Rosja coraz bardziej podejrzliwa. Mnożą się oskarżenia o zdradę i szpiegostwo

Jak opisuje agencja, liczba spraw o zdradę stanu zaczęła rosnąć po 2014 r., kiedy Rosja nielegalnie zaanektowała Krym od Ukrainy, opowiedziała się za powstaniem separatystów we wschodniej części kraju i po raz pierwszy od zimnej wojny poróżniła się z Zachodem.

Dwa lata wcześniej prawna definicja zdrady stanu została rozszerzona o udzielanie niejasno zdefiniowanej „pomocy” obcym krajom lub organizacjom, skutecznie narażając na ściganie każdego, kto ma kontakt z cudzoziemcami.

Posunięcie to było następstwem masowych protestów antyrządowych w Moskwie w latach 2011–2012, które według urzędników zostały zainicjowane przez Zachód. Te zmiany w prawie spotkały się z ostrą krytyką obrońców praw, w tym członków Prezydenckiej Rady Praw Człowieka.

Czytaj więcej

Polityka

Wrogowie Putina w śmiertelnym niebezpieczeństwie

Wiadomość o śmierci krytyka Kremla Aleksieja Nawalnego wstrząsnęła światem. Przyczyna nie jest znana. Jednak lista wrogów Putina, którzy zmarli w tajemniczych okolicznościach, jest długa.

W obliczu tej krytyki Putin obiecał przyjrzeć się znowelizowanemu prawu i zgodził się, że „nie powinno być żadnej szerokiej interpretacji tego, czym jest zdrada stanu”.

Agencja podkreśla, że przez ostatnie 30 lat przypadki oskarżeń o zdradę kraju były w Rosji rzadkością – kilka rocznie. Jednak od czasu inwazji na Ukrainę w 2022 r. ich liczba gwałtownie wzrosła, wraz z oskarżeniami o szpiegostwo, wciągając w sidła zarówno obywateli, jak i obcokrajowców, niezależnie od ich polityki.

„Nasuwa to porównania z procesami pokazowymi pod rządami sowieckiego dyktatora Józefa Stalina w latach trzydziestych XX wieku” – komentuje Associated Press.

Dochodzenia w takich sprawach prowadzi niemal potężna Federalna Służba Bezpieczeństwa, w skrócie FSB, przy czym nie zawsze ujawniane są konkretne zarzuty i dowody. Oskarżeni często przetrzymywani są w ścisłej izolacji w okrytym złą sławą moskiewskim więzieniu Lefortowo, sądzą za zamkniętymi drzwiami i prawie zawsze skazani są na długie wyroki więzienia.

W 2022 roku Putin nawoływał służby bezpieczeństwa do „surowego stłumienia działań zagranicznych służb wywiadowczych, niezwłocznego zidentyfikowania zdrajców, szpiegów i sabotażystów”.

Pierwszy Departament, grupa prawnicza specjalizująca się w obronie przed tego typu oskarżeniami, naliczył w 2023 r. ponad 100 znanych przypadków zdrady kraju. – Prawdopodobnie jest jeszcze koljenych 100, o których nikt nie wie – powiedział The Associated Press prawnik Jewgienij Smirnow. – Im dłużej trwa wojna, tym więcej „zdrajców” władze chcą złapać – dodał.

Iwan Safronow, doradca agencji kosmicznej Roskosmos i były dziennikarz zajmujący się sprawami wojskowymi, został w 2022 r. skazany za zdradę stanu na 22 lata więzienia. Oskarżenie było powszechnie postrzegane jako odwet za jego doniesienia ujawniające incydenty wojskowe i podejrzane transakcje zbrojeniowe.

– To dla dziennikarzy bardzo dobra przestroga, że ​​nie powinni pisać nic o sektorze obronnym – powiedziała AP jego narzeczona i współpracownica, reporterka Ksenia Mironova.

Aresztowania naukowców pracujących nad bronią hipersoniczną

FSB zajęła się także naukowcami badającymi aerodynamikę, hiperdźwięki i inne dziedziny, które można wykorzystać w rozwoju broni. Według Smirnowa liczba aresztowań nasiliła się po 2018 r., kiedy Putin w swoim corocznym orędziu o stanie narodu wychwalał nową i wyjątkową broń hipersoniczną opracowywaną przez Rosję.

Jego zdaniem był to sposób służb bezpieczeństwa na pokazanie Kremlowi, że rosyjski postęp naukowy, zwłaszcza ten wykorzystywany do opracowywania broni, jest na tyle cenny, że „szukają go wszystkie zagraniczne służby wywiadowcze na świecie”.

Maksym Kolker, syn wybitnego rosyjskiego fizyka Dmitrija Kolkera, z Nowosybirska, powiedział, że kiedy FSB przeszukało mieszkanie jego ojca, szukało kilku prezentacji, które wykorzystywał podczas wykładów wygłaszanych w Chinach.\

Czytaj więcej

Polityka

Rosyjscy twórcy broni hipersonicznej oskarżeni o przekazanie tajemnic Chinom

Aleksandr Szypluk, dyrektor Instytut Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej syberyjskiego oddziału Rosyjskiej Akademii Nauk oraz Anatolij Masłow i Walery Zwiegincew, pracownicy Instytutu, eksperci ds. technologii hipersonicznej, zostali aresztowani w związku z oskarżeniem o przekazywanie tajemnic Chinom - podaje Reuters, powołując się na osoby znające szczegóły sprawy.

