Państwo ma dawać równe szanse

Jest coś, co łączy na pozór odległe od siebie ideologicznie, geograficznie czy historycznie osoby, takie jak Władysław Grabski, Ludwik Erhardt, Hayato Ikeda, Park Chung Hye. To fakt, że nie ulegali zjawiskom gospodarczym, ale wykazywali mistrzostwo w ich aktywnym kształtowaniu. Wprowadzali gospodarki swoich krajów na ścieżkę dynamicznych zmian i szybkiego rozwoju gospodarczego, co czasami wiązało się z kursem pod prąd.

Prowadzoną przez nich politykę gospodarczą scharakteryzowałbym kilkoma słowami: pragmatyzm, dalekosiężne myślenie i strategiczna wizja, którą z olbrzymim uporem realizowali.

Słuszna diagnoza

W ostatnich dniach sprawcą ożywionej debaty publicznej stał się wicepremier i jednocześnie minister rozwoju Mateusz Morawiecki, który zaprezentował rządową wizję ominięcia przez Polskę pułapek rozwojowych. „Plan na rzecz odpowiedzialnego rozwoju" to dokument kompletny. Zawiera diagnozę, wizję Polski w perspektywie średniookresowej oraz przegląd proponowanych instrumentów jego realizacji.

Z diagnozą premiera Morawieckiego trudno się nie zgodzić. Faktycznie wśród zagrożeń dla dalszego rozwoju możemy wskazać pułapkę średniego dochodu, pułapkę braku równowagi, pułapkę przeciętnego produktu, pułapkę demograficzną i pułapkę słabości instytucji. Kolejne części dokumentu już nie są tak bezkrytycznie przyjmowane.

Widzę w planie Morawieckiego dążenie do budowy silnego państwa, ale jednocześnie, i na szczęście, wielki sentyment do gospodarki rynkowej. Państwo, w mojej ocenie, musi być silne, aby tworzyć skuteczną dyplomację gospodarczą i aby bronić rynku przed strukturami naruszającymi jego sprawne działanie. Uważam, że kluczowym warunkiem sukcesu planu jest ograniczenie barier w funkcjonowaniu przedsiębiorstw w Polsce – skuteczna deregulacja, którą obiecywał każdy rząd w ostatniej dekadzie, a której nikt nie potrafił bądź nie chciał przeprowadzić.

Premier zastępuje forsowany w Europie polaryzacyjno-dyfuzyjny model rozwoju koncepcją rozwoju zrównoważonego, który w polskiej wersji zyskuje miano „rozwoju odpowiedzialnego". Nie uważam tego kroku za złe posunięcie. Polska jest krajem nadal sporych dysproporcji w dostępie do dóbr publicznych. W przeciwieństwie do wielu wysokorozwiniętych gospodarek mamy obecnie olbrzymie nierównowagi w poziomie dostępności do infrastruktury podstawowej, infrastruktury otoczenia biznesu czy infrastruktury społecznej, które prowadzą do powstawania obszarów wykluczenia i marginalizacji, gdzie zasoby ludzkie nie są optymalnie wykorzystywane. O ile nie zaczniemy ponownie próbować zasypywać naturalnych dysproporcji nieefektywnym transferem publicznych środków, ale jedynie wyrównamy szanse, akceptując naturalne dysproporcje pomiędzy metropoliami a obszarami peryferyjnymi, model rozwoju odpowiedzialnego ma sens.

Pora na inwestycje

Często pojawia się zarzut dotyczący nierealności planu w sferze prawdopodobieństwa podniesienia poziomu inwestycji do 25 proc. PKB w 2020 roku. To wielkie wyzwanie. Nie sądzę, że z góry skazane na porażkę. Mamy rezerwy w zakresie działań sprzyjających wzrostowi krajowych oszczędności: wspominane przez premiera Morawieckiego IKE, IKZE, akcjonariat pracowniczy, Pracownicze Programy Emerytalne czy, w obliczu niskich stóp procentowych, budowa kultury lokowania oszczędności prywatnych w obligacjach są racjonalnymi rozwiązaniami.

Bodźcem do większej akumulacji może być wzrost rentowności procesu inwestycyjnego, a ta możliwa jest na skutek deregulacji. Uważam, że państwo powinno dawać wszystkim podmiotom gospodarczym równe szanse, gwarantując sprawne działanie rynku. Sprawne państwo to państwo służące obywatelom, uczciwe i sprawiedliwe.

Zwyciężyć z Polską resortową

W dzisiejszej sytuacji zasadne wydają się głębokie reformy systemu instytucjonalnego. Przede wszystkim musimy uporać się z inflacją normatywną, umiejętnie wprowadzać prawo unijne, ale też dokonać reformy rozbudowanych struktur administracyjnych. Musimy rozwiązać problem dublowania się kompetencji w administracji, uprościć procedury i faktycznie skoncentrować się na służbie obywatelom.

Potrzebujemy kultury działania przemyślanego i sekwencyjnego w administracji publicznej. Dla przyszłości kluczowe są: skuteczna polityka edukacyjna, regionalna czy demograficzna – uwzględniające społeczno-gospodarczo-instytucjonalne czynniki w modelu rozwoju.

Plan Morawieckiego może być skuteczny, pod warunkiem że premier zyska wsparcie od pozostałych resortów, że tzw. silosy, czyli emanacja „Polski resortowej", zostaną przezwyciężone. To trudne, a według niektórych niemożliwe zadanie.