W połowie kwietnia Donald Trump zaatakował publicznie Światową Organizację Zdrowia (WHO), ogłaszając jednocześnie zawieszenie na 60–90 dni amerykańskiej składki. – Gdyby zrobiła swoją robotę i wysłała do Chin ekspertów, aby obiektywnie zbadać sytuację, epidemia mogłaby zostać zduszona w zarodku i spowodowałaby o wiele mniej ofiar – powiedział prezydent. I choć w ten sposób próbował odsunąć od siebie odpowiedzialność za zignorowanie zagrożenia epidemiologicznego w USA, to jego oskarżenia nie są zupełnie bezpodstawne.

Na pasku Chin

Pekin o „zapaleniu płuc nieznanego pochodzenia" po raz pierwszy poinformował WHO 31 grudnia zeszłego roku. Kilka dni później, mimo że lekarze z Tajwanu ostrzegali, że choroba przenosi się z człowieka na człowieka, Światowa Organizacja Zdrowia, powołując się na oficjalne informacje z Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL), twierdziła, że nie ma na to dowodów. Jeszcze pod koniec stycznia, choć do opinii publicznej docierały już pierwsze informacje o tym, że komunistyczne władze zamykają usta lekarzom ostrzegającym przed koronawirusem, organizacja chwaliła Chiny za „transparentność".

22 stycznia komitet WHO miał zdecydować, czy konieczne jest ogłoszenie stanu zagrożenia zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym (PHEIC). W tym samym czasie wirus dotarł już do Japonii, Korei Południowej i Tajlandii. Mimo to dyrektor generalny WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus sprzeciwił się wprowadzeniu PHEIC, powołując się na... uspokajające dane z Chin. Dzień później komitet wznowił obrady, ale jego członkowie nie doszli do porozumienia. Pod koniec stycznia Tedros za zamkniętymi drzwiami spotkał się w Pekinie z Xi Jinpingiem. Po tej rozmowie dyrektor WHO pochwalił chińskie zmagania z pandemią, podkreślając, że „Chiny wyznaczyły nowe standardy" w tej sprawie. 8 lutego ChRL wreszcie wpuściła do kraju misję obserwacyjną WHO.

Dla zwolenników Tedrosa był to dowód na to, że jego ugodowe podejście w stosunku do Chin przynosi pozytywne rezultaty. Dla jego krytyków – oznaka tego, że Światowa Organizacja Zdrowia znalazła się pod wpływem Pekinu, próbującego zatuszować swoje błędy, które uniemożliwiły zatrzymanie epidemii. – Na początku kryzysu organizacja obrała niekonfrontacyjne podejście do ChRL. Ze swojej strony Chińczycy nie tolerowali żadnej krytyki. Gdy koronawirus zaczął się rozprzestrzeniać poza granice Państwa Środka, wcześniejsze oświadczenia WHO zaczęły ją obciążać – mówi w rozmowie z „Plusem Minusem" prof. David P. Fidler, ekspert ds. ochrony zdrowia z amerykańskiego think tanku Council on Foreign Relations.

Najmocniejsze zarzuty pod adresem WHO padły ze strony sąsiadów ChRL. Japoński wicepremier Taro Aso podkreślił, że „gdyby organizacja nie przekonywała świata, że w Chinach nie ma żadnej epidemii, to każdy lepiej by się przygotował". Zasugerował także, że chodzi ona na smyczy Chin i powinna zmienić nazwę na „Chińską Organizację Zdrowia".

Tajwan, który w 2016 roku pod naciskiem Chin stracił status obserwatora przy WHO, zarzuca organizacji, że pod wpływem presji ze strony Pekinu nie udzielała mu odpowiedzi na pytania dotyczące koronawirusa. Co więcej, choć Tajwan jest światowym liderem w walce z epidemią (na 24 mln obywateli zakażonych jest jedynie 440), to na stronach WHO próżno szukać raportów o tym, jak wyspa osiągnęła taki sukces. Podczas jednej z konferencji prasowych wicedyrektor WHO Bruce Aylward, zapytany o to, jak Tajwan radzi sobie z SARS-CoV-2, najpierw udał, że nie usłyszał pytania. Dopytywany, odpowiedział jedynie: – No cóż, już mówiłem o Chinach...

– W ostatnich latach wysokość amerykańskich dotacji dla WHO spada. Wzrasta za to finansowanie ze strony Chin. Prawdopodobnie to wpływa na to, że organizacja orientuje się bardziej na Pekin – tłumaczy w rozmowie z „Plusem Minusem" prof. Rana Mitter, sinolog z Uniwersytetu Oksfordzkiego. O prochińskie sympatie oskarżany jest także sam Tedros. Znany mikrobiolog i działacz ugrupowań marksistowskich z Etiopii w 2017 roku został dyrektorem WHO przy wydatnym wsparciu Chin. Według magazynu „Time" chińscy dyplomaci mocno lobbowali za Etiopczykiem, wykorzystując finansowe wpływy, by zyskać dla niego poparcie państw rozwijających się. Dlatego też, jak twierdzą jego krytycy, przychylnym okiem patrzy na Pekin. Warto zauważyć, że na swoją pierwszą wizytę jako szef WHO Tedros wybrał się właśnie do Państwa Środka.

Mokre targi

W 2003 roku dzięki zdecydowanym działaniom WHO, która sama zbierała informacje o ogniskach choroby oraz wymusiła na Chinach raportowanie o wirusie, udało się opanować epidemię SARS. Na świecie zmarło niecałe tysiąc osób. Obecnie po tej determinacji nie ma śladu. Krytycy zarzucają WHO spóźnioną reakcję i zbyt daleko posuniętą zachowawczość. Stan zagrożenia PHEIC ogłoszono 30 stycznia, gdy koronawirus był już obecny w 19 krajach, a zakażonych było 8 tys. ludzi. To znacznie opóźniło mobilizację sił i środków przeznaczonych do walki z wirusem.

Kiedy w lutym Włochy i USA zawiesiły loty do ChRL i ograniczyły możliwość wjazdu obywatelom Chin, Tedros stwierdził, że jest to działanie pozbawione sensu z medycznego punktu widzenia. Jeszcze na początku marca, gdy SARS-CoV-2 rozpoznano u 97 tys. osób w 90 krajach, WHO podtrzymywała, że ograniczenia podróży lotniczych nie są potrzebne. Organizacja długo wstrzymywała się także z ogłoszeniem stanu pandemii. 26 lutego Tedros ostrzegał, że nierozważne używanie tego słowa może tylko zaszkodzić i wywołać strach.

WHO wciąż wierzyła, że na tym etapie uda się powstrzymać rozwój choroby. Ostatecznie dopiero 13 marca ogłosiła pandemię koronawirusa. W tamtym czasie SARS-CoV-2 rozprzestrzenił się na 110 krajów, a wywoływana przez niego choroba Covid-19 zabiła ponad 4 tys. ludzi. Zakażonych zostało 120 tys. osób. Część ekspertów podejrzewa, że jednym z powodów tego opóźnienia był opór ze strony Chin, które obawiały się o stan swojej gospodarki i wizerunek.