O marnowaniu jedzenia decyduje czynnik psychologiczny

Do takiego wniosku doszli badacze francuscy z Grenoble Ecole de Management, zespołem kierowała dr Mia Birau.

Żywność niewykorzystana jest zmarnowana. Żadna instytucja na świecie nie podaje dokładnych danych o skali tego marnotrawstwa. Według szacunków specjalistów współpracujących z ONZ, rocznie na świecie marnuje się nawet 1,3 mld ton jedzenia. Najczęściej wyrzucane jest pieczywo, owoce i wędliny. Do 2030 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych zamierza zmniejszyć to zjawisko o połowę. W krajach Unii Europejskiej marnowanych jest 100 mln ton żywności rocznie, pod tym względem Polska jest w czołówce.

Szkodliwe dobre chęci

Marnowanie jedzenia to także marnowanie pieniędzy konsumentów, robocizny, opakowań, energii, transportu, i mnożenie odpadów.

Największy udział w tym utracjuszostwie, siłą rzeczy, mają najwięksi dystrybutorzy żywności, czyli supermarkety. Ale detaliści w tym zakresie, czyli zwykli konsumenci, również nie są bez winy, podlegają bowiem mechanizmowi psychologicznemu, którego sobie z reguły nie uświadamiają – zauważyli francuscy badacze.

- Marnotrawstwo jedzenia zaczyna się między półkami w supermarkecie. Spoczywa na nich wielka obfitość, cały ten towar oczywiście nie zostanie sprzedany. Ale konsumenci, zachwyceni tą obfitością, kupują więcej, niż potrzebują, mają oczy pojemniejsze od żołądka, a nawet od lodówki – wyjaśnia dr Mia Birau.

W kulturze polskiej, już kilkaset lat temu, bez pomocy psychologów powstało porzekadło trafnie opisujące to zjawisko: „Wilcze oczy, popie garło, co zobaczy, to by żarło".

Według francuskich naukowców, konsumenci mają tendencję do niedoceniania zawartości swoich lodówek i szafek na żywność, w związku z tym są przekonani, że zdążą zjeść te produkty przed upływem terminu ich przydatności do spożycia, w czym się mylą.

Sytuację pogarsza fakt, że konsumenci mają tendencję do używania w kuchni produktów przyniesionych ze sklepu ostatnio, najpóźniej, a nie najwcześniej, w rezultacie ulegają one przeterminowaniu i są wyrzucane.

Badacze podkreślają, że posiłek jest często efektem konfliktu między pozytywnym motywem skłaniającym do danego zakupu a folgowaniem swoim skłonnościom. Na przykład w sklepie sięgamy po sałatę, ze względów dietetycznych, ale w domu przyrządzamy pieczeń. Kupujemy nowy rodzaj jogurtu, jaki pojawił się na rynku, aby zmienić smak, mimo, że w lodówce piętrzy się zapas dotychczas spożywanego.

Francuscy badacze wspominają o jeszcze jednym nieuświadomionym czynniku psychologicznym, który – jak przypuszczają – będzie bardzo trudny do wyeliminowania. Ich zdaniem, jeśli konsument kupuje zbyt dużo, powodem jest chęć zabezpieczenia sobie dotychczasowego poziomu życia i przypodobania się najbliższym oraz samemu sobie – jako osoba przewidująca, dbająca o rodzinę, dobry ojciec, matka, opiekun itp.

Co robić?

Zapobieganie marnotrawstwu na poziomie logistyki supermarketów nie należy do kompetencji psychologów, ale czy mogą coś zrobić w stosunku do konsumentów? Dr Mia Birau jest zdania, ze zwalanie na nich winy, zresztą zgodnie z prawdą i nawet tylko częściowo, mija się z celem, ponieważ uruchamia u nich specyficzny mechanizm przekory, wyolbrzymiają wówczas winę supermarketów i restauracji, zaś swoją pomniejszają.