NIK nie ma posłuchu w Sejmie

Krzysztof Kwiatkowski od sierpnia, kiedy jego kandydaturę pozytywnie zaopiniuje Senat, zacznie kierować jedną z najważniejszych instytucji w Polsce. Z wpływowego polityka rządzącej partii musi zmienić się w apolitycznego urzędnika.

„Rz" zapytała posłów i ekspertów spoza polityki o najważniejsze wyzwania stojące przed nowym prezesem Najwyższej Izby Kontroli.

1

– Zachowanie niezależności politycznej, obiektywizmu i dystansu zarówno wobec obecnego rządu, jak i kolejnych. Niekierowanie się racjami politycznymi, tylko kontynuowanie dobrej praktyki. To najważniejsze wyzwanie – mówi „Rz" dr Jacek Kucharczyk, prezes Instytutu Spraw Publicznych.

Zwraca uwagę, że z niedawnego raportu ISP o korupcji i systemach jej przeciwdziałania NIK dostała najwyższe noty ekspertów. – Kwiatkowski jest strażnikiem tego dziedzictwa – uważa Kucharczyk.

Wielkie obawy ma tu PiS. – Może się zdarzyć, że jako prezes NIK Kwiatkowski będzie sprawdzał decyzje, które podejmował jako minister sprawiedliwości. To sytuacja absurdalna – mówi poseł PiS Arkadiusz Czartoryski.

– Lech Kaczyński był politykiem i dobrym prezesem NIK, podobnie związany z PSL Janusz Wojciechowski i Jacek Jezierski, który miał określone sympatie polityczne. NIK to dobrze zorganizowana instytucja, która potrafi się bronić przed ingerencją polityczną – mówi jednak „Rz" prof. Antoni Kamiński z PAN, były prezes polskiego oddziału Transparency International.

Odchodzący prezes NIK Jacek Jezierski musiał stawić czoła próbom wpływania na NIK. Niedawno mówił „Rz", że nie kontrole, nawet dotykające drażliwych kwestii, były najtrudniejsze, ale prace nad nowelizacją ustawy o NIK, w czasie których pojawiły się propozycje zagrażające niezależności Izby. Posłowie chcieli wprowadzić m.in. jej zewnętrznego audytora o niedoprecyzowanych uprawnieniach, przez co istniała groźba, że miałby wgląd w ustalenia kontroli. Ostatecznie uprawnienia audytora dokładnie sprecyzowali.

– Tamta burza ucichła i nie widzę, by ktoś chciał się zamachiwać na NIK. Po co mu taki kłopot i ambaras polityczny – uważa Kucharczyk.

2

– Drugim priorytetem Kwiatkowskiego powinna być poprawa egzekwowania zaleceń pokontrolnych NIK. W ciągu sześciu lat ostatniej kadencji prezesa NIK sporządziła ok. 40 tys. wniosków pokontrolnych, wskazując nieprawidłowości i zalecając zmiany. Jezierski mówił „Rz", że ok. 90 proc. zaleceń jest realizowanych. Tyle że tam, gdzie trzeba zmienić prawo, posłowie rzadko biorą sobie do serca sugestie NIK – realizują tylko jedną czwartą wniosków Izby. Choć to i tak nieco lepiej niż w innych krajach europejskich.

Np. po kontroli dotyczącej lotów VIP po katastrofie smoleńskiej NIK wskazała mnóstwo niedociągnięć i  zaleciła przygotowanie ustawy precyzyjnie opisującej procedury przygotowania lotów z najważniejszymi osobami w państwie. Takiej ustawy wciąż nie ma.

Eksperci sugerują, że prezes mógłby częściej przypominać o zaleceniach NIK posłom, np. kierując do nich pisma. – Od każdej instytucji państwowej należy oczekiwać, że będzie sobie brała do serca raporty NIK. Ale co dalej z tym się dzieje, to już nie od Izby zależy – zastrzega Kucharczyk.