Od 21 września obowiązuje znowelizowana 1 lipca ustawa o ochronie prawnej odmian roślin (DzU nr 186, poz. 1099). Jej przedmiotem są przede wszystkim przepisy o tzw. odstępstwie rolnym i choć ogólna konstrukcja tej instytucji pozostaje niezmieniona, to wprowadzone zmiany mają ogromne znaczenie praktyczne dla hodowców i rolników.
Odstępstwo rolne to rodzaj dozwolonego użytku od wyłącznego prawa hodowcy do odmiany rośliny jako prawa z szeroko pojętej własności intelektualnej. Oznacza ono, że rolnik może używać materiału ze zbioru odmian roślin określonych gatunków jako materiału siewnego w kolejnych sezonach wegetacyjnych bez konieczności uzyskiwania zgody hodowcy, ale za odpłatnością. Tzw. drobni rolnicy są z tego obowiązku zwolnieni.
Nowela wprowadziła dwie zasadnicze zmiany w odniesieniu do katalogu gatunków roślin objętych odstępstwem rolnym oraz kategorii "drobnych rolników". Katalog gatunków roślin poszerzył się z ośmiu do siedemnastu. Poprzednio należały do niego poszczególne zboża, rzepak ozimy oraz ziemniak, teraz także ważne gospodarczo gatunki roślin z rodziny motylkowatych (bobik, łubin żółty i wąskolistny, wyka siewna, lucerna siewna, groch siewny), a ponadto len zwyczajny, rzepik, rzepak jary. Wskazane rośliny motylkowate to ważne gatunki pastewne, pszenica twarda (na razie niezbyt u nas popularna) wykorzystywana w produkcji makaronów.
Kategoria "drobnych rolników" została poszerzona o "posiadaczy gruntów rolnych o powierzchni do 25 ha". Normę 10 ha utrzymano tylko dla ziemniaka, co tłumaczono tym, że ze względu na strukturę uprawy tej rośliny, czyli znaczne rozdrobnienie, istotne podwyższenie normy uniemożliwiłoby uprawnionym hodowcom czerpanie korzyści z przysługujących im praw wyłącznych do odmian ziemniaków. Kwestia ta wzbudziła jednak kontrowersje podczas debaty sejmowej.
Zmiany dotyczące odstępstwa rolnego są doniosłe, bo istotnie poszerzają przedmiotowy i podmiotowy zakres tej instytucji. Dotąd odstępstwo rolne obejmowało 85,5 proc. wszystkich gospodarstw rolnych – obecnie 95 proc. – i odpowiednio 35,6 proc. obszaru użytków rolnych – dzisiaj 60 proc. W ten sposób nasze odstępstwo rolne zbliża się rozmiarem do wspólnotowego, uregulowanego w odpowiednich przepisach rozporządzenia Rady (WE) nr 2100/94 z 27 lipca 1994 r. w sprawie wspólnotowego systemu ochrony odmian roślin (Dz. U. L 227 z 1 września 1994 r.).
