– W tej kadencji niestety kończy się obecność naszego projektu w Sejmie – przyznaje Leszek Jażdżewski, inicjator projektu obywatelskiego „Świecka szkoła" o zniesieniu finansowania religii z budżetu. 150 tys. osób złożyło pod nim podpisy, które z końcem kadencji będą zmielone. Podobny los spotka pięć innych projektów obywatelskich, m.in. o nadaniu Ślązakom statusu mniejszości, o zawodzie fizjoterapeuty, a nawet o ustanowieniu Dnia Sprzedaży Bezpośredniej. Łącznie pod projektami, które trafią do niszczarki, podpisało się 962 tys. osób.
Teoretycznie projektów obywatelskich nie obowiązuje tzw. zasada dyskontynuacji z końcem kadencji Sejmu. Jednak zgodnie z ustawą o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, takie projekty mogą przechodzić w Sejmie tylko jedną kadencję do przodu. Oznacza to, że zmielone zostaną wszystkie projekty obywatelskie wniesione w kadencji 2011–2015, w tym „Świecka szkoła", który do parlamentu trafił tuż przed wyborami w 2015 roku.
Ta zasada obowiązywała też za rządów PO. Przykładowo, w 2015 roku do niszczarki trafiło siedem projektów, pod którymi podpisały się niemal 2 mln osób. Problem w tym, że za rządów PiS miało być inaczej. Jeszcze będąc w opozycji, w 2010 roku partia przedstawiła „pakiet demokratyczny", zawierający zakaz blokowania przez marszałka Sejmu inicjatyw obywatelskich. Po wyborach w 2015 roku PiS złożyło z kolei pakiet zmian w regulaminie Sejmu, uniemożliwiający odrzucanie takich projektów w pierwszym czytaniu. „Za takim rozwiązaniem przemawia szczególny szacunek dla aktywności obywateli i demokracji bezpośredniej" – brzmiał fragment uzasadnienia.
Mimo to obecnie PiS blokuje prace nad projektami obywatelskimi w podobny sposób, w jaki odbywało się to za rządów PO–PSL. Najczęściej proces legislacyjny znajduje się formalnie na początkowym etapie, a projekty latami tkwią w zamrażarce.
Przykładowo, obywatelski projekt nowelizacji ustawy o refundacji leków, przygotowany przez Porozumienie Zielonogórskie, przeszedł w Sejmie tylko pierwsze czytanie, choć zdaniem inicjatorów jego uchwalenie wyeliminowałoby błędy z ustawy refundacyjnej. Tylko po pierwszym czytaniu jest też obywatelski projekt ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, który ma zwiększyć udział samorządów w podatku dochodowym od osób fizycznych. Niektóre projekty obywatelskie mają negatywną opinię rządu, inne nie.
Leszek Jażdżewski mówi, że nie zawsze winne jest tu PiS. – W tej chwili nasz projekt znajduje się w komisji, w której większość w prezydium ma opozycja, ale widocznie nie jest zainteresowana drążeniem tematu – zauważa.
– Ta cała sytuacja skłania nas do wystawienia negatywnych ocen kilku ugrupowaniom. PO robiła wszystko, by naszym projektem się nie zająć, gdy miała większość w Sejmie, a obecnie mamy do czynienia ze wspólnym działaniem europarlamentarzystów PiS i rzekomo proobywatelskiego ugrupowania Kukiz'15 – mówi z kolei Jerzy Gorzelik, przedstawiciel inicjatorów projektu o uznaniu Ślązaków za mniejszość.
Jego zdaniem warto by było wprowadzić do regulaminu Sejmu sztywne terminy na rozpatrywanie projektów obywatelskich. Podkreśla, że aby trafiły do parlamentu, w trzy miesiące trzeba zebrać pod nimi ponad 100 tys. podpisów, co jest dużym wyzwaniem. Od lat o zmianę prawa, by było bardziej przychylne dla tzw. inicjatyw ludowych, walczy też łódzki Instytut Praw Obywatelskich. – Niestety polscy politycy nie wykazują dużej ochoty, by posunąć się na kanapie, na której siedzą, i zrobić więcej miejsca dla obywateli. Niestety może to zniechęcać tych ostatnich do sięgania po inicjatywę ustawodawczą – komentuje prezes instytutu Rafał Górski.
Z tezą, że Sejm powinien z większą troską pochylać się nad projektami obywatelskimi, zgadza się wiceszef klubu PiS Tadeusz Cymański. Zauważa jednak, że Sejm w tej kadencji m.in. zniósł obowiązek szkolny dla sześciolatków, co było realizacją głośnego projektu obywatelskiego, odrzuconego za rządów PO. – Może nie jest jeszcze idealnie, ale w większym stopniu wsłuchujemy się w głos obywateli – przekonuje.
To już IV edycja kongresu dla liderów świata finansów
