Polski Ład budzi liczne kontrowersje, w szczególności wśród przedsiębiorców, którzy w dużej mierze stracą na nowych przepisach. Niemniej jednak wprowadza też liczne ulgi podatkowe, co ma zachęcić do obniżania opodatkowania właśnie przy ich stosowaniu.
Ulga dla klasy średniej
Najczęściej komentowaną i najpopularniejszą ulgą wprowadzoną od 2022 r. jest ulga dla klasy średniej. Zakłada ona neutralizację negatywnego efektu wywołanego brakiem możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku, co realnie powoduje wzrost opodatkowania o 7,75 pkt proc.
Ulga przysługuje wyłącznie podatnikom opodatkowanym według skali podatkowej – zarówno osobom zatrudnionym na etacie, jak i przedsiębiorcom. Nie mają do niej prawa opodatkowani liniowo, ryczałtem czy kartą podatkową. Wyłączone spod jej zakresu są także osoby pracujące na podstawie umowy zlecenia oraz umowy o dzieło.
Jak sugeruje nazwa ulgi, ma ona zastosowanie do „klasy średniej", którą rząd zdefiniował jako osoby osiągające roczne przychody w granicach od 68 412 zł do 133 692 zł. Oznacza to, że z ulgi skorzystają osoby zarabiające mniej więcej od 6000 do 11 000 zł miesięcznie brutto – dla nich nowe przepisy pozostaną neutralne i na Polskim Ładzie nie stracą.
Ustawa wprowadza skomplikowany wzór wyliczenia ulgi. Niemniej jej wpływ na neutralizację obciążeń można przedstawić następująco.
Wpływ na opodatkowanie zarobków z umowy o pracę oraz na wynagrodzenie przedsiębiorców (skala podatkowa)
Jak wynika z tych przeliczeń, jedynie w przypadku umów o pracę można spodziewać się całkowitej neutralności wpływu zmian podatkowych na kwotę netto. Na mniej korzystną sytuację przedsiębiorców opodatkowanych według skali wpływają przede wszystkim składki ZUS, które w 2022 r. będą wyższe niż w 2021 r.
Inaczej na etacie niż w biznesie
Zasady stosowania ulgi dla klasy średniej będą się różnić w zależności od tego, czy będą dotyczyć pracowników czy przedsiębiorców.
Pracodawcy będą zobowiązani do stosowania ulgi przy kalkulacji zaliczek miesięcznych tych pracowników, których przychody miesięczne brutto mieszczą się w przedziale od 5701 zł do 11 141 zł. Jeżeli podatnik spodziewa się przekroczenia górnego pułapu ulgi (np. z uwagi na planowane awanse, premie roczne), powinien rozważyć złożenie pracodawcy oświadczenia o niestosowaniu ulgi w trakcie roku. Co prawda miesięczne wynagrodzenie netto będzie wtedy nieznacznie niższe, jednak taki zabieg pozwoli na uniknięcie nieprzyjemnej dopłaty podatku przy rocznym rozliczeniu podatkowym.
Konkurs dla startupów i innowacyjnych firm
Z kolei przedsiębiorcy opodatkowani progresywnie mogą stosować ulgę dla klasy średniej samodzielnie. Przepisy nie zawierają jasnej odpowiedzi na pytanie, czy ulgę wolno rozliczać miesięcznie, czy dopiero w zeznaniu rocznym. Informacje udzielane przez Ministerstwo Finansów potwierdzają jednak możliwość miesięcznego rozliczania ulgi dla klasy średniej również przez przedsiębiorców.
Czytaj więcej
Rodzice czwórki dzieci zarobią bez podatku do 231 tys. zł rocznie, nawet gdy czwarte dziecko urodzi się w trakcie 2022 r. Będą mogli połączyć zwolnienie ze „starą" ulgą rodzinną.
Zwolnienie dla samotnego rodzica
Preferencja, która może wydawać się nowością, jest w zasadzie zreformowaną wersją wspólnego opodatkowania się rodzica z dzieckiem.
