Mikołaj Małecki: Suma brawury równa się przestępstwu

Minęło dziesięć lat, od kiedy opublikowałem na Dogmatach Karnisty propozycję dodania do kodeksu karnego nowego przestępstwa, ułatwiającego ściganie piratów drogowych. Toczyła się wówczas sprawa Froga, który publikował w internecie filmiki z szaleńczej jazdy po mieście.

Ciężko było jednak znaleźć paragraf na tego typu zachowania kierowcy. Bezkolizyjna jazda, która nie przybrała rozmiarów zagrożenia katastrofą, to jedynie seria wykroczeń, a nie przestępstwo. Po szokujących zdarzeniach ostatnich tygodni odżyła wieloaspektowa debata o poprawie bezpieczeństwa na drodze. Może warto odkurzyć przepis, do którego przekonywałem już w 2014 r.

Czytaj więcej

Rzecz o prawie

Mikołaj Małecki: Zabójstwo drogowe tylko z nazwy

Trudność polega na udowodnieniu, że kierowca-sprawca chciał albo godził się na śmiertelny skutek.

W sumie groźny

W sprawie Froga wyrok pierwszej instancji zapadł w lutym 2021 r. Sąd skazał go za jedną, konkretną sytuację na drodze, stwierdzając, że w danym miejscu i czasie groźny manewr wyczerpał znamiona przestępstwa z art. 174 kodeksu karnego, polegającego na sprowadzeniu bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu lądowym.

Sąd odwoławczy uniewinnił Froga również od tego zarzutu, nie dopatrując się w sytuacji na drodze znamion przestępstwa. Kasację wywiodła prokuratura. Finalnie w styczniu 2024 r. Sąd Najwyższy podtrzymał w całości wyrok uniewinniający (sygn. II KK 251/22). Kluczem do rozstrzygnięcia tej sprawy okazała się wykładnia art. 174 k.k. Przed procesem Froga w literaturze karnistycznej nie poświęcano wiele uwagi sytuacjom szaleńczej jazdy po mieście i dopuszczalności sumowania niebezpiecznych manewrów sprawcy. Przestępstwo z art. 174 k.k. wymaga sprowadzenia niebezpieczeństwa katastrofy groźnej dla wielu osób.

Skoro zaś mowa o niebezpieczeństwie zdarzenia, które zagrozi wielu osobom, to oczywisty jest wniosek, że musi chodzić o zagrożenie dla wielu osób jednocześnie. Przepis nie pozwala sumować niezwiązanych ze sobą zagrożeń jednostkowych, następujących po kolei podczas jazdy po mieście.

Nie miało więc znaczenia to, ile wykroczeń popełnił po drodze Frog lub też ilu w sumie osobom zagroził. To karygodne zachowania, za które mężczyzna został ukarany na podstawie kodeksu wykroczeń. Aby skazać go za przestępstwo, należało wykazać, że konkretnym zachowaniem, w związku z konkretną sytuacją na drodze, sprowadził niebezpieczeństwo katastrofy zagrażającej naraz wielu osobom. Prezentowałem tę wykładnię w publikacjach naukowych i na niej oparły się sądy wszystkich instancji.

Suma przewinień

Piractwa drogowego nie można zwalczać piractwem prawnym. Pirat drogowy odpowiada karnie za wykroczenie lub przestępstwo, gdy wypełni znamiona ściśle określonego czynu zabronionego. Sama brawurowa jazda po mieście nie jest przestępstwem. Ale może powinna nim być? Drogowe piractwo istotnie różni się od „standardowych” przewinień uczestników ruchu, którzy popełniając błąd lub nadmiernie ufając swym umiejętnościom, sprowadzają zagrożenie podczas przemieszczania się po drodze. Wyścigi uliczne czy też rozwijanie szokująco nadmiernej prędkości nie mają nic wspólnego z codziennym, przypadkowym naruszeniem reguł ostrożności w komunikacji drogowej. To wykorzystanie miejsca przeznaczonego do komunikacji w zupełnie innym celu, wbrew zasadom współżycia społecznego. To umyślne, ale i bezmyślne ryzykanctwo, igranie na granicy życia i śmierci, ignorowanie bezpieczeństwa postronnych użytkowników drogi, których los jest piratom obojętny.

Warto odrzucić zasadę, w myśl której brawura nie ma granic, a sprawca odpowiada tylko za wykroczenia. Przyjąć za to należy, że wszystkie kolejne zachowania kierowcy istotnie wpływają na konsekwencje prawne popełnionego czynu. Rajd po mieście trzeba podsumować. Suma przewinień rozstrzyga, czy kierowca zasłużył na miano przestępcy.

Nowe przestępstwo

„Kto prowadzi pojazd mechaniczny, umyślnie naruszając zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w stopniu odpowiadającym łącznie co najmniej 77 punktom karnym, określonym w odrębnych przepisach, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2” – zaproponowałem w 2014 r. To oczywiście jedynie szkic nowego czynu zabronionego, pokazujący istotę koncepcji. Pomysł opatrzyłem krótkim komentarzem:

1. Sumujemy wyłącznie naruszenia zasad godzących w bezpieczeństwo w ruchu lądowym. Nie wliczamy więc wykroczeń typowo administracyjnych, niewpływających na bezpieczeństwo ludzi, np. braku tablic rejestracyjnych.