Ta historia nie zdarzyła się w przedwojennym Oppeln na Śląsku, w granicach III Rzeszy. Andrzej Nowak nie fałszuje faktów ze swojej biografii: naprawdę urodził się w Polsce, a ściślej, w powojennym Opolu, gdzie jest teraz w publicznym radiu „artystą zakazanym", chociaż nie wypadł sroce spod ogona i TSA, które założył trzy dekady temu, jest najsłynniejszym opolskim zespołem rockowym. Grupa wygrała festiwal Jarocinie w 1981 r. Wylansowała takie antysystemowe hity jak „Mass Media" i „Manekin disco", a także „51" czy „Trzy zapałki".
Nowak w ponurych czasach stanu wojennego wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, a jednak ciągnęło go do kraju. Wrócił – pech chciał, że napisał piosenkę na kolejną płytę swojego drugiego zespołu Złe Psy, w której śpiewa, że jest dumny z Polski. To tej właśnie kompozycji nie chce grać Polskie Radio Opole.
Gdyby opowiedział o tym Springsteenowi, który najnowszą płytę „Wrecking Ball" poświęcił Ameryce i Amerykanom walczącym o odzyskanie kraju z rąk finansistów i bankowców, Boss pękłby ze śmiechu.
„Mein Land"
Gdy dowiedziałem się o sytuacji opolskiego gitarzysty, pomyślałem, że być może w piosence pobrzmiewają jakieś strasznie szowinistyczne nuty. Albo, nie daj Boże, Nowak robi sobie wycieczki pod adresem niemieckiej mniejszości. Na to wszystko wskazywać mógł zakaz odtwarzania, jakim objął piosenkę Tomasz Bazan, kierownik muzyczny Radia Opole. Zastanowiła mnie jednak postawa urzędników miasta Opole, którzy zdecydowali się wziąć patronat nad płytą Nowaka z piosenkę „Urodziłem się w Polsce". Każdy, kto wysłucha kompozycji, nie będzie miał wątpliwości, że Tomasz Bazan zgrzeszył polityczną poprawnością. A już na pewno trudno traktować serio argumenty, którymi zasłania się w oficjalnych wypowiedziach, gdy mówi, że kierował się względami artystycznymi. Naraża się na śmieszność, krytykując jednego z najsłynniejszych polskich muzyków, którego wspierał w nagraniu Paweł „Baby" Mąciwoda, skądinąd instrumentalista światowej sławy, obecnie basista niemieckiego zespołu Scorpions. Artysta z pewnością zorientowany w europejskich standardach, któremu na myśl nie przyszło, że występuje w utworze szowinistycznym.
Nie da się ukryć, że problem ma głębsze podłoże. W Polsce nie ma tradycji rockowego śpiewania na temat ojczystego kraju, zwłaszcza pozytywnego. Nie mają z tym problemu, nasi zachodni sąsiedzi, pomimo bardziej skomplikowanej historii i realnego niebezpieczeństwa wystąpienia skojarzeń, na przykład, z niemieckim szowinizmem lub wręcz nazizmem. Najbardziej znany obecnie na świecie niemiecki zespół Rammstein nie dość, że nawiązał nazwą do miejsca głośnej katastrofy amerykańskiego transportowca, która spowodowała śmierć wielu niemieckich obywateli – wyobraźmy sobie, co by było, gdyby w naszym kraju powstał zespół o nazwie Smoleńsk! – to nigdy nie ograniczał się w używaniu rekwizytów i treści kojarzonych nawet z nazizmem. Skór przypominających gestapowskie albo w teledyskach – wściekle ujadających owczarków alzackich. To nie koniec: ostatni album Rammstein promuje marszowa piosenka „Mein Land". Nie słyszałem, żeby ktoś na świecie przeciwko jej graniu protestował, choć może byłyby powody. Tymczasem polskie Złe Psy mają położyć uszy po sobie. Bo śpiewają „Urodziłem się w Polsce".
