Zmiany w KPC: Sędzia będzie mógł śmielej pouczać strony

Jedni uważają, że to udrożni postępowanie, a inni, że taki projekt Ministerstwa Sprawiedliwości jest zbędny.

W miarę potrzeby

Chodzi o art. 156 [1] kodeksu postępowania cywilnego (stosowany w szeroko pojętych sprawach cywilnych, a więc także rodzinnych i pracowniczych), który stanowi, że w miarę potrzeby sędzia może pouczyć strony o prawdopodobnym wyniku sprawy w świetle zgłoszonych twierdzeń i dowodów.

Wprowadzenie tego przepisu miało zmienić model komunikacji sędziego ze stronami, by była przyjaźniejsza. Teraz dodany ma być w nim przepis doprecyzowujący, że pouczenie sędziego może obejmować w szczególności przedstawienie poglądu na wykładnię przepisów prawa mogących znaleźć zastosowanie w sprawie lub faktów, które na danym etapie sprawy mogą zostać uznane za bezsporne lub dostatecznie wykazane.

Proponowane zmiany stanowią odpowiedź na pojawiające się wątpliwości, jak należy rozumieć „pouczenie stron o prawdopodobnym wyniku sprawy”. Dziś do dyskrecjonalnej władzy sędziego pozostawiony jest zakres pouczeń – wskazują autorzy noweli.

Projektowane przepisy nie przewidują sugestii sądu dotyczących wniosków dowodowych, ale wskazanie stronie faktów, które na danym etapie sprawy można uznać za bezsporne lub dostatecznie wykazane, dzięki czemu sąd ograniczy ramy sporu i go usprawni.

Czytaj więcej

W sądzie i w urzędzie

Nowelizacja KPC - pozew o nakaz zapłaty z wekslem i umową

Około 100 zmian ma udrożnić prowadzenie spraw cywilnych i wzmocnić konsumentów w sądach.

By zabezpieczyć sędziego, który pouczył stronę przed wnioskiem o wyłączenie sędziego (niezadowolonej z pouczenia, dopatrującej się w tym braku jego bezstronności), w art. 49 § 2 k.p.c. dodano, że takie pouczenia nie mogą same przez się być uznawane za przejaw stronniczości sędziego.

W uzasadnieniu tej zmiany wskazano, że w razie wyjścia poza dopuszczalne granice pouczenia strona będzie mogła swe zastrzeżenia przytoczyć w postępowaniu odwoławczym.

Ważne, by było mądrze

– Nie da się narysować działania sędziego w procesie cywilnym. Nic nie zmieni, jeśli po słowie „w szczególności” dodamy dwa przykładowe sposoby pouczeń i napiszemy, że nie są one podstawą wniosku o wyłączenie sędziego. Jeśli dobry sędzia wie, o czym chce pouczyć, i zrobi to mądrze, będzie z tego pożytek. Jeśli kiepski pouczy głupio, będą z tego same szkody. Skupmy się zatem na mechanizmach powoływania i kształcenia sędziów, a nie na pisaniu im w przepisach, co mają mówić na rozprawie – ocenia prof. Maciej Gutowski, adwokat.

Inaczej na problem patrzy dr Mariusz Korpalski, radca prawny: – Wprowadzenie pouczenia o prawdopodobnym wyniku sprawy w art. 156(1) k.p.c. było przełomem w komunikacji sądu ze stronami. Strona przed wydaniem wyroku wie, w którą stronę zmierza sprawa, i może uzupełnić stanowisko, a proces jest sprawniejszy. Teraz należałoby wprowadzić obowiązkowe pouczenie przez sąd, na przykład na wniosek strony, a nie wskazywać, jak w projekcie, tylko sytuacje, kiedy to może zrobić. Na sądzie ciąży podobny obowiązek uprzedzenia o możliwej innej podstawie rozstrzygnięcia niż wskazana przez stronę (art. 156 (2 ) k.p.c.). Nie wiem, czemu ma służyć rozgraniczenie „pouczenia o prawdopodobnym wyniku sprawy” i „pouczenia o innej podstawie rozstrzygnięcia”. To mnożenie bytów, co zgodnie z zasadą brzytwy Ockhama jest grzechem.

Etap legislacyjny: przed II czytaniem w Sejmie