PIT: Najważniejsze wyroki z 2011 roku

Finansowanie ze środków Unii Europejskiej wolne od PIT

Rok 2011 przyniósł kolejne wyroki dotyczące stosowania zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 46 ustawy o PIT dla środków unijnych w przypadku prefinansowania wydatków ze środków budżetu państwa.

Spór dotyczy sytuacji, gdy realizowane przez podatnika projekty są prefinansowane w momencie wypłaty środków z budżetu państwa. Choć organy podatkowe twierdziły, że wówczas nie ma podstaw do stosowania zwolnienia z PIT, to przeczy temu jednolita linia orzecznicza sądów administracyjnych.

Te uznają bowiem, że zastosowanie mechanizmu prefinansowania nie zmienia faktu, że ostatecznie środki przekazywane beneficjentom pochodzą ze środków UE – samo prefinansowanie ma jedynie charakter techniczny.

Wobec powszechnej praktyki prefinansowania lub refinansowania środków pomocowych zwolnienie podatkowe wynikające z art. 21 ust. 1 pkt 46 ustawy o PIT praktycznie by nie funkcjonowało, gdyby techniczny sposób przekazywania środków uniemożliwiać miał objęcie ich zwolnieniem u uprawnionych beneficjentów.

Potwierdzają to wyroki NSA: z 22 lutego 2011 r. (II FSK 1609/10), z 30 czerwca 2011 r. (II FSK 305/10), z 6 października 2011 r. (II FSK 576/10) oraz z 29 listopada 2011 r. (II FSK 964/10).

Wniesienie udziałów do funduszu inwestycyjnego zamkniętego daje przychód

Jak orzekł NSA w wyroku z 14 czerwca 2011 r. (II FSK 189/10), przez wniesienie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością do funduszu inwestycyjnego zamkniętego (FIZ) podatnik niewątpliwie przenosi w sposób definitywny prawa wynikające z tego tytułu na fundusz inwestycyjny i to nie pod tytułem darmym.

Otrzymuje bowiem w zamian certyfikaty inwestycyjne o ekwiwalentnej wartości. Skoro zatem wpłata do funduszu inwestycyjnego przez wniesienie do niego praw majątkowych jest odpłatnym zbyciem tych praw, to wartość otrzymanych w efekcie certyfikatów inwestycyjnych, odpowiadająca wartości wnoszonych papierów wartościowych, jest dla celów podatkowych przychodem podlegającym opodatkowaniu.

Najpierw pozwolenie na użytkowanie, potem amortyzacja

Budynku nie można amortyzować przed uzyskaniem pozwolenia na użytkowanie. Tak orzekł NSA w wyroku z 13 czerwca 2011 r. (II FSK 136/10).

Przedmiotem sporu pomiędzy podatnikiem i organami podatkowymi była kwestia dokonywania odpisów amortyzacyjnych od budynku szkoły, w stosunku do którego podatnik nie uzyskał pozwolenia na użytkowanie i prowadził w nim prace adaptacyjne.

NSA uznał, że nie może być w takiej sytuacji mowy o spełnieniu warunku oddania budynku do używania, nawet jeżeli w trakcie prac adaptacyjnych oraz przed uzyskaniem decyzji zezwalającej na użytkowanie budynek faktycznie był wykorzystywany. Warunek kompletności i zdatności do użytku środka trwałego, o którym mowa w

art. 22a ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT, jest bowiem spełniony wówczas, gdy obiekt budowlany może, na mocy decyzji o pozwoleniu na użytkowanie, być legalnie przyjęty do używania. Zdaniem NSA do czasu wydania takiej decyzji obiekt budowlany nie może być zaliczony do środków trwałych, a tym samym nie może być amortyzowany.

Konsekwencje likwidacji spółki osobowej

Likwidacja spółki osobowej może powodować powstanie przychodu do opodatkowania. Stanie się tak, gdy w wyniku likwidacji wspólnik otrzyma majątek, którego wartość przewyższa wartość udziału wniesionego przez niego do spółki.

W orzecznictwie przyjmuje się, że majątek otrzymany przez wspólnika spółki osobowej w przypadku jej likwidacji nie jest przychodem podlegającym PIT jedynie do wysokości wniesionego wkładu (na mocy art. 21 ust. 1 pkt 50 ustawy o PIT). Natomiast otrzymana nadwyżka ponad wartość wkładu podlega opodatkowaniu. Taki wniosek wysnuł m.in. WSA w Krakowie w wyroku z 9 czerwca 2011 r. (I SA/Kr 560/11).

