Budzenie osób w śpiączce

Lekarze z zespołu prof. Wojciecha Maksymowicza z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie wykonali jak na razie siedem operacji wszczepienia stymulatorów pacjentom w śpiączce.

Dotychczas u dwóch osób doszło do wyraźnej poprawy. W przypadku 35-letniego mężczyzny, Tomasza, efekt jest spektakularny. – Pacjent mówi, można z nim rozmawiać, wie kim jest i gdzie jest – mówi dr Łukasz Grabarczyk, neurochirurg z zespołu prof. Maksymowicza. – Czasem nawet próbuje żartować. Choć wciąż widoczne jest, że jego mózg pracuje dość powoli.

W przypadku Aleksandry Janczarskiej (córki aktorki Ewy Błaszczyk) poprawa nie jest tak dramatyczna, ale i tak jest widoczna. 22-latka zaczęła reagować na dźwięki, przesuwa wzrok. Trudno tu jednak jeszcze mówić o przebudzeniu ze śpiączki.

– Musimy być bardzo ostrożni w ocenie wyników – mówi dr Grabarczyk. – Rodziny mają często skłonność, by widzieć wyjątkową poprawę, tam gdzie jest ona skromna. To dotyczy też nas, lekarzy, bo mamy pewien emocjonalny stosunek do naszych podopiecznych. Dlatego stan pacjentów musi ocenić zewnętrzna komisja, muszą też być przeprowadzone obiektywne badania, rezonans magnetyczny, badanie przepływu mózgowego itp. Wstępne wyniki tych analiz powinniśmy opublikować w grudniu lub w styczniu – zapowiada Grabarczyk.

Wszystko pod skórą

Pacjentom wszczepiono do rdzenia kręgowego elektrodę połączoną z generatorem słabego prądu zmiennego. Cały system jest umieszczony pod skórą, aby uniknąć infekcji.  Generator zaszywa się z boku brzucha, przewód przepycha się poprzez tłuszcz pod skórą do karku i tam elektrodę poprzez przygotowany otwór wsuwa się do kanału kręgowego, zazwyczaj pomiędzy piątym a szóstym kręgiem szyjnym. Jeśli wszystko pójdzie sprawnie wystarczą dwa nacięcia, na karku i na brzuchu. Elektroda zastosowana przez lekarzy w Olsztynie ma osiem styków kilkumilimetrowej długości, choć są też dłuższe lub krótsze, stosowane do innych celów.

W jaki sposób stymulacja elektryczna może wspomóc funkcjonowanie mózg aż do tego stopnia, by przebudzić pacjenta ze śpiączki? Dokładnie nie wiadomo. Zauważono jednak, że elektroda w rdzeniu poprawia przepływ krwi w mózgu – albo w innych organach, jeśli wszczepić go niżej. Opisywano udane przypadku leczenia w ten sposób np. dusznicy bolesnej (niewydolności naczyń wieńcowych), lub choroby zatorowo-zakrzepowej.

Pionierem zastosowania tej metody u ludzi pogrążonych w śpiączce jest Japończyk, prof. Isao Morita. Działanie elektrody odkrył przypadkiem, próbując kiedyś poprzez stymulację powstrzymać spastyczność mięśni osoby w śpiączce. Kiedy włączył prąd pacjent zaczął nagle z nim rozmawiać.

Ci pacjenci nie zawołają

W maju prof. Morita gościł w Olsztynie na zaproszenie fundacji Akogo? i pokierował operacjami wszczepienia elektrod czwórce pacjentów. Kolejne trzy operacje lekarze z Olsztyna wykonywali już sami. Do końca roku liczba pacjentów ma się zwiększyć do 15. Lekarze nie tylko operują ale prowadzą badania, próbują rozwikłać zagadkę mechanizmu skuteczności stymulacji rdzenia, chcą lepiej przewidywać jej wyniki, nauczyć się szacować komu operacja pomoże bardziej, a komu mniej – bo rozstrzał pomiędzy osiąganymi stopniami poprawy jest olbrzymi.

Wszczepione pacjentom w Olsztynie stymulatory to dzieło firmy Boston Scientific, model Spectra. – To mercedesy wśród stymulatorów – mówi dr Grabarczyk – są bardzo kosztowne. Pierwsze kilka sztuk fundacja Akogo? dostała od firmy za darmo, kolejne kilka kupiła. Teraz zbiera fundusze na następne, potrzebne do kolejnych operacji.