Do końca 2021 r. wspólne opodatkowanie z dzieckiem odbywało się na analogicznych zasadach jak w przypadku rozliczenia z małżonkiem. Samotny rodzic obliczał podatek od połowy swoich rocznych dochodów (przyjmując założenie, że dziecko nie zarabia), dokonywał odpowiednich odliczeń (kwoty wolnej, składki zdrowotnej) i wpłacał do urzędu skarbowego podwójną wysokość otrzymanego podatku. To rozwiązanie było szczególnie korzystne dla rodziców, którzy balansowali na granicy progu podatkowego, ponieważ umożliwiało uniknięcie wyższej 32-proc. stawki podatku.
Od 2022 r. wprowadzono ulgę określoną ryczałtowo w wysokości 1500 zł, odliczaną od podatku, która przysługuje jednemu rodzicowi/opiekunowi prawnemu. Tak jak poprzednio, z preferencji mogą skorzystać wyłącznie osoby opodatkowane według skali podatkowej, więc prawa do niej nie mają opodatkowani liniowo, ryczałtem czy kartą podatkową. Z odliczenia będą mogli skorzystać zarówno pracownicy, osoby na umowach cywilnoprawnych, jak też przedsiębiorcy opodatkowani progresywnie.
Powyższa zmiana jest korzystna (lub neutralna) właściwie wyłącznie dla osób zarabiających maksymalnie około 48 000 zł rocznie brutto. Im wyższy dochód, tym wyższe będą straty. W przypadku osiągnięcia wysokiego dochodu rocznego korzyść podatkowa według przepisów w brzmieniu do końca 2021 r. mogła wynosić nawet kilkanaście tysięcy złotych. Od 2022 r. zostanie ona ograniczona do maksymalnej kwoty 1500 zł.
Wpływ zmian na zarobki osoby samotnie wychowującej dziecko
Mniej podatku dla rodzin 4+
Zakres podmiotów, do których skierowano nową ulgę dla rodzin wielodzietnych, obejmuje zarówno osoby zatrudnione na etacie, umowie zlecenia, jak też przedsiębiorców – niezależnie od ich formy opodatkowania (z ulgi skorzystają zarówno opodatkowani progresywnie, liniowo czy ryczałtem). Niestety, ustawodawca nie przewidział ulgi dla osób pracujących na podstawie umowy o dzieło ani kontraktu menedżerskiego.
Ulga dla rodzin 4+ zakłada wysoką kwotę wolną od podatku, która jednak nie może przekroczyć „starego" progu podatkowego, tj. 85 528 zł rocznie. Niemniej, jak podaje Ministerstwo Finansów, limit ten podlega sumowaniu z nową kwotą wolną (30 000 zł – mającą zastosowanie w przypadku opodatkowania progresywnego).
W praktyce oznacza to, że podatnik będący rodzicem czwórki dzieci, opodatkowany progresywnie, nie zapłaci żadnego podatku od przychodu wynoszącego 115 528 zł rocznie. Dodatkowo, ustawa nie wprowadziła ograniczenia pozwalającego na skorzystanie ze zwolnienia wyłącznie przez jednego rodzica (tak jak w przypadku ulgi dla samotnie wychowujących). Zatem oboje rodziców może skorzystać z kwoty wolnej, a w konsekwencji podwoić płynące z tego korzyści. Przychód rodziny wolny od podatku może więc wynieść aż 231 056 zł rocznie.
To rozwiązanie należy zaliczyć do zmian korzystnych, bo odciąży budżety domowe rodzin wielodzietnych. Ta ulga pozostanie w zasadzie neutralna dla rodzin najuboższych, ponieważ korzystają one z innych rozwiązań pozwalających im na wyzerowanie podatku (chociażby z podwyższonej kwoty wolnej).
Ulga ta będzie korzyścią przede wszystkim dla rodzin, w których oboje rodziców pracuje – takie rodziny mogą znacząco obniżyć swoje zobowiązanie podatkowe.
PIT-0 dla seniora
Kolejna ulga przewidziana w ramach Polskiego Ładu skierowana jest do osób w wieku emerytalnym, tj. kobiet od 60. roku życia i mężczyzn od 65. roku życia. Gdy taka osoba zechce kontynuować pracę zawodową i jednocześnie zrezygnuje w tym czasie z pobierania emerytury lub renty, nie zapłaci podatku dochodowego od przychodów do limitu 85 528 zł rocznie. Co więcej, wskazany limit zwiększy kwota wolna od podatku, więc PIT nie będzie należny od przychodu wynoszącego maksymalnie 115 528 zł.
