Bohater czy zbrodniarz

Część z nich to najwyraźniej grupa rekonstrukcyjna, młodzi ludzie ubrani w przedwojenne czechosłowackie mundury. Są też starsi, zapewne działacze ČsOL (Česko-slovenská Obec Legionárska, Czechosłowackie Zrzeszenie Legionistów), inicjatorzy całej akcji. Idą na szczyt góry Połedna, do pomnika generała Josefa Šnejdárka.

5 listopada 1918 r. teren Śląska Cieszyńskiego został podzielony na część polską i czeską zgodnie z linią dzielącą tereny zamieszkane w większości przez Polaków oraz przez Czechów. Ale gdy Warszawa postanowiła przeprowadzić w części polskiej wybory do Sejmu Ustawodawczego, 23 stycznia 1919 r. wojska czeskie zaatakowały. Polskie oddziały pod dowództwem gen. Franciszka Latinika były od nich słabsze i nie zdołały obronić Zaolzia. Ostatecznie nowa linia demarkacyjna oddała dużą część Śląska Cieszyńskiego Czechom.

Miejscowi Polacy pamiętają dobrze jedno dramatyczne wydarzenie z tej krótkiej, przegranej przez nas wojny. 26 stycznia kilkunastu wziętych do niewoli żołnierzy 12. Pułku Piechoty zostało zakłutych bagnetami i uśmierconych uderzeniami kolb karabinów. Zostali pochowani na cmentarzu w Stonawie. O dopuszczenie do tej zbrodni obwiniany jest właśnie gen. Šnejdárek. Jak również i o to, że podlegli mu czescy żołnierze strzelali do polskich cywilów.

Zorganizowane niedawno uroczyste spotkanie pod pomnikiem było jego ponownym odsłonięciem. Przed Bożym Narodzeniem ktoś bowiem zniszczył ten monument, zerwał metalową tablicę z wizerunkiem generała. Podejrzenie padło na Polaków.

Jak pisał w miejscowym polskim piśmie „Głosu Ludu" jego redaktor naczelny Tomasz Wolff, „czeska prasa doniosła (...), że nieznani sprawcy zniszczyli pomnik Josefa Šnejdárka. Na zdjęciach widać między innymi hitlerowską swastykę. W »Deníku« wójt Bystrzycy (na terenie której stanął pomnik – red.), Ladislav Olšar, spekuluje, że zniszczenie pomnika to efekt negatywnej kampanii, którą miała miejsce na łamach »Głosu Ludu«.

Samorządowiec mówi, że na temat generała ukazało się w naszej gazecie wiele negatywnych artykułów. Wychodzi na to, że winni jesteśmy znowu my. (...) Artykuły były reakcją na umieszczenie obelisku na wzgórzu Połedna. Nikt jednak nie nawoływał do tego, żeby niszczyć pomnik. Redakcja »Głosu Ludu«, a pewnie także autorzy opinii dostarczonych do redakcji na temat pomnika, na pewno nie chcą mieć nic wspólnego z ludźmi, którzy szerzą faszystowską propagandę". Redaktor Wolff podkreślił, że „nikogo nie oskarżamy, kolejny raz to nas oskarżono. Bezpodstawnie".

Wydawałoby się, że chodzi o wydarzenia bardzo odległe, sprzed ponad 90 lat. Choć oczywiście 1919 r. był jedynie początkiem sporu. W 1938 r. Polska zajęła Zaolzie; w 1939 r. terytorium to zostało przyłączone do Niemiec. W 1945 r. Moskwa zadecydowała, że sporny obszar wrócił do odtworzonej Czechosłowacji. Ale to ostatnie wydarzenie było ponad pół wieku temu i nie ma szczególnych powodów dla napięć właśnie dziś.

Przeciwnicy polskich działaczy stosują szczególne metody. – Wiemy, że są wysyłane donosy, bo w wielu instytucjach i urzędach mamy znajomych – dodaje Józef Szymeczek.

Dobrym przykładem może być list skierowany do ministra spraw wewnętrznych Czech Jana Kubicy, wysłany przez mieszkankę Hawierzowa koło Karwiny (kopia w posiadaniu „Rz", łącznie z nazwiskiem i adresem autorki). Oburza się w nim na reklamę mapy Zaolzia w „Głosie Ludu". „Wszystkie nazwy są na mapie po polsku" – denerwuje się.

Mapa tymczasem przedstawia czeską część Śląska Cieszyńskiego, są na niej zaznaczone miejsca ważne dla wspólnej historii – oznaczenia przebiegu historycznej granicy Księstwa Cieszyńskiego, polsko-czeskiej linii demarkacyjnej z 5 listopada 1918 r., granicy państwowej z 1938 r. i aktualnej granicy Polski i Czech. Wyróżniono również siedziby przedszkoli i szkół z polskim językiem nauczania, siedziby polskich instytucji i organizacji, a także miejsca pamięci ważne dla zaolziańskich Polaków.

Autorka listu do MSW jest też zbulwersowana faktem, że „w pociągu osobowym z Bohumina do Nawsia (w oryginale oczywiście nazwy te są po czesku – red.) wszystkie stacje ogłaszane były też po polsku. (...) Jak do tego doszło?" – pyta i odpowiada: program Kongresu Polaków przypomina „program polskiej partii nacjonalistycznej, odtworzenia wielkiej Polski z rzeką Olzą i Zaolziem".