Jednak NSA w wyroku z 14 czerwca 2011 r. (II FSK 325/10) wskazał, że zwolnienie obejmuje zarówno wkład pierwotnie wniesiony, jak i jego zwiększenie wynikające z pozostawienia w spółce zysków opodatkowanych PIT oraz ze wzrostu wartości składników majątku spółki.

Zatem w razie otrzymania przez wspólnika spółki cywilnej zwrotu wkładu i zwrotu udziału w majątku spółki opodatkowana będzie tylko ta część zwracanego udziału w majątku spółki, która wcześniej nie została opodatkowana. NSA zwrócił jednocześnie uwagę, że przyrost majątku spółki następujący w wyniku przekazania zysków spółki na powiększenie jej majątku lub też w wyniku wzrostu cen rynkowych – nie podlega odrębnemu opodatkowaniu.

Jak zauważył dodatkowo NSA w wyroku z 7 października 2011 r. (II FSK 639/10), jeżeli wspólnik otrzymany i opodatkowany zysk z działalności spółki pozostawia w spółce, dokonuje w tym zakresie reinwestycji, zwiększając w ten sposób wartość wniesionego przez siebie do tej spółki wkładu.

W świetle wskazanych wyroków NSA należałoby więc uznać, że ta część majątku, która powstała w wyniku przekazania zysków spółki na ten cel lub wzrostu cen rynkowych, nie podlega ponownemu opodatkowaniu przy jej likwidacji.

Opłaty inicjalne przy leasingu

W orzecznictwie sądów administracyjnych w 2011 r. potwierdzenie znalazł pogląd, zgodnie z którym opłaty wstępne poniesione przy zawarciu umowy leasingu, które mają charakter samoistny, są kosztami podatkowymi jednorazowo.

Przykładowo NSA w wyroku z 19 stycznia 2011 r. (II FSK 1546/09) zauważył, że kaucja gwarancyjna, która miała w istocie charakter samoistny, nie była przypisana do poszczególnych rat leasingowych, nie dotyczy całego okresu, na jaki została zawarta umowa leasingu, a więc okresu przekraczającego rok podatkowy.

Powinna zatem być zaliczona do kosztów jednorazowo bez konieczności rozliczania jej w czasie. Dotyczy bowiem prawa do skorzystania z leasingowanej rzeczy, skoro od jej uiszczenia uzależnione jest zawarcie umowy i wydanie przedmiotu leasingu.

Podobnie WSA w Gliwicach w wyroku z 8 września 2011 r. (I SA/Gl 154/11) stwierdził, że skoro wniesienie opłaty inicjalnej jest warunkiem koniecznym do realizacji umowy leasingu, to nie dotyczy ona okresu, na jaki umowa została zawarta.

Dlatego słuszne jest stanowisko, że poniesione opłaty wstępne (inicjalna, przygotowawcza, zerowa) są kosztem jednorazowym związanym z zawarciem umowy i wydaniem przedmiotu leasingu, a nie jej wykonaniem, oraz powinny być zaliczone do kosztów jednorazowo bez konieczności rozliczania ich w czasie.

Wadliwy dowód nie dyskwalifikuje kosztu

W sprawie rozpatrywanej 8 czerwca 2011 r. (I SA/Łd 495/11) WSA w Łodzi wskazał, że za koszt uzyskania przychodu można uznać również wydatek, który został udokumentowany nierzetelnym lub wadliwym dowodem księgowym, jeżeli w toku postępowania podatkowego podatnik wykaże, że operacja gospodarcza opisana w tym dowodzie faktycznie wystąpiła oraz że poniósł jej koszt.

Tak więc nawet w przypadku posiadania przez podatnika wadliwego dowodu księgowego możliwe jest zaliczenie udokumentowanego nim wydatku do kosztów podatkowych, o ile podatnik jest w stanie bezspornie wykazać na podstawie innych dowodów, że koszt został przez niego poniesiony i pozostaje w związku z jego przychodami.

Do podobnego wniosku doszedł również NSA w wyroku z 21 lipca 2011 r. (II FSK 1682/10).

Pożyczka dla samego siebie

Odsetki od pożyczki udzielonej spółce osobowej przez wspólnika nie są dla niego kosztem podatkowym.