Ulga ma zastosowanie do osób świadczących pracę na podstawie umowy o pracę i umowy zlecenia, a także wobec przedsiębiorców niezależnie od formy ich opodatkowania (skorzystają zarówno przedsiębiorcy opodatkowani progresywnie, liniowo, jak i ryczałtem). Warunkiem jest odprowadzanie składek ZUS z tytułu zawartej umowy/prowadzonej działalności.
Senior, który pracuje na podstawie umowy o pracę lub zlecenia i chce skorzystać z ulgi, powinien złożyć płatnikowi pisemne oświadczenie, że spełnia warunki do tego zwolnienia. Dopiero po otrzymaniu takiego oświadczenia – a dokładniej najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym senior złoży oświadczenie – płatnik odstąpi od pobierania zaliczek na PIT do limitu zwolnienia. Co istotne, takie oświadczenie składa się pod groźbą odpowiedzialności karnej, gdyby jego treść nie była zgodna ze stanem rzeczywistym.
Tzw. PIT-0 dla seniora nie jest rozwiązaniem obowiązkowym. Osoby, które chcą przejść na emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego, wciąż mają taką możliwość. Ponieważ jednak wiele osób w wieku ok. 60–65 lat wciąż pozostaje aktywnych zawodowo, zmianę należy ocenić jako korzystną. Co prawda obowiązek opłacania składek ZUS obciąży wynagrodzenie netto seniora, ale każdy dodatkowy okres składkowy wpłynie na zwiększenie emerytury po zakończeniu aktywności zawodowej.
W zakresie objętym ulgą ustawodawca nie przewidział umowy o dzieło. Jednak dostęp do tej preferencji powinno ułatwić seniorom uwzględnienie umowy zlecenia.
Zachęta do pracy w Polsce
Kolejne nowe rozwiązanie to ulga na powrót. Dotyczy ono osób, które w 2021 r. miały miejsce zamieszkania w kraju innym niż Polska, jeśli po 31 grudnia 2021 r. przeniosą miejsce zamieszkania do Polski. Oznacza to, że ulgą zostaną objęte te osoby, które wyjechały z Polski, tracąc jednocześnie status polskiego rezydenta, i wracają do kraju na stałe – tj. by przenieść tu swój ośrodek interesów życiowych.
Ulga polega na całkowitym zwolnieniu z PIT przychodu wynoszącego maksymalnie 85 528 zł rocznie. Przy czym to zwolnienie nie obejmie przychodów opodatkowanych zryczałtowaną stawką, np. przychodu z dywidend. Znajdzie zastosowanie do osób pracujących na podstawie umowy o pracę, jak również na podstawie umowy zlecenia, a także wobec przedsiębiorców niezależnie od formy ich opodatkowania (skorzystają zarówno przedsiębiorcy opodatkowani progresywnie, liniowo oraz ryczałtem).
Ustawa przewiduje kilka istotnych warunków determinujących prawo do skorzystania z ulgi:
1) podatnik przenoszący rezydencję powinien posiadać miejsce zamieszkania za granicą stosunkowo długo, tj. przynajmniej przez trzy lata kalendarzowe poprzedzające przeniesienie się do Polski,
2) powinien on posiadać obywatelstwo polskie, Kartę Polaka lub być obywatelem innego niż Polska państwa Unii Europejskiej, państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub być obywatelem Konfederacji Szwajcarskiej,
3) jeżeli podatnik nie spełnia wymogu z pkt 2, może skorzystać z ulgi, jeśli miał miejsce zamieszkania nieprzerwanie przez trzy lata kalendarzowe w jednym z państw wymienionych wprost w ustawie (kraje wymienione w pkt 2 i m.in. dodatkowo Wielka Brytania, Irlandia Północna, Australia, Chile, Japonia, Kanada, USA),
4) jeśli podatnik nie spełnia wymogów z pkt 2 lub 3, może zyskać prawo do ulgi, jeżeli nie posiadał miejsca zamieszkania w Polsce nieprzerwanie przez pięć lat kalendarzowych do momentu powrotu do kraju.
