Dążenie do harmonii

Tylman van Gameren (1632 -1706), syn utrechckiego krawca, przybył do Polski ok. 1661 roku. Kilka lat później spolszczył nazwisko i stał się Tylmanem Gamerskim

Publikacja: 03.07.2012 13:13

Red

380 lat temu, 3 lipca 1632 roku, urodził się Tylman z Gameren. Tekst z dodatku "Władcy Polski"

Zdobyte w Holandii wykształcenie architektoniczne pogłębił, podróżując po Europie. W Wenecji odkryli go Lubomirscy, którzy sprowadzili architekta do Polski. Wziął udział w rokoszu Lubomirskiego, jako inżynier wojskowy uczestniczył w tragicznej bitwie pod Mątwami. Później brał też udział w walkach z Turkami pod Chocimiem i w wyprawie Sobieskiego pod Wiedeń. Do jego dzieł należą prawdopodobnie fortyfikacje Okopów Świętej Trójcy. W roku 1672 Michał Korybut Wiśniowiecki mianował go nadwornym architektem, Jan III nadał mu tytuł Kawalera Złotej Ostrogi.

Tylman z Gameren był najwybitniejszym i najoryginalniejszym twórcą architektury działającym na terenie Rzeczypospolitej. Także niezwykle płodnym - pozostawił po sobie ponad 70 budowli. Większość powstała w stolicy, dlatego ochrzczono go mianem architekta Warszawy. Obok znanych budowli, jak pałace Brühla czy Krasińskich, kościołów Sakramentek i Bernardynów na Czerniakowie, część jego prac powstawała na prowincji. Projektował niemal wszystko: od dworków przez fontanny i pawilony ogrodowe (znamy nawet projekt szaletu miejskiego dla Warszawy) po nagrobki.

Tylman był głównie projektantem, a nie wykonawcą, co czasami odbijało się na poziomie wznoszonych obiektów - nie każdy umiał zrealizować wyobrażenia mistrza, który miał za to czas na kreślenie planów. Był przy tym niezwykle skrupulatny. Jego architektura jest wysmakowana i głęboko przemyślana. Charakterystyczne jest dla niej pewne uspokojenie wybujałych form dojrzałego baroku i wyraźne dążenie do harmonii.

W polskim baroku pojawił się wówczas nurt klasycyzujący, któremu hołdowali przede wszystkim Lubomirscy, Krasińscy i dwór królewski. Tylman doskonale spełniał to zapotrzebowanie. Wyraźne staje się dążenie do jedności sztuk. Malarstwo, rzeźba i architektura mają tworzyć jednolitą całość, o zacierających się granicach. Stiuki niepostrzeżenie przechodzą w architekturę, malarstwo staje się trójwymiarowe. Teatr iluzji osiąga swoje apogeum.

Najstarszą znaną realizacją Tylmana był pałacyk Lubomirskich w Puławach o quasi-obronnej architekturze, ze wspaniałym tarasem widokowym otwierającym się na ogród. Szczególnie interesującym elementem był trójkątny szczyt znajdujący się nad wejściem, echo antycznej świątyni. Wsparty na kolumnach był niezliczone razy powtarzany w polskich dworach i pałacach.

Jedną z najbardziej znanych warszawskich budowli projektu Tylmana był nieistniejący już Marie-Ville, czyli Marywil. Inicjatorką jego budowy była Maria Kazimiera pragnąca w ten sposób uczcić czyny wojenne Jana III Sobieskiego. Nie była to pierwsza realizacja na zlecenie Sobieskich -wcześniej powstała m.in. letnia willa (jednocześnie pałacyk myśliwski) dla Marii Kazimiery, zwana Marie Mont - Marymont.

Marywil zasłynął przede wszystkim jako wzór współczesnych centrów rozrywkowo-handlowo-noclegowych. Zjeżdżali się doń zamożni szlachcice i kupcy, nie brak było cudzoziemców - Marywil był bowiem pierwszym hotelem w Rzeczypospolitej. Jednocześnie był królewską rezydencją. Wybudowany został w ostatniej dekadzie XVII wieku na terenie zburzonych w czasie potopu szwedzkiego żup solnych, na miejscu dzisiejszego Teatru Wielkiego. Był to pięciokątny budynek o czterech skrzydłach połączonych galerią, opinający olbrzymi dziedziniec. Całość miała ujednoliconą architekturę i doskonale dopracowane elementy funkcjonalne. Na parterze znajdowały się sklepy i pomieszczenia usługowe, na piętrze apartamenty rodziny królewskiej oraz osobne pomieszczenia mieszkalne. Ku niezadowoleniu warszawskich kupców lokale wynajmowano cudzoziemcom. Naosi stała kaplica Matki Boskiej Zwycięskiej -wotum za wiedeńską wiktorię, jednocześnie określała ideowy sens założenia, jako trwałego pomnika królewskiej chwały.

380 lat temu, 3 lipca 1632 roku, urodził się Tylman z Gameren. Tekst z dodatku "Władcy Polski"

Zdobyte w Holandii wykształcenie architektoniczne pogłębił, podróżując po Europie. W Wenecji odkryli go Lubomirscy, którzy sprowadzili architekta do Polski. Wziął udział w rokoszu Lubomirskiego, jako inżynier wojskowy uczestniczył w tragicznej bitwie pod Mątwami. Później brał też udział w walkach z Turkami pod Chocimiem i w wyprawie Sobieskiego pod Wiedeń. Do jego dzieł należą prawdopodobnie fortyfikacje Okopów Świętej Trójcy. W roku 1672 Michał Korybut Wiśniowiecki mianował go nadwornym architektem, Jan III nadał mu tytuł Kawalera Złotej Ostrogi.

Pozostało 83% artykułu
Rzeźba
Ai Weiwei w Parku Rzeźby na Bródnie
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Rzeźba
Ponad dwadzieścia XVIII-wiecznych rzeźb. To wszystko do zobaczenia na Wawelu
Rzeźba
Lwowska rzeźba rokokowa: arcydzieła z muzeów Ukrainy na Wawelu
Sztuka
Omenaa Mensah i polskie artystki tworzą nowy rozdział Biennale na Malcie
Materiał Promocyjny
Do 300 zł na święta dla rodziców i dzieci od Banku Pekao
Rzeźba
Rzeźby, które przeczą prawom grawitacji. Wystawa w Centrum Olimpijskim PKOl