Tak wynika z wyroku NSA z 8 kwietnia 2011 r. (II FSK 2115/09). Sąd podkreślił, że umowa pożyczki zawarta pomiędzy wspólnikiem spółki osobowej a samą spółką sprowadza się do tego, że wspólnik pożycza sam sobie pieniądze w części, w jakiej posiada udziały w spółce. Zatem odsetki od takiej pożyczki są kapitałem własnym włożonym przez podatnika w źródło przychodu.

Tymczasem art. 23 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT mówi, że odsetek od własnego kapitału włożonego przez podatnika w źródło przychodów nie uważa się za koszty uzyskania przychodów dla wspólnika, który pożyczki udzielił. Natomiast dla pozostałych wspólników odsetki płacone pożyczkodawcy będą kosztem uzyskania przychodu w takiej proporcji, w jakiej uczestniczą oni w pokrywaniu kosztów spółki.

Koszty spowodowane przez nietrzeźwego kierowcę

Kolizja drogowa spowodowana przez nietrzeźwego kierowcę może mieć również skutki podatkowe. Koszty naprawy samochodu po takim wypadku nie będą bowiem kosztem uzyskania przychodu, na co zwrócił uwagę NSA w wyroku z 1 czerwca 2011 r. (II FSK 75/10).

Sąd podkreślił, że prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości nie można uznać za działanie w celu osiągnięcia przychodu. Zatem koszty remontu powypadkowego i inne związane z tym wydatki służące naprawieniu szkody spowodowanej zakazanym przez prawo działaniem pozostają w bezpośrednim związku skutkowo-przyczynowym z działaniem, które nie miało na celu osiągnięcia przychodu.

To, że wyremontowany samochód w przyszłości będzie mógł służyć działalności przychodowej, nie zmienia oceny, że remont jest naprawieniem szkody spowodowanej działaniem, które nie może być uznane za służące osiągnięciu przychodu, tym bardziej że jest zakazane przez prawo.

Podatek już w chwili nabycia akcji

Nabycie akcji pracowniczych skutkuje powstaniem przychodu.

W wyroku z 20 maja 2011 r. (II FSK 31/10) NSA orzekł, że z przepisów ustawy o PIT wynika, że przychody z tytułu akcji bezpłatnych (dyskontowych i dodatkowych) powstaną w momencie, w którym uczestnik programu motywacyjnego, nabywając te akcje, uzyska prawa akcjonariusza, a w tym prawo do dywidendy.

Z tym bowiem momentem nabywa prawo do czerpania korzyści wynikających z akcji. W chwili nieodpłatnego nabycia akcji dochodzi więc do przysporzenia majątkowego po stronie uczestników programu, którzy na nabycie akcji nie poniosą wydatków (nie licząc kosztów związanych z samą transakcją, jak np. prowizje i opłaty maklerskie).

Warunkowa sprzedaż udziałów

Przychód z warunkowej sprzedaży udziałów powstaje od razu. Jak wskazał NSA w wyroku z 25 maja 2011 r. (II FSK 63/10), przychodem nie jest każda hipotetyczna należność przysługująca podatnikowi z jakiegoś tytułu, lecz tylko taka, która przybrała już skonkretyzowaną postać – taka, której podatnik może dochodzić od swojego dłużnika.

W momencie, gdy podatnik uzyskuje już roszczenie żądania zapłaty, a tym samym dochodzenia wierzytelności przed sądem powszechnym, to taka wierzytelność jako wymagalna staje się przychodem należnym w rozumieniu art. 17 ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT.

Do przychodów z kapitałów pieniężnych zalicza się tylko takie wierzytelności, które w danym momencie podatnikowi się należą, czyli są wymagalne, przy czym nie ma znaczenia, czy podatnik już faktycznie uzyskał świadczenie wynikające z takiej wierzytelności, czy też jeszcze nie.

Dla momentu ustalenia przychodu – w sytuacji istnienia prawnie skutecznej umowy – nie ma znaczenia niewywiązanie się zbywcy z obowiązków wynikających z takiej umowy. Tak więc zawarcie warunkowej umowy sprzedaży udziałów skutkuje powstaniem przychodu już w momencie, gdy skuteczne staje się roszczenie o zapłatę ceny z niej wynikającej.

