Dziecko powoduje szkodę, ?a rodzic nie odpowiada

W czwartek Sąd Najwyższy oddalił ostatecznie pozew o odszkodowanie i rentę młodego człowieka z Grudziądza, który stał się kaleką na skutek uderzenia kostką brukową przez 16-latka z osiedla.

Pozwał rodziców

Poszkodowany pozwał rodziców, bo sprawcy, ze względu na wiek i dolegliwości psychiczne, nie można przypisać odpowiedzialności. Nie miał też pełnego rozeznania co do skutków swego czynu.

Młody człowiek domagał się odszkodowania na podstawie art. 427 kodeksu cywilnego. Mówi on, że ten, kto jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego winy poczytać nie można, jest obowiązany do naprawienia szkody, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru. Nadzorujący (tutaj rodzice) mogą się bronić, wykazując, że uczynili zadość temu obowiązkowi. I na tym skupił się proces.

Jak ustaliły sądy Rejonowy w Grudziądzu i Okręgowy w Toruniu, do nieszczęsnego zdarzenia doszło, kiedy poszkodowany – wówczas student – w gronie kolegów wypłacał pieniądze z bankomatu. Podbiegł do niego 16-latek i uderzył go czymś przypominającym kostkę brukową. W wyniku urazu poszkodowany stał się kaleką na całe życie, musi używać wózka. Obie rodziny są raczej niemajętne. Poszkodowany nie żądał jednak wysokich kwot. Domagał się 12 tys. zł odszkodowania, 30 tys. zł zadośćuczynienia za szkody na zdrowiu i psychice oraz renty 1,2 tys. zł miesięcznie.

Bez zadośćuczynienia

Sprawca już wcześniej był na bakier z prawem i zasadami porządku. Postrzelił koleżankę szkolną z wiatrówki, w bójce wybił chłopakowi ząb. Był pod opieką kuratora, a rodzice udali się z nim do psychologa i psychiatry, a nawet przez dwa miesiące przebywał w szpitalu psychiatrycznym. Stwierdzono u niego podwyższoną pobudliwość, skłonność do działań impulsywnych, być może generowane nieprawidłowością rozwojową (wodogłowiem).

Sądy niższych instancji nie dopatrzyły się zaniedbań rodziców i pozew oddaliły. Wskazały, że zdarzenie miało charakter niespodziewanego ekscesu, a nadzoru rodziców nie można rozumieć jako pełnej kontroli. Nieszczęsnego dnia jedno z rodziców było w pracy, a drugie poza miastem. – Mamy nieodwracalną krzywdę, a nie ma zadośćuczynienia – mówił przed SN adwokat Andrzej Tomaszek, pełnomocnik powoda. – W razie szczególnych kłopotów z dzieckiem od rodziców mamy prawo wymagać szczególnego nadzoru – wskazywał.

Ile kontroli

– Czy stały kontakt z kuratorem i trzema przychodniami oraz umieszczenie dziecka w szpitalu psychiatrycznym to nie jest szczególny nadzór? Czego jeszcze można wymagać? – powiedziała w uzasadnieniu Mirosława Wysocka, sędzia SN. – Jest przy tym charakterystyczne, że strona powodowa nie wskazuje dodatkowych zabezpieczeń, jakie rodzice mogli i powinni jeszcze podjąć. Nic nie przesłania nam ogromnego nieszczęścia i szkody oraz tego, że nikt za nią nie zapłaci, ale tak się niestety zdarza – zakończyła sędzia.

Kwestia ograniczonej odpowiedzialności rodziców za dzieci odżywa co jakiś czas. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego rozważała jej zaostrzenie, ale – jak powiedział „Rz" jej sekretarz Robert Zegadło – jeśli zmiany będą wprowadzone, to dopiero w nowym kodeksie cywilnym.

Sygnatura akt  IV CSK 146/14

Opinia dla „Rzeczpospolitej"

Zbigniew Banaszczyk, Uniwersytet Warszawski, współautor komentarza do kodeksu cywilnego