Skończyły się pieniądze na drogi

Według izby program przyniesie pozytywne efekty tylko wtedy, gdy będzie kontynuowany, co jest związane z nieprzerwanym finansowaniem na stałym poziomie.

Słabo rozwinięta sieć dróg lokalnych niskiej jakości stanowi barierę dla rozwoju poszczególnych regionów kraju. Hamuje ich aktywność gospodarczą, obniża atrakcyjność inwestycyjną oraz konkurencyjność. Poza tym kiepska infrastruktura wpływa też na bezpieczeństwo w ruchu drogowym, co potwierdzają statystyki policji stanowiące o tym, że aż 75 proc. wypadków ma miejsce na drogach lokalnych.

Efekty realizacji programu

W ramach Narodowego Programu Przebudowy Dróg Lokalnych na lata 2009-2011 zmodernizowano i rozbudowano sieć dróg lokalnych o łącznej długości ponad 8,2 tys. km. W ramach drugiej edycji programu, która trwała do końca 2012 r.  zainwestowano w drogi o długości 827 km.

Program pochłonął 685 mln zł, przy czym dotacja państwa wyniosła 193 mln zł. W 2013 r. zaplanowano wydać 500 mln zł. Na rok 2014 przewidziano limit wydatków tylko na poziomie 250 mln zł.

NIK ocenia, że przedmiotowy program znacząco wpłynął na poprawę stanu technicznego dróg oraz bezpieczeństwa w komunikacji drogowej. Niestety równocześnie wskazuje na coraz to mniejsze dotacje przeznaczane na utrzymanie osiągniętego poziomu infrastruktury drogowej.

Izba podkreśla, że samorządów nie stać na samodzielne finansowanie budowy i modernizacji dróg lokalnych. Jedynie dzięki wsparciu budżetu państwa mogą utrzymać uzyskane efekty. W tym roku dofinansowanie ma wynieść 250 mln zł, a nie jak zakładano 1 mld zł. Niepokojący jest również fakt, że program budowy dróg lokalnych przewidziany jest jedynie do 2015 r.

Ujawnione nieprawidłowości

Z kontroli NIK wynika, że gminy dopuściły się wieloletnich zaniedbań przy planowaniu rozwoju sieci drogowej. Blisko 60 proc. skontrolowanych zarządców mimo ustawowego obowiązku nie opracowała wcale tego typu planów. Wpłynęło to na transport i komunikację zarządzanego obszaru.

Izba wykazało, że urzędnicy wybierali drogi do remontu lub przebudowy na podstawie własnego uznania.

Ujawniono liczne przypadki nierzetelnego nadzoru zarządców dróg nad realizowanymi w ramach Programu inwestycjami. Polegały one m. in. na wadliwym wykonywaniu przebudowy w trakcie realizacji robót oraz ich zatwierdzania bez przeprowadzenia weryfikacji na końcowym etapie odbiorów.

Zgodnie z raportem pokontrolnym wykonawcy zamówień nie dostarczali wymaganych dokumentów tj: wyników badań laboratoryjnych, certyfikatów i świadectw,  stanowiących podstawę do prawidłowego odbioru i rozliczenia zadań.

W związku z ujawnionymi okolicznościami izba wyraża zaniepokojenie konsekwencjami, jakie mogą wystąpić w konstrukcji dróg. Wiąże się to z rozległymi i kosztownymi naprawami.

Zdecydowana większość zarządców dróg nierzetelnie wywiązywała się z obowiązku okresowej oceny stanu technicznego swojej sieci drogowej. Badania jeżeli były przeprowadzane, to często nie w pełnym zakresie.

Aż 91 proc. badanych zarządców dopuściła się rażących zaniedbań w zakresie prawidłowego oznakowania dróg, a także sporządzania projektów stałych organizacji ruchu. Tylko trzech zarządców dopełniło zatwierdzenia organizacji ruchu na wszystkich zarządzanych przez siebie drogach.

Na drogach wszystkich zarządców NIK wykryto przypadki ustawienia znaków drogowych niezgodnie z zatwierdzonymi organizacjami dróg. Znaki często były nieczytelne i ograniczona była ich widoczność.

Poza tym podczas kontroli ujawniono znaczące nieprawidłowości dotyczące stanu ewidencji dróg. Aż 63 proc. zarządców nie prowadziło książek drogi, w których odnotowuje się przeprowadzone modernizacje, kontrole, czy badania drogi.

Niewątpliwie utrudnia to właściwe utrzymanie jezdni oraz planowanie jej napraw.

Wnioski pokontrolne

NIK zwróciła się do Ministra Administracji i Cyfryzacji o kontynuowanie realizacji Narodowego Programu Przebudowy Dróg Lokalnych oraz zapewnienie rocznego dofinansowania z budżetu państwa na poziomie przynajmniej 1 mld zł, jak zostało to przewidziane w założeniach do Programu.