Sezon na niebezpieczne wirusy

Ospa wietrzna jest chorobą sezonową. Jej wirus buszuje po Polsce od stycznia do czerwca i w dwóch ostatnich miesiącach roku. W tym roku do końca września ospa zmusiła do izolacji i leżenia w łóżku blisko 130 tys. osób. Ile jeszcze pokona wirus? Czas pokaże, bo najbardziej intensywne miesiące ataku wirusa dopiero przed nami.

Maluchy zagrożone

– W ubiegłym roku zarejestrowano ponad 180 tys. osób chorujących na ospę wietrzną – wyjaśnia dr Elżbieta Płońska, kierownik Sekcji Zwalczania Chorób Zakaźnych w Oddziale Nadzoru Epidemiologii Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Warszawie.

Liczba chorych mogła być jednak znacznie większa, bowiem mogły się trafić przypadki niezarejestrowane w statystykach. – Taką liczbę zachorowań zgłosili lekarze do Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Obowiązek zgłaszania przez lekarzy podejrzenia lub zachorowania na tę chorobę wynika z zapisów ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi – wyjaśnia Płońska.

Kto jest najczęściej narażony na atak wirusa? Z danych epidemiologicznych wynika, że na ospę najczęściej chorują dzieci od narodzin do dziewiątego roku życia. – W biuletynie PZH w 2008 roku zapisano, że zapadalność na ospę wietrzną u dzieci w wieku od zera do czterech lat wynosiła 2779 na 100 tys., w wieku od pięciu do dziewięciu lat 3252 na 100 tys. – wylicza dr Elżbieta Płońska.

Z wiekiem zmniejsza się liczba zachorowań. – Dla porównania dzieci w wieku od dziesiątego do 14. roku życia zachorowało 732 na 100 tys., a młodzieży w wieku między 15. a 19. rokiem życia na ospę zachorowało 152 na 100 tys. osób – cytuje statystyki dr Płońska. Na ospę chorują nawet dorośli. – W 2008 chorych w wieku od 20 do 24 lat było 54,7 na 100 tys. Ospa dopadła też osoby powyżej 45. roku życia. Chorowało ich ok. siedmiu na 100 tys. – wylicza kierownik Sekcji Zwalczania Chorób Zakaźnych.

Co kilka lat następuje wzrost liczby zachorowań na ospę wietrzną i tym samym wyższa jest na nią zapadalność. – Najwięcej chorych odnotowano m.in. w roku 1995. Wówczas zapadalność wyniosła 460 osób na 100 tys. Dla porównania w roku 1998 chorych było 390 na 100 tys. W następnych latach aż do roku 2004 zapadalność oscylowała w granicach od 220 do 295 na 100 tys., by w latach 2004 – 2007 znów wzrosnąć i średnio wynieść około 400 na 100 tys. – wylicza Płońska. – W ubiegłym roku liczba zachorowań znów wzrosła. Spodziewamy się, że taki wzrost utrzyma się wzorem poprzednich okresów przez dwa, trzy lata.

Ospa wietrzna kojarzy się z chorobą o łagodnym przebiegu. Może jednak prowadzić do ciężkich powikłań, a ich konsekwencją może być śmierć. Zachorowanie na ospę wietrzną u osób z zaburzoną odpornością może prowadzić do śmierci. Liczba zgonów w przebiegu ospy wietrznej lub jej powikłań w Polsce waha się między dwoma a trzema rocznie – tłumaczy kierownik Sekcji Zwalczania Chorób Zakaźnych.

W rocznych biuletynach opracowywanych przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny w Warszawie, dotyczących chorób zakaźnych i zatruć w Polsce, można znaleźć informacje o liczbie hospitalizacji w przebiegu ospy wietrznej – np. w roku 2008 wyniosła 800. – Należy to rozumieć w ten sposób, że 0,62 proc. wszystkich przypadków zachorowań na ospę wietrzną w roku 2008 wiązało się z powikłaniami i wymagało leczenia szpitalnego. Z kolei w roku 2009 liczba hospitalizacji wyniosła 969 – tłumaczy dr Płońska.

I dodaje: – Z literatury medycznej wynika, że najczęściej powikłania ospy wietrznej oraz ogólnie cięższy przebieg kliniczny choroby dotyczą noworodków i niemowląt oraz dorosłych, zwłaszcza tych, którzy mają osłabioną odporność. Bardzo ciężko chorują na ospę wietrzną chorzy z nowotworami, leczeni immunosupresyjnie, np. przy stosowaniu sterydów, przy radioterapii lub chemioterapii, oraz osoby zakażone HIV – wylicza przedstawicielka sanepidu.

Zaszczep się!

