Ukraińcy w Polsce pracują poniżej swoich kwalifikacji, bo nie znają języka

Chociaż prawie dwie trzecie Ukraińców chroniących się w Polsce przed wojną znalazło zatrudnienie, to wielu z nich pracuje poniżej swoich kwalifikacji.

Publikacja: 01.02.2024 03:00

Ukraińcy w Polsce pracują poniżej swoich kwalifikacji, bo nie znają języka

Foto: Adobe Stock

Kursy języka polskiego – najlepiej połączone z pomocą w opiece nad dziećmi, wsparcie w procesie nostryfikacji ukraińskich dyplomów i uznawania kwalifikacji, programy wspierające zatrudnienie zgodne z kwalifikacjami i zapobieganie dyskryminacji – to główne działania, jakie rekomendują eksperci Polskiego Instytutu Ekonomicznego w swym raporcie „Uchodźcy z Ukrainy na polskim rynku pracy: możliwości i przeszkody ”.

O możliwościach świadczy bardzo wysoki, bo aż 65-proc. wskaźnik zatrudnienia ukraińskich uchodźców, który w Polsce przewyższa inne kraje Europy (w tym kilkukrotnie Niemcy). Jak jednak przypomina Radosław Zyzik, starszy doradca zespołu ekonomii behawioralnej PIE, z badań wynika, że ponad połowa uchodźców z Ukrainy wykonuje proste zajęcia, a prawie co drugi pracuje poniżej swoich kwalifikacji.

Czytaj więcej

Ukraińcy zapuszczają korzenie w Polsce. Nie chcą stąd wyjeżdżać

Kobietom trudniej na rynku pracy

– Im wyższą pozycję zawodową, im wyższe stanowisko uchodźcy mieli w Ukrainie, tym trudniej jest im znaleźć porównywalnie dobrą pracę w Polsce – zaznaczał prof. Paweł Kaczmarczyk, dyrektor Ośrodka Badań nad Migracjami, podczas dyskusji o raporcie PIE (jest to zresztą powszechny problem uchodźców i emigrantów zarobkowych na świecie).

Dodatkowym wyzwaniem w przypadku uchodźców z Ukrainy – wśród których dominują kobiety – są obowiązki opiekuńcze nad dziećmi czy osobami starszymi. Te obowiązki, które ograniczają ich mobilność, w połączeniu z barierą językową sprawiają, że wielu uchodźcom trudno jest się odnaleźć na polskim rynku pracy. Chociaż jak oceniają eksperci PIE, dyskryminacja ze względu na narodowość nie jest w Polsce zjawiskiem powszechnym (potwierdza to także rosnąca liczba pracowników z zagranicy), to część Ukraińców doświadczyła różnych form dyskryminacji na rynku pracy.

Sprawdził to także przeprowadzony jesienią 2023 r. eksperyment PIE, w którym na oferty pracy w serwisach rekrutacyjnych wysyłano maksymalnie upodobnione do siebie CV dwóch par fikcyjnych kandydatek: Polki i Ukrainki przybyłej do Polski w 2022 r. Jedna para aplikowała na stanowiska niższego szczebla przy prostych pracach, niewymagające wyższego wykształcenia i praktyki. Druga ubiegała się o stanowiska specjalistyczne, które wymagały wyższego wykształcenia oraz doświadczenia.

Wyniki eksperymentu pokazały, że nawet w przypadku prostych stanowisk, gdzie niedobory pracowników są największe, bardzo niewielu pracodawców skontaktowało się z kandydatkami. Na zgłoszenie Polki odpowiedziało tylko 58 firm (na 210 wysłanych CV!), a na aplikację Ukrainki – 41, czyli o 29 proc. mniej. Zdaniem ekspertów PIE ten wynik może wskazywać na potencjalną dyskryminację osób z Ukrainy na etapie wstępnej selekcji kandydatów. Takich przesłanek nie widać natomiast w przypadku fikcyjnych kandydatek na stanowiska specjalistyczne, gdzie na polskie CV odpowiedziało 20 firm, a na ukraińskie – 15 (przy 165 parach wysłanych CV).