Aport udziałów do spółki osobowej

W świetle uchwały NSA z 14 marca 2011 r. (II FPS 8/10) wniesienie przez osobę fizyczną do spółki osobowej wkładu niepieniężnego w postaci udziałów w spółce kapitałowej nie jest odpłatnym zbyciem tych udziałów, o jakim mowa w art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) ustawy o PIT.

NSA stwierdził, że w zamian za wniesiony aport wnosząca go osoba fizyczna otrzymuje udziały w spółce osobowej. Udziały te, mimo że istotnie posiadają wartość materialną, nie są ceną nabycia. Otrzymując udziały, wspólnik nabywa całokształt praw i obowiązków związanych z uczestnictwem w przedsięwzięciu gospodarczym sformalizowanym w ramach spółki osobowej, po jego stronie nie pojawia się jednak dochód mogący podlegać opodatkowaniu.

Dochodem jest bowiem przysporzenie majątkowe. W ocenie NSA wniesienie aportu do spółki osobowej nie powoduje przyrostu majątkowego po stronie wnoszącej go osoby. W zamian za wniesiony aport osoba fizyczna otrzymuje bowiem jedynie udziały. One zaś są surogatem uprawnień nie tylko natury materialnej (nabycie prawa do udziału w zyskach i stratach spółki), ale przede wszystkim są wyznacznikiem praw korporacyjnych, a więc związanych z prowadzeniem spółki i wpływaniem na jej działalność.

Warto dodać, że od 1 stycznia 2011 r. przychody uzyskane z tytułu przeniesienia własności składników majątku będących przedmiotem aportu do spółki osobowej są zwolnione z PIT na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 50b ustawy o PIT.

Pakiety medyczne przychodem pracownika

24 października 2011 r. NSA w pełnym składzie Izby Finansowej podjął długo oczekiwaną uchwałę w sprawie opodatkowania pakietów medycznych (II FPS 7/10).

Uznał, że wykupione przez pracodawcę pakiety świadczeń medycznych są dla pracowników uprawnionych do ich wykorzystania nieodpłatnym świadczeniem skutkującym koniecznością wykazania przychodu.

Tym samym NSA podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko i przyznał rację ministrowi finansów, który twierdził, że od pakietów medycznych pracodawcy jako płatnicy powinni odprowadzać podatek.

Cena zakupu przez pracodawcę pakietu usług medycznych stanowi przy tym punkt odniesienia przy ustalaniu wartości świadczenia otrzymanego przez pracowników. Ustalenie wartości przychodu poszczególnych pracowników powinno zatem odbywać się co do zasady poprzez podzielenie ceny zapłaconej za pakiet medyczny przez liczbę osób uprawnionych do skorzystania z niego.

Pożyczka opodatkowana w miejscu jej wykonania

NSA w wyroku z 15 listopada 2011 r. (II FSK 850/10)

uznał, że kryterium miejsca położenia rzeczy nie mogło być rozstrzygające dla powstania obowiązku uiszczenia PCC z tytułu umowy pożyczki.

Wskazał bowiem, że w doktrynie prawa cywilnego pieniądze są wprawdzie traktowane jako rzeczy, lecz ich wartość nie wynika z właściwości fizycznych, lecz z określenia i gwarancji państwa uznającego je za prawny środek płatniczy. Pieniądze od innych rzeczy odróżnia także ustawodawca w przepisach kodeksu cywilnego określających przedmiot umowy pożyczki.

Decydujące dla określenia obowiązku podatkowego w PCC z tytułu pożyczki jest więc miejsce wykonania prawa majątkowego wynikającego z umowy pożyczki.

Zobowiązanie biorącego pożyczkę odnosi bowiem skutek dopiero po wykonaniu świadczenia przez dającego pożyczkę. Stąd też określając, czy umowa pożyczki podlega PCC w Polsce, należy ocenić, gdzie wykonywane jest prawo majątkowe z niej wynikające.

Podwyższenie kapitału w spółce akcyjnej bez PCC

Według obowiązujących w Polsce w dniu 1 lipca 1984 r. przepisów o opłacie skarbowej wkłady wnoszone na podwyższenie kapitału zakładowego (akcyjnego) do spółek akcyjnych nie podlegały opodatkowaniu. A zatem na podstawie art. 7 dyrektywy 69/335/EWG o podatku od gromadzenia kapitału powinny być także zwolnione z podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) od 1 maja 2004 r.

