Pracujący rodzic ma teraz trudniej. Przybyło barier zawodowych

Prawie sześć na dziesięć pracujących matek i niemal połowa pracujących ojców w Polsce ocenia, że łączenie roli pracownika i rodzica jest obecnie trudniejsze niż przed pandemią – wynika z raportu firmy rekrutacyjnej Hays Poland, „Kobiety na rynku pracy 2021", który „Rzeczpospolita" opisuje jako pierwsza.

Na ten problem zwraca też uwagę udostępnione nam badanie firmy ADP „People at Work 2021: A Global Workforce View". Według niego, godzenie potrzeb zawodowych i rodzinnych stało się dla polskich pracowników jednym z największych wyzwań w czasie pandemii (obok utrzymania zdrowia i zarządzania stresem). Widać to szczególnie w przypadku pracujących rodziców; co trzeci został zmuszony do kompromisu pomiędzy pracą a życiem rodzinnym.

Matki pod presją

– Praca w trybie zdalnym niesie za sobą wiele konsekwencji – zwraca uwagę Anna Barbachowska, szefowa pionu zarządzania zasobami ludzkimi w ADP Polska. Jak wyjaśnia, nakładana przez pracodawców presja, oraz oczekiwania realizacji powierzonych zadań w takim samym stopniu jak przed pandemią, powodują konieczność pracy poza standardowymi godzinami. A to odbija się często negatywnie na motywacji i efektywności pracowników.

W dodatku wielu z nich wskazuje na zwiększone obciążenie pracą w czasie pandemii. W skali globalnej prawie połowa (46 proc.) a w Polsce jedna trzecia osób badanych przez ADP przyjęła ostatnio dodatkowe obowiązki służbowe. Nierzadko wykonywali je po godzinach, i dość często za darmo. W rezultacie na świecie wzrosła w ub. roku ilość czasu poświęconego na darmową pracę po godzinach; średnio do 9,2 godziny na osobę w tygodniu, czyli prawie o dwie godziny więcej niż w 2019 r.

Według danych ADP w Polsce ponad 45 proc. pracowników (wśród kobiet – 42 proc.) pracowało w czasie pandemii nieodpłatnie po godzinach – średnio przez 5,5 godziny w tygodniu. Kobiety wyrabiały tych darmowych nadgodzin nieco mniej (średnio 4,5 godz.), ale to z kolei na nie spadł główny ciężar związany ze zwiększonymi obowiązkami opiekuńczymi nad dziećmi. (Co z nadwyżką pochłaniało czas zaoszczędzony na dojazdach do pracy).

Potwierdził to marcowy raport Komisji Europejskiej. Wykazał, że przy zdalnej pracy obojga rodziców, to zwykle kobietom przypadała większość domowych zadań oraz opieka nad dziećmi i nadzór nad nauczaniem zdalnym.

– Dla wielu pracujących mam pandemia jest czasem przemęczenia i nieustannego działania pod presją, co zmniejsza satysfakcję z pracy oraz może wpływać na efektywność. Mniej sukcesów zawodowych to z kolei wolniejsze tempo rozwoju i ograniczone szanse na otrzymanie awansu – zaznacza Aleksandra Tyszkiewicz, dyrektor w firmie Hays Poland. Jej raport wskazuje, że nawet w „normalnych" warunkach pracującym rodzicom nie jest łatwo.

Animacje nie pomogły

Ponad dwie piąte badanych ojców i 67 proc. matek napotkało w swej karierze zawodowej przeszkody związane z pogodzeniem pracy z wychowaniem dzieci. Wynikały one m.in. z braku ułatwień ze strony pracodawcy w łączeniu ról (co wskazało 48 proc. kobiet), a niekiedy także z braku przychylności firmy i przełożonych wobec rodzicielstwa (30 proc.). Pozytywnym sygnałem jest to, że 53 proc. pracujących rodziców mogło w czasie pandemii skorzystać z jakichś działań pracodawcy ułatwiających godzenie obowiązków opiekuńczych i zawodowych. Najczęściej firmy zapewniały większą elastyczność w planowaniu dnia pracy (co wskazało 90 proc. tej grupy, czyli 48 proc. badanych rodziców). Dużo rzadsze było wsparcie psychologiczne (21 proc.) czy szkolenia z organizacji pracy w domu łączonej z opieką nad dziećmi (16 proc.).

