Wybiórcza solidarność państw UE z Hiszpanamii

Sędzia z landu Szlezwik-Holsztyn miał w poniedziałek wieczorem rozstrzygnąć, czy kataloński przywódca na czas procedury przewidzianej europejskim nakazem aresztowania pozostanie w więzieniu w Neumünster, czy odpowie z wolnej stopy. Decyzja o jego wydaniu, która zapadnie najpóźniej za 60 dni, będzie jednak niemal na pewno korzystna dla Madrytu.

– Hiszpania jest krajem demokratycznym. Ten konflikt musi zostać rozwiązany na podstawie prawa hiszpańskiego – oświadczył rzecznik niemieckiego rządu Steffen Seibert.

W Unii to jednak wcale nie jest oczywistość. Carles Puigdemont schronił się przed hiszpańskim wymiarem sprawiedliwości do Belgii 31 października, jednak już 5 grudnia sędzia Sądu Najwyższego Angel Llarena wycofał nakaz aresztowania, gdy okazało się, że Belgowie nie zamierzają ścigać zbiega za „bunt” i „zdradę stanu”, a jedynie mniejsze przestępstwa. W takich warunkach nawet, gdyby Puigdemont został Hiszpanom wydany, groziłaby mu o wiele mniejsza kara niż innym przywódcom katalońskiego ruchu niepodległościowego.

Llarena wznowił europejski nakaz aresztowania w miniony piątek, bo zebrał więcej danych na temat wezwania Puigdemonta do użycia siły. Zrobił to jednak przede wszystkim, kiedy otrzymał sygnał, że były przewodniczący katalońskiego rządu regionalnego wyjechał w czwartek na konferencję do Helsinek.

Na Finów, jak na Belgów, Hiszpanie najwyraźniej też jednak nie mogli liczyć. W piątek fińskie władze przyznały, że „bez pośpiechu” starają się zlokalizować miejsce pobytu katalońskiego polityka. Ten w minibusie Renault Espace na belgijskich numerach z czterema współpracownikami dostał się w tym czasie z Helsinek do promu płynącego w kierunku Sztokholmu. Po kilkunastogodzinnym rejsie dotarł do szwedzkiej stolicy, skąd pokonał ok. 1300 km do granicy niemiecko-duńskiej. Przez cały czas był potajemnie śledzony przez kilkunastu agentów hiszpańskich służb CNI. Jednak Madryt nie chciał, aby Puigdemont został zatrzymany przez Szwedów lub Duńczyków. Najwyraźniej się obawiał, że współpraca z nimi może być równie trudna jak z Belgami. Zbieg został dopiero zatrzymany przez agentów niemieckich służb BKA w niedzielę o 11.19, gdy wjechał na stację benzynową przy wiodącej do Hamburga autostradzie A7. Jak sam przyznał, zamierzał dotrzeć do Brukseli.

Taki układ oznacza jednak, że kraje Unii, które na co dzień negocjują w Brukseli trzeciorzędne problemy, nie są w stanie zachować między sobą minimalnej lojalności w kwestii zupełnie fundamentalnej: obrony integralności terytorialnej i porządku konstytucyjnego każdego z nich.

– Do szczytu UE w Tampere w 1999 r. i powołania europejskiego nakazu aresztowania wszystkie decyzje o wydaniu osoby poszukiwanej przez inny kraj UE miały charakter polityczny. Dlatego np. Irlandia nigdy nie wydawała Wielkiej Brytanii podejrzanych o terroryzm członków IRA. Później udało się jednak określić 32 kategorie przestępstw pospolitych (zabójstwo, gwałt, kradzież etc.), kiedy wydanie podejrzanego jest w zasadzie automatyczne. Ale gdy idzie o przestępstwa o wadze państwowej, nigdy nie doszło do harmonizacji prawa. Dlatego wiele krajów nie uznaje pojęcia zdrady stanu lub rebelii i nie wyda osób podejrzanych o ich popełnienie – mówi „Rzeczpospolitej” Camino Mortera Martinez, specjalistka od prawa europejskiego w Center for European Reform (CER) w Brukseli.

Belgijscy politycy jak przywódca liberałów Guy Verhofstadt wielokrotnie wytykali brak niezależności Sądu Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego w Polsce. Jednak jak wskazuje Martinez, belgijski rząd, w skład którego wchodzi secesjonistyczna flamandzka partia Nieuw Vlaamse Alliantie (NVA), naciskał na wymiar sprawiedliwości, aby pozwolił swobodnie działać w Brukseli przywódcy bratniego secesjonistycznego ruchu katalońskiego.

W niemieckim kodeksie karnym wpisano zbrodnię zdrady stanu, bardzo podobną do hiszpańskiej „rebelii”. W Republice Federalnej grozi za to kara od 10 do 25 lat pozbawienia, bardzo podobnie jak w Hiszpanii (do 30 lat więzienia). Berlin chce chronić relatywnie niedawno odzyskaną jedność, a także zapobiec możliwości wyjścia z RFN poszczególnych landów, w tym przede wszystkim Bawarii. Także art. 127 polskiego kodeksu karnego przewiduje karę nawet dożywocia za zdradę stanu.

– Gdyby takie przepisy istniały w Wielkiej Brytanii, wszyscy przywódcy Szkockiej Partii Narodowej (SNP) na czele z pierwszą minister Nicolą Sturgeon siedzieliby w więzieniu – mówi Martinez.

To zresztą kolejny problem dla Madrytu, bo w Szkocji schroniła się Clara Ponsati, jedna z 25 katalońskich działaczy niepodległościowych, których aresztowania zażądał sędzia Llarena.