Najbardziej powszechnym powikłaniem jest nadkażenie bakteryjne wykwitów ospowych, które w skrajnym przypadku mogą doprowadzić do posocznicy a więc do stanu zagrożenia życia. Najpoważniejszym powikłaniem jest zapalenie mózgu. – U dzieci występuje z częstością od jednego do dwóch na 1 tys. przypadków ospy wietrznej – przestrzega dr Elżbieta Płońska. Równie niebezpieczne jest zapalenie opon mózgowo–rdzeniowych, poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego, porażenie nerwów czaszkowych i zespół Guillain-Barre. – Poza zapaleniem ośrodkowego układu nerwowego ospa wietrzna może wywoływać zapalenie płuc – wyjaśnia Płońska.

Do rzadszych powikłań należą: zapalenia mięśnia sercowego, wątroby, nerek, stawów, zaburzenia krwotoczne, głównie małopłytkowość, oraz zespół Reya, czyli ostra encefalopatia przebiegająca z ostrą niewydolnością wątroby.

– Zachorowanie na ospę wietrzną w I lub II trymestrze ciąży wiąże się z ryzykiem uszkodzenia płodu. W dwu na 100 przypadków zakażenia w tym okresie ciąży skończy się wielowodziem, zaćmą, zapaleniami siatkówki lub wodogłowiem – przestrzega kierownik Sekcji Zwalczania Chorób Zakaźnych.

Jeśli my lub nasi bliscy nie byliśmy jeszcze chorzy na ospę, co możemy zrobić, by skutecznie wygrać walkę z wirusem? – Ospie wietrznej można zapobiegać wyłącznie przez wykonywanie szczepień. Dedykowane są przede wszystkim dzieciom i młodzieży do ukończenia 12. roku życia, z upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby, z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji, zakażonym HIV, przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią. Warto też zaszczepić dzieci przed 12. rokiem życia, które dotychczas nie chorowały na ospę wietrzną, a są z otoczenia wyżej wymienionych osób. Szczepienia u tych osób są obowiązkowe, czyli zgodnie z programem szczepień ochronnych w Polsce są wykonywane za darmo – przekonuje specjalistka.

Chcąc uniknąć powikłań lub ciężkiego przebiegu choroby, warto też zaszczepić inne osoby, które dotychczas nie chorowały. Dotyczy to przede wszystkim kobiet, które planują ciążę. – Szczepionkę należy podawać zgodnie z rejestracją preparatu. U osób, które ukończyły dziewiąty miesiąc życia, stosuje się dwie dawki w minimalnym odstępie sześciu tygodni. Szczepionka może być też podana do 72 godzin od chwili kontaktu z chorym na ospę wietrzną w celu zmniejszenia szansy na zachorowanie lub zmniejszenie możliwości ciężkiego przebiegu choroby – tłumaczy dr Płońska.

Dr n. med. Ewa Duszczyk Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego WUM, Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie

Nieprzewidywalna choroba

Ospa wietrzna jest ostrą choroba zakaźną wywołaną przez wirus ospy wietrznej i półpaśca VZV, varicella zoster virus. Po przechorowaniu ospy wirus pozostaje w organizmie w postaci utajonej. W sytuacji spadku odporności pacjent zaczyna chorować na półpasiec. Ospa wietrzna nie zawsze przebiega lekko. Kolejne zachorowanie w rodzinie zwykle ma cięższy przebieg z racji dłuższego i bardziej intensywny kontaktu z wirusem.

Corocznie z powodu ospy wietrznej hospitalizujemy 100 – 120 dzieci. Stan przy przyjęciu zależy od rodzaju powikłań. Bywa, że dzieci wymagają oddziału intensywnej opieki medycznej.

W Polsce rocznie rejestruje się rocznie 160 –180 tysięcy zachorowań (dane są niedoszacowane). Liczba hospitalizacji to około 1000. Wskazaniem do hospitalizacji jest ciężki przebieg ospy wietrznej i powikłania.

Bezwzględnie wymagają hospitalizacji osoby z grup podwyższonego ryzyka ciężkiego przebiegu choroby. Należą do nich: młodzież i osoby dorosłe, kobiety w ciąży, noworodki, pacjenci z wrodzonymi lub nabytymi niedoborami odporności, osoby z chorobami nowotworowymi, przewlekle leczone glikokortykosteroidami (GKS), leczone immunosupresyjnie oraz dzieci z atopowym zapaleniem skóry.

Na ospę wietrzną może zachorować każdy, kto wcześniej nie chorował lub nie był zaszczepiony dwiema dawkami szczepionki.

Powikłania mogą wystąpić u dotychczas zdrowych dzieci. Najczęściej występują zakażenia bakteryjne skóry pod postacią ropni, ropowicy, płonicy, pęcherzycy gronkowcowej, rzadko może dojść do zakażeń uogólnionych pod postacią sepsy. Powikłania neurologiczne obejmują zapalenie móżdżku, opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Mogą wystąpić powikłania kardiologiczne (zapalenie mięśnia serca).