Zmianę rezydencji trzeba odpowiednio udokumentować. Ustawa wprost wskazuje na konieczność posiadania przez podatnika certyfikatu rezydencji lub innego dowodu dokumentującego miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.
Z preferencji można skorzystać jeden raz. Bezcelowa będzie zatem zmiana rezydencji podatkowej raz na kilka lat jedynie z zamiarem skorzystania z tego zwolnienia.
Podatnik, który przeniesie swoją rezydencję do Polski, może zwolnić z opodatkowania przychód przez cztery kolejne lata podatkowe (do wskazanego limitu, który stanowi limit dla każdego roku). Przy czym do wyboru podatnika należy, kiedy rozpocznie korzystanie z preferencji – może to zrobić począwszy od roku, w którym osiedlił się w Polsce lub od roku następnego.
Ciężko ocenić, czy omawiana ulga zachęci emigrantów do powrotu do Polski, zwłaszcza tych, którzy mieszkają w krajach o mniejszych obciążeniach podatkowych niż Polska lub uzyskujących przychody znacznie wyższe niż 85 528 zł rocznie. Z pewnością może ona jednak stanowić atrakcyjną zachętę dla osób, które poważnie rozważają powrót do Polski na stałe z uwagi na kwestie osobiste. Zwolnienie będzie przysługiwało przez cztery lata, co stanowi okres na tyle długi, że zapewne pozwoli na ustabilizowanie sytuacji życiowej na nowo w kraju.
Ryczałt dla krezusów
Kolejna ulga opracowana z myślą o sprowadzeniu do Polski nowych rezydentów skierowana jest do osób mających miejsce zamieszkania za granicą, o tzw. ponadprzeciętnych zasobach ekonomicznych. Rozwiązanie to ma zachęcić zagranicznych rezydentów (pochodzących nie tylko z Polski) uzyskujących przychody ze źródeł zagranicznych do sprowadzenia się do Polski i opodatkowania swojego przychodu w Polsce. Preferencyjny model opodatkowania zakłada stałą kwotę podatku dochodowego do zapłaty w kwocie 200 000 zł rocznie, niezależnie od osiąganych przychodów ze źródeł zagranicznych.
Zatem niewątpliwie ta ulga kierowana jest do osób bardzo zamożnych, osiągających wysokie przychody ze źródeł zagranicznych. Ustawodawca umożliwia skorzystanie z tego modelu opodatkowania z zastrzeżeniem spełnienia specyficznych warunków, m.in. obowiązku ponoszenia wydatków na wzrost gospodarczy, rozwój nauki, szkolnictwa, ochronę dziedzictwa kulturowego czy też krzewienie kultury fizycznej w Polsce w kwocie przynajmniej 100 000 zł w każdym roku podatkowym.
Funkcjonowanie w takim modelu opodatkowania zostało ograniczone do maksymalnie dziesięciu lat. Po tym czasie podatnik podlegać będzie pod ogólne zasady opodatkowania w Polsce.
Na wsparcie sportu, kultury i szkolnictwa wyższego
Polski Ład wprowadził nowy katalog wydatków, które można dodatkowo odliczyć od podstawy opodatkowania. Należą do nich wydatki na działalność:
- sportową – m.in. wydatki na finansowanie klubu sportowego, stypendium sportowego, imprezy sportowej (niebędącej imprezą masową),
- kulturalną – m.in. wydatki na finansowanie instytucji kultury czy działalność kulturalną realizowaną przez szkoły artystyczne,
- wspierającą szkolnictwo wyższe i naukę – m.in. wydatki na finansowanie stypendiów, wynagrodzeń studentów odbywających praktyki i staże, studiów dualnych.
Pełny katalog wydatków podlegających odliczeniu zawiera ustawa. Odliczenie od podstawy opodatkowania obejmuje 50 proc. poniesionych wydatków, przy czym maksymalna możliwa do odliczenia kwota nie może przekroczyć wysokości dochodu podatnika osiągniętego w danym roku.
Ulga jest dostępna dla osób opodatkowanych według skali podatkowej lub liniowo. Niestety, przepisy nie zezwalają na tzw. rolowanie ulgi, tj. możliwość odliczania w kolejnych latach wydatków poniesionych w latach poprzednich (których nie odliczono z uwagi na niewystarczającą wysokość osiągniętego dochodu). Ustawodawca zastrzega bowiem, że wskazane wydatki podlegają odliczeniu w zeznaniu za rok podatkowy, w którym poniesiono koszty.