Zgodnie z przepisami dyrektywy dotyczącej podatków pośrednich od gromadzenia kapitału, która obowiązywała w dniu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, państwa członkowskie zobowiązane były zwolnić z podatku kapitałowego operacje, które w dniu 1 lipca 1984 r. były zwolnione z podatku lub opodatkowane stawką 0,5 proc. lub niższą. Obowiązek ten dotyczył również Polski.

Przypomniał o tym WSA we Wrocławiu w wyrokach z 23 września 2011 r. (I SA/Wr 1212-1213/11). Wskazał, że 1 lipca 1984 r. wkłady wnoszone przez akcjonariuszy do spółek akcyjnych nie podlegały obowiązującej wówczas opłacie skarbowej. W definicji kapitału zakładowego dla potrzeb tej ustawy nie było bowiem wzmianki o kapitale zakładowym w spółce akcyjnej.

W efekcie ustawodawca zdecydował o braku opodatkowania podatkiem kapitałowym wkładów wnoszonych na kapitał zakładowy tej spółki.

Polskie przepisy przewidujące opodatkowanie PCC podwyższenia kapitału zakładowego w spółce akcyjnej są więc niezgodne z przepisami unijnymi.

Ewidencja gruntów i budynków wiąże fiskusa

W wyroku z 10 maja 2011 r. (III SA/Po 782/10) WSA w Poznaniu uznał, że skoro z urzędowego rejestru gruntów wynikało, że sporne działki mają określoną powierzchnię i klasyfikację, to organy podatkowe zobowiązane były do uwzględnienia ich przy wymiarze podatku od nieruchomości, nawet gdyby faktyczna powierzchnia bądź przeznaczenie gruntu różniło się od tej wskazanej w ewidencji.

Ewidencja gruntów i budynków jest bowiem urzędowym źródłem informacji faktycznych wykorzystywanych w postępowaniu administracyjnym, w tym i w postępowaniu podatkowym. Jeżeli więc skarżąca kwestionuje zawarte tam dane, najpierw powinna wystąpić o ich korektę w odpowiednim trybie.

Ewentualne zastrzeżenia organów podatkowych w zakresie faktycznego przeznaczenia gruntów powinny być zatem podniesione w postępowaniu zmierzającym do zmiany zapisów w ewidencji gruntów.

Co trzeba dołączyć, występując o interpretację

Do wniosku o interpretację przepisów podatkowych nie trzeba załączać odpisu z KRS potwierdzającego umocowanie do działania w imieniu wnioskodawcy.

W wyroku z 21 lipca 2011 r. (II FSK 440/10) NSA stwierdził, że wymóg załączenia do wniosku o wydanie interpretacji dokumentu wykazującego umocowanie do działania w imieniu podatnika nie wynika z żadnego z przepisów ordynacji podatkowej.

Ponadto przypis do jednego z pól (nr 55) wzoru wniosku o wydanie interpretacji nie może stanowić podstawy do nakładania na stronę obowiązku formalnoprawnego. Skoro nie istnieje podstawa prawna do przyjęcia, że strona obowiązana jest złożyć wraz z wnioskiem odpis z KRS, nie może też być mowy o obowiązku wezwania jej przez organ do uzupełnienia takiego braku.

Następca prawny korzysta z ochrony

WSA w Warszawie w wyroku z 30 czerwca 2011 r. (III SA/Wa 2975/10)

uznał, że osobie prawnej, która powstanie w wyniku łączenia przez przejęcie innej osoby prawnej, będzie przysługiwała ochrona prawna wynikająca z interpretacji indywidualnej przepisów podatkowych udzielonej podmiotowi przejętemu.

Ochrona ta przysługuje w zakresie objętym przepisami o interpretacjach tylko wtedy, gdy zainteresowany zastosuje się do udzielonej interpretacji.

Łukasz Chłond menedżer w ECA Wójciak i Partnerzy sp. z o.o.

Czytaj :

PIT Finanse w Firmie Orzecznictwo Sądów i Trybunałów

Finansowanie ze środków Unii Europejskiej wolne od PIT

Rok 2011 przyniósł kolejne wyroki dotyczące stosowania zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 46 ustawy o PIT dla środków unijnych w przypadku prefinansowania wydatków ze środków budżetu państwa.

Pozostało 99% artykułu