Jak ocenia Magdalena Warzybok, szefowa firmy doradczej Kincentric Poland, fakt, że okres pandemii najtrudniej przechodzą pracownicy poniżej 40. roku życia wynika m.in. z tego, że część z nich doświadcza presji wynikającej z uciążliwości pogodzenia ról pracownika oraz rodzica, opiekuna i nauczyciela. Widocznym w badaniach efektem tej sytuacji jest malejące poczucie możliwości zachowania równowagi między pracą a życiem osobistym oraz narastające zmęczenie związane z często pracą w późnych godzinach.

Organizowane przez część pracodawców zdalne animacje dla dzieci w dłuższym okresie okazały się mało efektywnym rozwiązaniem. – Pracujący rodzice o wiele bardziej doceniali możliwość decydowania o porach realizacji zadań, poczucie wsparcia, jakie otrzymywali w tym czasie od zespołu i przełożonego, bardziej elastyczne podejście do wyznaczania i realizowania celów – wyjaśnia Warzybok.

Szansa na poprawę

Szefowa Kincentric Poland zwraca jednocześnie uwagę, że osoby pracujące zdalnie, obok trudności z organizacją czasu, dostrzegają też wiele pozytywnych efektów home office związanych np. z odbudowaną bliskością z rodziną, w tym z dziećmi. I nie będą chcieli z nich rezygnować.

Jak zauważa raport Hays Poland, w normalnych warunkach, gdy dzieci w ciągu dnia przebywają w szkołach i przedszkolach, pracujący zdalnie rodzice mogą łatwiej osiągać równowagę w łączeniu ról. Agnieszka Kolenda, dyrektor wykonawcza w Hays Poland, widzi realną szansę na to, że doświadczenia zebrane na przestrzeni ostatniego roku przyczynią się do poprawy sytuacji pracujących rodziców. Pozytywnym skutkiem pandemii powinna być bowiem trwała popularyzacja pracy zdalnej i większej niezależności w planowaniu dnia pracy.

Jeśli firmy wprowadzą naprawdę elastyczne modele pracy, uwzględniające możliwość dopasowania godzin pracy do obowiązków rodzicielskich (w tym dłuższe przerwy w trakcie dnia czy przepracowanie 40-godzinnego tygodnia w mniejszą liczbę dni), dla wielu osób będzie to szansą na realizację w każdej sferze życia. – Dla niektórych kobiet może nawet stanowić mocny argument za kontynuacją pracy zawodowej – zaznacza Agnieszka Kolenda.

Bariery hamujące karierę pracujących matek

Chociaż kobiety znacznie rzadziej niż mężczyźni zajmują w Polsce stanowiska menedżerskie, to stopniowo rosną ich ambicje zawodowe. Według badania Hays Poland, obecnie 42 proc. kobiet utożsamia zawodowy sukces ze stanowiskiem dyrektora lub prezesa firmy (ok. 5 proc. więcej niż przed rokiem). Jednocześnie aż 52 proc. badanych pań doświadczyło trudności w rozwoju kariery zawodowej ze względu na płeć, a dla co piątej było to związane z rzeczywistym czy nawet potencjalnym macierzyństwem.

Ten problem pokazało też marcowe badanie „Bariery do kariery" zrealizowane na zlecenie firmy Clue PR wśród ponad 450 kobiet na kierowniczych stanowiskach. Według niego jednym z czynników blokujących kariery kobiet jest ich poczucie odpowiedzialności za rodzinę i większa liczba obowiązków domowych. Aż 61 proc. badanych menedżerek deklaruje, że tych obowiązków ma więcej niż ich partnerzy. Prawie co czwarta z kobiet (23 proc.) ma wyrzuty sumienia, że realizując się zawodowo, zaniedbuje życie osobiste. Jeszcze więcej (39 proc.) uważa, że chcąc osiągnąć większy sukces, musiałoby poświęcić życie rodzinne, by skupić się na pracy.