Starszy Kolker, który zajmował się badaniem fal świetlnych, wygłaszał prezentacje, które zostały dopuszczone do użytku za granicą, a także były prezentowane w Rosji. – Każdy uczeń mógł zrozumieć, że nie ujawnił w nich niczego tajnego – powiedział Maksim Kolker.

Niemniej jednak w 2022 roku funkcjonariusze FSB wyciągnęli 54-letniego fizyka ze szpitalnego łóżka i przewieźli go do Moskwy, do więzienia Lefortowo – powiedział jego syn.

Chory naukowiec zadzwonił do rodziny z samolotu, aby się pożegnać, wiedząc, że prawdopodobnie nie przeżyje więzienia – powiedział syn. W ciągu kilku dni rodzina otrzymała telegram z informacją, że zmarł w szpitalu.

W innych przypadkach było podobnie. Walery Golubkin, 71-letni moskiewski fizyk specjalizujący się w aerodynamice, został w 2023 roku skazany za zdradę stanu. Jego państwowy instytut badawczy pracował nad międzynarodowym projektem hipersonicznego cywilnego samolotu.

Inni naukowcy pracujący nad hiperdźwiękami, czyli dziedziną mającą ważne zastosowania w rozwoju rakiet, również zostali w ostatnich latach aresztowani pod zarzutem zdrady stanu. Jeden z nich, 77-letni Anatolij Masłow, został w maju uznany za winnego i skazany na 14 lat więzienia.

Pracownicy Instytutu Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej w Nowosybirsku napisali list, w którym wspierają Masłowa i dwóch innych fizyków oskarżonych o „prowadzenie prezentacji na międzynarodowych seminariach i konferencjach, publikowanie artykułów w wysoko ocenianych czasopismach (oraz) udział w międzynarodowych projektach naukowych”. W piśmie napisano, że taka działalność stanowi „obowiązkowy element sumiennej i wysokiej jakości działalności naukowej” zarówno w Rosji, jak i poza nią.

Kreml wysyła komunikat, że niepisane zasady uległy zmianie

Dziennikarz Władimir Kara-Murza został w 2022 r. oskarżony o zdradę stanu po wygłoszeniu na Zachodzie krytycznych przemówień. Po przeżyciu prób otrucia go w latach 2015 i 2017, Kara-Murza został uznany za winnego i skazany na 25 lat więzienia, a rodzina obawia się o jego pogarszający się stan zdrowia.

W swoim końcowym oświadczeniu na rozprawie Kara-Murza nawiązał do mrocznej spuścizny prześladowań ZSRR, mówiąc, że kraj cofnął się „aż do lat trzydziestych XX wieku”.

Czytaj więcej

Polityka

Rosja. Skazany na ćwierć wieku Kara-Murza zostaje w łagrze. Sąd odrzucił apelację

Rosyjski Sąd Najwyższy odrzucił apelację Władimira Kary-Murzy, skazanego na 25 lat więzienia za zdradę stanu. Posiedzenie odbyło się za zamkniętymi drzwiami i bez udziału samego Kara-Murzy. W ubiegłym tygodniu polityk otrzymał prestiżową Nagrodę Pulitzera.

Evan Gershkovich z „Wall Street Journal” został aresztowany w 2023 r. pod zarzutem szpiegostwa i był pierwszym amerykańskim reporterem zatrzymanym pod takimi zarzutami od czasów zimnej wojny. Gershkovich, który stanął przed sądem w czerwcu, zaprzecza oskarżeniom, a rząd USA uznał, że był on bezprawnie przetrzymywany.

Eksperci twierdzą, że do wszczęcia większej liczby spraw o zdradę stanu motywuje kilka czynników. – Kreml wysyła jasny komunikat, że niepisane zasady uległy zmianie i że konferencje za granicą lub praca z kolegami z zagranicy nie są już czymś, czym powinni się zajmować naukowcy – mówi Andriej Sołdatow, dziennikarz śledczy i ekspert ds. służb bezpieczeństwa.

Rosjan oskarżano o zdradę stanu – lub „przygotowywanie się do zdrady stanu” – za czyny obejmujące przekazywanie pieniędzy ukraińskim organizacjom charytatywnym lub grupom walczącym u boku sił kijowskich, podpalanie biur poborowych w Rosji, a nawet prywatne rozmowy telefoniczne z przyjaciółmi na Ukrainie o przeprowadzce.

Ksenia Khavana, lat 33, została aresztowana w lutym w Jekaterynburgu pod zarzutem zdrady stanu i oskarżona o zbieranie pieniędzy dla ukraińskiej armii. Ma podwójne rosyjsko-amerykańskie obywatelstwo. Wrócił z Los Angeles, aby odwiedzić rodzinę, a służby zarzuciły jej darowiznę w wysokości 51 dolarów na rzecz amerykańskiej organizacji charytatywnej, która pomaga Ukrainie.