To jeden z rozdziałów powieści „Batalion czołgów” Josefa Škvorecky’ego, najwybitniejszego – obok Milana Kundery i Bohumila Hrabala – powojennego pisarza czeskiego. Tekst powstał już w 1954 roku, ale na długie lata trafił do szuflady.
W socjalistycznej Czechosłowacji nie mogły się ukazać pełne gorzkiego humoru zapiski ze służby wojskowej, którą autor odbył w latach 1952 – 1954. Rzecz opublikowano dopiero po 17 latach w Kanadzie, w wydawnictwie 68-Publishers, założonym przez pisarza wspólnie z żoną Zdeną Salivarovą. W 1978 roku, m.in. za drukowanie tekstów Hrabala i Kundery, oboje zostali pozbawieni czechosłowackiego obywatelstwa. Dziś „Batalion czołgów” należy do najpopularniejszych czeskich powieści. Opis egzaminu na odznakę Fuczika to jeden z jej najśmieszniejszych fragmentów.
Porucznik Rużiczka (Adam Ferency) wzywa sierżanta Smirzickiego (Marcin Hycnar) i każe mu przeprowadzić w jednostce egzamin z lektur, które mieli przeczytać żołnierze. Pytania ma zadawać podporucznik Prouza (świetny Jacek Braciak), który zgłosił się do tej roli na ochotnika. Prouza uspokaja żołnierzy. – Towarzyszu, przeczytaliście już wszystkie książki? – zagaduje jednego. – No, wszystkie nie... – pada odpowiedź. – A której nie czytaliście? – No, tej „W dali jest Moskwa”. – „Daleko od Moskwy”. Przecież to nie jest lektura obowiązkowa, tylko uzupełniająca. Czego się boicie? – Bo ja... nie mam do siebie zaufania – mówi wojak. Prouza obiecuje jednak, że egzamin będzie łatwy. Ciemni jak tabaka w rogu żołnierze stawiają się przed komisją. Podporucznik przystępuje do zadawania pytań. Na pierwszy ogień idzie sierżant „Piniądz” Szemanczak. Nie przyzna się, że nie przeczytał niczego. Krzysztof Kowalewski jest w tej roli tak śmieszny, że łzy płyną ciurkiem.
Przed spektaklem Jedynka nada rozmowę z pisarzem przeprowadzoną przez tłumacza jego książek Andrzeja Jagodzińskiego. W 2005 roku za słuchowisko „Saksofon basowy”, także na podstawie prozy Škvorecky’ego, Andrzej Piszczatowski zdobył radiowe Grand Prix festiwalu Dwa Teatry w Sopocie. Początek niedzielnego słuchowiska o godz. 21.05.
