Jak sklonować człowieka

Badaczom zespołu Shoukhrata Mitalipova udało się to, nad czym zastępy genetyków trudziły się przez ponad dekadę. Naukowcy z Oregon Health & Science University pobrali komórki macierzyste ze sklonowanych ludzkich embrionów. W laboratorium powstały liczące kilkadziesiąt komórek zarodki. Mogą one służyć jako źródło komórek macierzystych do produkcji „części zamiennych" dla chorych. Ale nie jest wykluczone, że może z nich powstać człowiek.

Stara metoda, nowy rezultat

Badacze skorzystali z techniki przeniesienia jądra komórki somatycznej (zawierającego DNA) do opróżnionej wcześniej komórki jajowej. Niezapłodniona komórka jajowa rozwija się i „produkuje" komórki macierzyste.

Podobne osiągnięcie ogłosił w 2004 roku skompromitowany koreański naukowiec Hwang Woo-suk. Na łamach pisma „Science" twierdził, że udało mu się sklonować ludzkie zarodki. Rok później stwierdził, że udało mu się z nich pobrać komórki macierzyste. To zaś oznaczało rewolucję w medycynie regeneracyjnej – umożliwiało uzyskanie komórek macierzystych dopasowanych genetycznie do konkretnej osoby (dawcy DNA). Szybko okazało się jednak, że „sukces" został sfabrykowany, a sam koreański naukowiec jest zwykłym oszustem.

Podczas kolejnych eksperymentów w różnych placówkach badawczych naukowcy przekonali się, że sklonowane ludzkie zarodki po prostu nie chciały „przejść" etapu 6-12 komórek. To za mało, aby wykorzystać je jako źródło komórek macierzystych. Uniemożliwiało to też sklonowanie człowieka.

Przełom w medycynie! Sklonowano ludzkie embriony

Tym razem naukowcy z zespołu Mitalipova twierdzą, że o pomyłce lub fałszerstwie nie może być mowy. Prace trwały sześć lat. Sam Mitalipov podkreśla, że sukces nie jest efektem jakiegoś przełomowego odkrycia, lecz rezultatem żmudnego doskonalenia dostępnych dziś technik. O sukcesie badaczy informuje magazyn „Cell".

Jest alternatywa

– Dokładne przebadanie tych komórek wskazuje, że mają one zdolność przemiany w kilka typów, między innymi komórek nerwowych, wątroby czy serca, tak jak zwykłe komórki macierzyste – mówi Mitalipov. – Do opracowania bezpiecznych metod wykorzystania takich komórek w terapii jeszcze daleko, ale to ważny krok naprzód.

O postępie mówi m.in. prof. Chris Mason z University College London. Porównuje osiągnięcie zespołu Mitalipova do „sukcesu braci Wright". George Daley z Children's Hospital Boston, genetyk specjalizujący się w badaniach nad komórkami macierzystymi, określił wyniki swoich kolegów z Oregonu jako „znaczący krok w bardzo długiej podróży" do celu, jakim jest stworzenie tkanek odpowiadających genetycznie biorcy.

Nie brakuje jednak słów krytyki. Po pierwsze opisywana przez „Cell" metoda wymaga niszczenia embrionów. Istnieje obecnie inna, niekontrowersyjna metoda pozyskania komórek macierzystych – jest nią przeprogramowanie komórek dorosłych. Takie indukowane pluripotentne komórki macierzyste (iPSC) nie są wprawdzie tak uniwersalne jak „prawdziwe" komórki zarodkowe, jednak uzyskuje się je od osób dorosłych.

Wstęp do horroru?

Klonowanie ludzkich zarodków może zaś być wykorzystane w celach reprodukcyjnych – co dziś jest tematem tabu.

– Nasze badania nakierowane są na tworzenie komórek macierzystych do wykorzystania w leczeniu – zastrzega Mitalipov. – Przełomowe osiągnięcia w tej dziedzinie często prowadzą do dyskusji o etyce klonowania ludzi, ale to nie jest naszym celem. Naszych wyników nie da się przełożyć na klonowanie reprodukcyjne.

Te zapewnienia nie ustrzegły naukowców przed krytyką. – Nawet klonowanie terapeutyczne wymaga decyzji o wykorzystaniu ludzkich istnień na najwcześniejszym etapie życia jako magazynów, z których pobiera się pożądane komórki – mówi Tad Pacholczyk z amerykańskiego National Catholic Bioethics Center. – Tworzycie je tylko po to, aby je później zniszczyć.

Podobnie uważa Marcy Darnovsky, dyrektorka Center for Genetics and Society. Jak powiedziała, jest zadowolona, że Mitalipov wyklucza wykorzystanie embrionów jako wstępu do klonowania ludzi. Jej zdaniem to dobry moment, aby zabronić wykorzystywania klonowania do rozrodu.

– Naukowcy wreszcie dostali to, o czym marzyli – metodę produkcji sklonowanych ludzkich zarodków – podkreśla dr David King z Human Genetics Alert. – To oznacza, że dziś najważniejsze jest uchwalenie zakazu klonowania ludzi, jeszcze zanim nauka pójdzie dalej. Publikacja takich wyników badań to skrajna nieodpowiedzialność.