Potrzebna integracja

Kamil Sobolewski, główny ekonomista Pracodawców RP, zapewniał, że w sektorze przedsiębiorstw nie ma tendencji do dyskryminacji ze względu na narodowość, tym bardziej nie ma jej w przypadku uchodźców z Ukrainy, których polski biznes bardzo aktywnie wspiera – również finansowo.

Problemem, jak wszędzie, są natomiast „czarne owce” – nieuczciwi pracodawcy, którzy (także przez dużą rotację) są w stanie zniechęcić wielu pracowników.

Uczestniczący w dyskusji eksperci zwracali uwagę na potrzebę działań integrujących uchodźców, w tym kluczową rolę nauki języka. – Powinniśmy zrobić wszystko, by jak najlepiej wykorzystać czas spędzony przez uchodźców w Polsce, bo większość z nich wróci kiedyś do Ukrainy – podkreślał Paweł Kaczmarczyk. Ta perspektywa powrotów może jednak zniechęcać część pracodawców do zatrudniania uchodźców. Jak wyjaśniał Kamil Sobolewski, to rachunek ekonomiczny decyduje często o tym, że firma woli zatrudnić i inwestować w kogoś, kto raczej nie wyjedzie z kraju, niż w osobę, która nie wie, jak długo zostanie w Polsce.

Spada zadowolenie z pracy w Polsce

Do 75 proc. spadł pod koniec ub.r. udział pracowników z Ukrainy zadowolonych z zatrudnienia w Polsce. To o 4 pkt proc. mniej niż rok wcześniej i najmniej od wybuchu pandemii. Chociaż najnowsze dane ZUS z grudnia 2023 r. pokazują rekordową liczbę ponad 759 tys. Ukraińców legalnie pracujących w Polsce, ich udział wśród cudzoziemców spadł do 67 proc., z 70 proc. rok wcześniej. To głównie efekt wojennego odpływu ukraińskich mężczyzn, których zastępują migranci z innych państw. Jednak nie bez znaczenia jest konkurencja innych krajów. Widoczny w badaniu Otto Work Force Central Europe spadek zadowolenia Ukraińców z pracy w Polsce może wynikać z rosnących kosztów życia i świadomości lepszych warunków w innych krajach. Dane Eurostatu dowodzą, że w 2023 r. szybko rosła liczba ukraińskich uchodźców w Niemczech (do prawie 1,2 mln), podczas gdy w Polsce ich liczba zmalała do 959 tys. Trzecim ośrodkiem uchodźców z Ukrainy były Czechy (356 tys.), a dalej jest Hiszpania (189 tys.), zaś pozą Europą – Kanada (198 tys.).

Kursy języka polskiego – najlepiej połączone z pomocą w opiece nad dziećmi, wsparcie w procesie nostryfikacji ukraińskich dyplomów i uznawania kwalifikacji, programy wspierające zatrudnienie zgodne z kwalifikacjami i zapobieganie dyskryminacji – to główne działania, jakie rekomendują eksperci Polskiego Instytutu Ekonomicznego w swym raporcie „Uchodźcy z Ukrainy na polskim rynku pracy: możliwości i przeszkody ”.

O możliwościach świadczy bardzo wysoki, bo aż 65-proc. wskaźnik zatrudnienia ukraińskich uchodźców, który w Polsce przewyższa inne kraje Europy (w tym kilkukrotnie Niemcy). Jak jednak przypomina Radosław Zyzik, starszy doradca zespołu ekonomii behawioralnej PIE, z badań wynika, że ponad połowa uchodźców z Ukrainy wykonuje proste zajęcia, a prawie co drugi pracuje poniżej swoich kwalifikacji.

Pozostało 85% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Rynek pracy
Szwajcarski koncern zamyka fabrykę w Aleksandrowie Łódzkim. Pracę straci 400 osób
Rynek pracy
Najbardziej atrakcyjne branże dla polskich pracowników. Jest nowy lider
Rynek pracy
Coraz więcej ciekawych ofert pracy dla zewnętrznych pracowników
Rynek pracy
Chcemy zarabiać na Zachodzie, ale mieszkając w Polsce
Materiał Promocyjny
Dlaczego warto mieć AI w telewizorze
Rynek pracy
Czterdziestolatkowie to najliczniejszy rocznik pracujących