ONZ: oskarżony o szpiegostwo Mateusz P. nie powinien już przebywać w areszcie

Takie pytanie Rzecznik Praw Obywatelskich zadał szefom MSZ i resortu sprawiedliwości.

Według informacji prokuratury 20 kwietnia 2018 r. do Sądu Okręgowego w Warszawie skierowano akt oskarżenia przeciw Mateuszowi P., byłemu posłowi Samoobrony i przewodniczącemu partii Zmiana (uznawanej w mediach za prorosyjską) postawiono dwa zarzuty. Chodzi o udział od 2009 r. do 2016 r. w działalności rosyjskiego wywiadu przeciw Polsce oraz o udział do 23 października 2015 r. w działalności wywiadu Chińskiej Republiki Ludowej przeciw Polsce. P. jest aresztowany od maja 2016 r. Szczegóły sprawy są niejawne.

Obrońcy oskarżonego poinformowali RPO, że przedstawili sprawę swego klienta Grupie roboczej ONZ ds. arbitralnego pozbawienia wolności, działającej przy Wysokim Komisarzu ds. Praw Człowieka ONZ. Grupa ta zajmuje się oceną przypadków arbitralnego aresztowania i wydawaniem rekomendacji dla państw, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, dokonując oceny w 5 kategoriach:

I. czy istnieje podstawa prawna do pozbawienia osoby wolności;

II. czy pozbawienie wolności jest konsekwencją korzystania przez daną osobę z praw przysługujących jej na podstawie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych;

III. czy zachowano procedury i gwarancje przysługujące osobie pozbawionej wolności wynikające z międzynarodowych norm o prawie do rzetelnego procesu;

IV. czy pozbawienie wolności osób ubiegających się o azyl umożliwia im skorzystanie z ich praw;

V. czy pozbawienie wolności ma charakter dyskryminacyjny zgodnie z prawem międzynarodowym.

Obrońcy uznali, że tymczasowe aresztowanie  Mateusza P. ma charakter arbitralny w ramach kategorii I, II i III. W opinii z 20 kwietnia 2018 r. Grupa stwierdziła, że aresztowanie P. miało charakter arbitralny w II i III kategorii. Uznała, że pozbawiono go wolności w związku z korzystaniem z prawa do wolności wypowiedzi i pokojowych zgromadzeń. Oceniła też, że nie do pogodzenia z międzynarodowymi standardami rzetelnego procesu są: utrzymywanie aresztu przez ponad 2 lata; ograniczenia dostępu do akt sprawy dla podejrzanego i jego obrońców oraz odmowa sprowadzenia podejrzanego na wszystkie sprawy w sądzie, które go dotyczyły. Grupa zwróciła też uwagę, że od maja 2017 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekał i co do dalszego aresztu, i jako sąd odwoławczy w tej sprawie.

Grupa zaprosiła rząd RP by przedstawił swe stanowisko. Mimo przedłużenia terminu, rząd nie ustosunkował się do zarzutów.

W konkluzjach Grupa robocza zaleciła natychmiastowe zwolnienie P. z aresztu, wypłacenie mu odszkodowania oraz niekierowanie sprawy do sądu, a także przeprowadzenie śledztwa ws. okoliczności pozbawienia go wolności. Ponadto przekazała sprawę do specjalnego sprawozdawcy ds. ochrony wolności wypowiedzi, specjalnego sprawozdawcy ds. wolności zgromadzeń i specjalnego sprawozdawcy ds. niezależności sędziów i zawodów prawniczych. Grupa oczekuje sprawozdań polskiego rządu i pełnomocników oskarżonego w terminie 6 miesięcy.