujący inne niż wymienione wcześniej stanowiska.