Nie da się ukryć, że doszło do błędnej identyfikacji. Tomasz Bazan ewidentnie pomylił grupę Andrzeja Nowaka ze skinheadowskimi zespołami typu Odwet 88, które w piosenkach w stylu „Grób Agamemnona" śpiewają, że „Jutrzejszy dzień będzie nasz". Taka muzyka nie przenika na antenę stacji radiowych, lecz nie ma problemu, by posłuchać jej w Internecie, nawet w szanowanych kanałach muzycznych.
Ciekawe, że w repertuarze polskich stacji są wciąż piosenki wylansowane w czasach, gdy w mediach dochodzili do głosu zwolennicy Mieczysława Moczara i do dziś nie zostały one obłożone anatemą, choć mają mocno partyzancki wydźwięk – jak choćby „Biały krzyż" Czerwonych Gitar. Kompozytor Krzysztof Klenczon pewnie nie miał nic złego na myśli, ale „leśny" charakter piosenki pewnie niejednej ofierze Marca 1968 kojarzy się źle.
Co najmniej wykpienia z powodu robienia patriotycznego obciachu godne są hity Bayer Fulla. I to niejeden! „Polski duch", w którego teledysku wzniosłe narodowe uczucia zostały utożsamione z popijaniem wódeczki, czy jeszcze bardziej znany „Wszyscy Polacy to jedna rodzina". A mimo to funkcjonują w powszechnym obiegu, w którym miejsca zabraknąć ma dla śpiewających całkiem poważnie o Polsce Złych Psach.
– Wydaje mi się, że rock źle przyswaja teksty pisane i śpiewane wprost, nie lubi też patosu – powiedział „Rz" Jan Ołdakowski, dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego. – Rzecz w języku. To trochę jak w „Ferdydurke", gdzie łatwo komuś przyprawić gębę albo dorobić pupę, gdy słowa brzmią pompatycznie. Z własnych doświadczeń wiem, że młodzi ludzie nie odrzucają patriotyzmu, ale nie lubią, jak się o nim mówi wprost. Dlatego może lepiej śpiewać rockowe piosenki o Polsce, unikając dosłowności, bo rock jest nie uładzony, tylko poczochrany. Wzorem może być tu Lao Che, które nagrało najważniejszą religijną płytę ostatnich lat „Gospel", ale nie posługując się dosłownościami.
„Nietolerancji kraj"
O tym, że ze śpiewaniem o Polsce były zawsze kłopoty, bodaj najwcześniej przekonał się Kult, który w 1987 r. nagrał piosenkę „Polska". Wtedy tekst Kazika nie przypadł do gustu cenzurze, w związku z tym kompozycja nie mogła znaleźć się na płycie „Posłuchaj do Ciebie". Dopiero w obliczu krachu komunistycznego systemu, piosenka trafiła na koncertową płytę „Tan" pod tytułem „Mieszkam w Polsce". Stała się manifestem rozczarowania naszym krajem. Z jego wyidealizowaną, bohaterską historią kontrastuje obraz peerelowskiej ulicy: „Jak jest w niedzielę nad ranem/Po sobotnich balach chodniki zarzygane". Lider Kultu skrytykował też hipokryzję Polaków („Zaczepia mnie pijanych meneli wielu/Jutro spotkają się w kościele"), eskalację brutalności i przemoc („Patrzą wokoło, bo swędzą ich ręce /Kochają bić coraz więcej i więcej [...] Tłum przystawia komuś do twarzy pięści/Żądają dla niego kary śmierci").
Kazik Staszewski w swoich kolejnych opisach Polski skupił się na ocenie konkretnych polityków, którzy rządzili naszym krajem – Lechu Wałęsie, Józefie Oleksym czy Waldemarze Pawlaku, Zygmunt Staszczyk nie przestał portretować państwa. Poświecił mu piosenkę o przewrotnym tytule „Jest super" ze znamiennymi wersami:
„Popatrz na wspaniałe autostrady