Z uwagi na cele wydatków nowa ulga może być dodatkową zachętą dla osób, które w ramach prowadzonej działalności gospodarczej planują wdrożyć lub rozszerzyć działania w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu.
Dla inwestorów ulga na IPO...
Jest to rozwiązanie skierowane do osób zainteresowanych rozpoczęciem działalności inwestycyjnej poprzez emisję akcji na Giełdzie Papierów Wartościowych lub w alternatywnym systemie obrotu (np. NewConnect). Ulga IPO przewiduje preferencję dla takich osób w zakresie przygotowania swojej pierwszej oferty publicznej.
Ulga polega na odliczeniu od podstawy opodatkowania wydatków bezpośrednio związanych z przygotowaniem takiej oferty, tj.:
1. na przygotowanie projektu emisyjnego, wszelkich opłat notarialnych, sądowych, skarbowych z tym związanych, opracowanie i publikację ogłoszeń, a także
2. na nabycie usługi doradczej związanej z wejściem na giełdę, w tym doradztwa finansowego lub podatkowego.
Inwestor może odliczyć aż 150 proc. wydatków z pkt 1 (bez limitu) i 50 proc. wydatków przeznaczonych na usługi doradcze (pkt 2, ale nie więcej niż 50 000 zł). Odliczenia dokonuje się w rozliczeniu za rok, w którym zostały poniesione wskazane wydatki. Ulga dotyczy podatników opodatkowanych progresywnie lub liniowo.
Dodatkowo w ramach Polskiego Ładu przewidziano także preferencję dla inwestorów nabywających akcje na rynkach regulowanych. W przypadku zakupu walorów wyemitowanych w wyniku pierwszej oferty publicznej dochód ze zbycia takich akcji skorzysta ze zwolnienia z opodatkowania, jeżeli zbycie nastąpi nie wcześniej niż po trzech latach od nabycia. Jednak kupujący i sprzedający nie mogą być podmiotami powiązanymi w okresie dwóch lat poprzedzających dzień objęcia akcji.
...i na nabycie udziałów w ASI
Ulga na inwestycje w Alternatywne Spółki Inwestycyjne, tzw. ASI, dotyczy osób fizycznych (opodatkowanych progresywnie lub liniowo) inwestujących w nabywanie udziałów (akcji) w ASI lub udziałów (akcji) w spółkach kontrolowanych przez ASI.
Przepisy Polskiego Ładu przewidziały możliwość odliczenia od podstawy opodatkowania 50 proc. wydatków na nabycie takich udziałów (akcji). Nabycie to może dotyczyć zarówno udziałów (akcji) ASI, jak również spółki, w której ASI posiada lub będzie posiadać przynajmniej 5 proc. udziałów (akcji). Maksymalna kwota ulgi to 250 000 zł.
Powyższe odliczenia mają zastosowanie do udziałów (akcji) nabytych wyłącznie po 31 grudnia 2021 r. oraz w wyniku pierwszej oferty publicznej.
Skorzystanie z ulgi wymaga spełnienia kilku kluczowych warunków, w tym aby:
- została zawarta umowa inwestycyjna z ASI,
- czas trwania inwestycji określono na co najmniej dwa lata. -
Anna Zabiełło, Starszy Konsultant w ALTO
Zdaniem autorki
Polski Ład wprowadza szeroki katalog ulg podatkowych. Jednak są one punktowe, skierowane do bardzo ograniczonego grona odbiorców, przez co raczej nie przełożą się na zmniejszenie negatywnych skutków Polskiego Ładu dla osób najlepiej zarabiających. Z kolei osoby mniej zarabiające skorzystają przede wszystkim na wyższej kwocie wolnej i podniesionym progu podatkowym. Znaczenie opisanych ulg może się więc okazać nie tak bardzo istotne.
Czytaj więcej
Nie minął nawet miesiąc od wejścia w życie rewolucji podatkowej, a już spełniły się najczarniejsze scenariusze ekspertów. Wypłaty styczniowych pensji okazały się niższe, w tym także dla osób, które na Polskim Ładzie miały tylko zyskać.
