Czy umowa przystąpienia do długu spółki komunalnej podlega opinii RIO?

- W gminie planowane jest przystąpienie do kredytów zaciągniętych przez spółkę komunalną. Czy tego typu umowa podlega opinii regionalnej izby obrachunkowej? Czy stanowi ona tytuł dłużny zgodnie z ustawą o finansach publicznych i podlega wpisaniu do wieloletniej prognozy finansowej?

Zapytanie dotyczy dwóch odrębnych kwestii i dlatego wymagają one odrębnej oceny prawnej. I tak, kwestia uznania danej umowy za dług publiczny (samorządowy) wymaga odniesienia się do art. 72 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych oraz rozporządzenia ministra finansów w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego.

Z tego drugiego aktu prawnego wynika, że tytuły dłużne dzielą się na enumeratywnie tam wymienione. Wśród nich są m.in. kredyty i pożyczki. Przy czym, do tej kategorii zalicza się również umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym, które mają wpływ na poziom długu publicznego, papiery wartościowe, których zbywalność jest ograniczona, umowy sprzedaży, w których cena jest płatna w ratach, umowy leasingu zawarte z producentem lub finansującym, w których ryzyko i korzyści z tytułu własności są przeniesione na korzystającego z rzeczy, a także umowy nienazwane o terminie zapłaty dłuższym niż rok, związane z finansowaniem usług, dostaw, robót budowlanych, które wywołują skutki ekonomiczne podobne do umowy pożyczki lub kredytu, z uwzględnieniem podziału na:

- krótkoterminowe – o pierwotnym terminie zapłaty nie dłuższym niż rok lub podlegające spłacie na żądanie,

- długoterminowe – o pierwotnym terminie zapłaty dłuższym niż rok.

Zatem, z powyższego wynika, że katalog wspomnianych kredytów i pożyczek został poszerzony przez ustawodawcę o inne rodzajowo zbliżone umowy nienazwane. Przy tym założeniu nie można przyjmować, że krąg tych umów jest zamknięty i ograniczony tylko do tych wprost nazwanych umów.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że orzecznictwo sądowe jednolicie kwalifikuje umowy o przystąpienie do długu akcentując, że ich konstrukcja zakłada – zyskanie przez wierzyciela kolejnego dłużnika solidarnego, od którego wierzyciel (np. bank) może żądać spełnienia całości lub części świadczenia, jak również może żądać spełnienia świadczenia od dłużnika pierwotnego (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 9 października 2012 r. sygn. akt VI ACa 516/12).

Z kolei, w wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 4 kwietnia 2014 r. (sygn. akt II Ca 16/14) podkreślono: „Przystąpienie do długu na mocy porozumienia stron stanowi umowę, której skutkiem jest przekształcenie podmiotowe w zobowiązaniu, polegające na powiększeniu grona dłużników w wyniku wstąpienia nowego podmiotu w pasywną stronę stosunku obligacyjnego, obok dotychczasowego dłużnika. Wskutek przystąpienia do długu nie powstaje nowy stosunek zobowiązaniowy między wierzycielem a przystępującym, który przystępuje do takiego długu, jaki obciąża dłużnika, i dług ten staje się jego własnym długiem" (wyrok SN z 16 grudnia 2003r, II CK 340/02).

Mając na względzie ww. okoliczności przyjąć należy, że wspomniana w zapytaniu umowa przystąpienia do długu może wpisywać się w ustawowe określenia – umowy nienazwanej, co rodzi obowiązek wykazywania jej jako tytuł dłużny przez gminę w dokumentach związanych z gospodarką finansową gminy.

Natomiast jeśli chodzi o uzyskanie opinii regionalnej izby obrachunkowej przed zawarciem ww. umowy, to warto przytoczyć stanowisko RIO w Gdańsku zawarte w piśmie z 20 marca 2018 r. (znak RP.0441/50/ 14/1). Wskazano tam: W ocenie tut. Izby taki sposób interpretacji istotnych cech ww. umów, pozwala przyjąć stanowisko, że obowiązek opiniodawczy regionalnej izby obrachunkowej dotyczy jedynie umów enumeratywnie wynikających z art. 91 ust. 2 w zw. z art. 89 ust. 1 pkt 2-4 i art. 90 ustawy o finansach publicznych, a nie innych umów spoza tego katalogu. Nie ma bowiem podstaw aby domniemywać kompetencji organu nadzoru, ta musi bowiem precyzyjnie wynikać z przepisów prawa.

Marcin Nagórek, radca prawny