Dzikość na plecach, a obcas na głowie

Flirt mody z malarstwem zaczął się na początku ubiegłego stulecia. Paul Poiret, protoplasta dynastii wielkich krawców, zainspirowany kostiumami Leona Baksta do Baletów Rosyjskich Diagilewa, skupił wokół siebie grupę artystów projektujących stroje, a przede wszystkim – wzory na tkaniny. Zwłaszcza sukcesy w tej dziedzinie odnosił Raoul Dufy, malarz fowista, od 1911 roku także designer. We francuskiej fabryce tekstyliów Bianchini-Ferier tworzył wyraziste, drapieżne kompozycje na jedwabiach i brokatach. To był cud: kobiety potępiające w czambuł nowoczesną sztukę bez oporów paradowały w dzikich kreacjach Dufy’ego.

W latach międzywojennych za najbardziej ekstrawagancki, ale też najbardziej artystyczny uchodził dom mody Elsy Schiaparelli, włoskiej intelektualistki zbratanej z surrealistami. Jej genialnym pomysłem okazało się zatrudnienie Salvadora Dalego w roli projektanta kapeluszy i Jeana Cocteau do projektowania detali strojów. To dopiero był odlot! Kapelusiki w formie przewróconego do góry nogami pantofla, z wyzywająco sterczącym obcasem. Kapelusz a` la rożek lodów, berecik niby-korona, toczek z łebkiem psa. Cocteau zaproponował m.in. haft imitujący wymalowane usta wokół kieszonek przy żakiecie lub równie iluzoryczny wyhaftowany pasek o kształcie dłoni trzymającej chustę. Były jeszcze guziki-clowny, bolerko haftowane w słonie cyrkowe i linoskoczków (dzieło mistrza haftu Lesage’a) i mnóstwo mniej realistycznych, za to bardzo efektownych malunków.

Co ciekawe – niedawno widziałam w Kolonii wystawę młodej polskiej artystki Pauliny Ołowskiej. Temat jej wielkich obrazów: malarskie kreacje Elsy Schiaparelli. Moda i sztuka zakręciły kółko.

Pierwsze jaskółki wielkiej rewolucji młodzieżowej mody pojawiły się w połowie lat 60.: krótkie, coraz krótsze sukienki o prostych kształtach i czystych, ostrych kolorach noszone do plastikowych botków – to sztandarowe propozycje Pierre’a Cardina i André Courrregesa. To ten ostatni wylansował przebój lat 60.: trapezoidalną, prostą minispódniczkę. W pewien sposób te ubiory przypominały awangardowe stroje lansowane – wówczas na minimalną skalę – przez radzieckich konstruktywistów: Rodczenkę, Popową, Stiepanową. Klasyczny Yves Saint-Laurent też nie oparł się wpływowi abstrakcji i w 1965 roku złożył hołd Mondrianowi – minisukienką skonstruowaną na wzór jednego z jego płócien.

Pop-art też nie stronił od związków ubiorów z malarstwem – w stylistykach a` la dzieci kwiaty czy w hipisowskiej, pseudoetnicznej. Jak zwykle modowi anarchiści przegrali na całej linii. Ich wywrotowe koncepcje podchwyciły wielkie domy mody. W wersji mieszczańskiej zastosowano ekskluzywne tkaniny i znane nazwiska. W 1969 roku furorę zrobiła kolekcja „Soire de Paris” z czarnego jedwabiu zdobionego przez Louisa Férauda motywami w stylizowane kwiaty.

W latach 70. świat haute couture zalała fala młodych projektantów – skandalistów, prowokatorów, nieobliczalnych szaleńców. To wtedy na firmamencie pojawiły się takie nazwiska, jak Gaultier, Mugler, Westwood, do dziś najjaśniejsze gwiazdy mody. Na początku następnej dekady Jean-Charles Castelbajac, pracujący dla domu mody Paco Rabanne, stworzył serię unikatowych, ręcznie malowanych modeli. Sukienki i żakiety z surowego, ręcznie tkanego płótna przywodziły na myśl odświętny przyodziewek Piasta Kołodzieja.

Antytezą tych niekrawieckich strojów stała się kolekcja Yvesa Saint-Laurenta z 1988 roku „W hołdzie Braque’owi”. 23 lata po ukłonie złożonym Mondrianowi francuski mistrz przedstawił złocistą satynową tunikę wyhaftowaną na plecach (znów arcydzieło hafciarza Lesage’a) we wzór z obrazu malarza kubisty. Trudno się jednak domyślić, że to o niego chodzi – zamiast zgeometryzowanego rysunku widać dwa całujące się gołąbki. Na tle promieni słonecznych.

W tym sezonie mamy nowość, a zarazem nawiązanie do wspomnianych wyżej koncepcji. Tym razem głównie grana jest abstrakcja niegeometryczna; malarstwo gestu i ekspresja. Jackson Pollock i Joan Michel (amerykańska pionierka „action painting”) oraz włoski klasyk tego kierunku Emilio Vedova zostali „przetłumaczeni” na język mody. Wzięli się do nich nie byle jacy kreatorzy. Vedovą zainspirował się duet Dolce & Gabbana. Niestrudzony Yves Saint-Laurent przedstawił prostą, skórzaną torbę, od dołu białą, od góry czerwoną, na oko przypominającą ledwo rozpoczęty obraz. Dla większego efektu dołączony do rączek breloczek udaje zanurzony w czerwonej farbie pędzel. Jakby do pary z torbą popularna firma galanteryjna Sergio Rossi wypuściła pantofle na wysokich obcasach, „chlapnięte” purpurą na białym tle.

To nie koniec malarsko-modowych koneksji. Firma Amuleti J. pokazała bluzki udekorowane wzorem z obrazów Juana Miró, natomiast Roberto Cavalli – twórczość afrykańskiej naiwistki Esther Mahlangu. Jil Sander wzięła na warsztat genialnego metafizycznego abstrakcjonistę Marka Rothko, a Emilio Pucci – gigantyczne obrazy na ścianach wymalowane przez innego klasyka abstrakcji, Sol LeWitta. Ekscentryczny Christian Lacroix przełożył na jedwab niepokojące fotografie kwiatów japońskiego artysty Nobuyoshi Arakiego.

Żeby nie skrzywdzić starszych generacji, Balenciaga pochylił się nad „nenufarami” Claude’a Moneta, a Sendi podchwycił orfizm Soni Delaunay (nawiasem mówiąc, malarki o wielkich projektanckich zdolnościach, na własnym przykładzie propagującej modowe idee).

Mamy także wysyp toreb z malarskimi cytatami. Louis Vuitton kazał wyhaftować na skórze motyw według rysunku Takachi Murakamiego, Marc Jacobs – rysunek satyryczny autorstwa Cavallino Violi z „The New Yorkera” i zdjęcia Richarda Prince’a.