Polska Śląsk podniosła

Wywiad z archiwum tygodnika "Uważam Rze"

Panie profesorze, w pana ocenie coś złego dzieje się wokół polskości Śląska?

Franciszek Marek:

Pojawiły się niebezpieczne dla kraju rodzime huncwoty, które próbują rozbijać naszą jedność narodową „heimatową" regionalizacją. Nie mówią prawdy o naszej historii.

Dlatego nie mogę milczeć i muszę twardo bronić prawdy.

Skąd się to bierze? Skąd te koncepcje próbujące ustawić śląskość przeciw polskości?

Tu nigdy tego nie było. Coś takiego zrodziło się w czasach Bismarcka na Śląsku Cieszyńskim w zaborze austriackim. Nawet kilku księży próbowało w to wchodzić, ale szybko się zorientowali, że za tym ruchem separatystycznym kryły się tendencje antypolskie.

Już wtedy?

Tak, już wtedy. Bo wiecie, panowie, kiedy Niemcy zaczęli mówić o śląskości jako odrębnym bycie narodowym? Wtedy, kiedy widzieli, że część tego Śląska tracą na rzecz polskości. Kiedy widzieli, że niemieckość jest nie do uratowania, postanowili stworzyć śląskość jako coś odrębnego. Żeby nie było polskości.

Jak jest dzisiaj?

W moim przekonaniu dokładnie tak samo. Za tym głośnym ruchem separatystycznym teraz też kryje się antypolskość. Dokładnie tak jak wtedy.

Padają tezy, że Polska Śląsk zdegradowała, zniszczyła, że tylko brała.

Bzdura! Panowie, awans kulturowy dla Śląska nie przyszedł z zamożnych, bogatych Niemiec, tylko z biednej Polski. Tak, owszem, Polska była i jest nadal biedniejsza od Niemiec.

Po wojnie profesura, inteligencja była przetrzebiona, wymordowana przez Niemców w ogromnym stopniu. Najlepszych z Uniwersytetu Lwowskiego pomordowali Niemcy i Ukraińcy. Ale jak wielkiego dzieła dokonali ci, którzy ocaleli?! Jadąc do Wrocławia, by objąć budynki uniwersyteckie, założyli Akademię Medyczną w Rokitnicy pod Katowicami, Politechnikę w Gliwicach, Wyższą Szkołę Pedagogiczną w Opolu, dziś Uniwersytet Opolski, który ma ponad 20 tys. studentów!

A więc Polska Śląsk podniosła! Jeżeli bym gdzieś widział ruinę gospodarki miejscowej, to niestety po obaleniu PRL. Padły wielkie fabryki, wmawiano nam, że liczą się tylko usługi. Dziś widać, że to nieprawda. Niemcy przemysł zachowały i rozwijały, teraz zbierają owoce.

Więc skąd się wziął Jerzy Gorzelik, lider separatystycznego Ruchu Autonomii Śląska?

Szczerze mówiąc, nie wiem. Nie jest stąd. Zdzisław Hierowski, jego dziadek, znany historyk literatury, nie był Ślązakiem, przyjechał tu z Przemyśla. Przesiedział swoje w niemieckim obozie koncentracyjnym.

I do końca życia był bardzo antyniemiecki, w takim stopniu, że nawet niestety czasami utożsamiał Ślązaków z hitlerowcami. Sam Gorzelik nie mówi gwarą, na pewno nie nauczył się jej w domu, a walczy o „język górnośląski". To absurd. Elementarna wiedza historyczna o Śląsku prowadzi do odrzucenia tez RAŚ po kilkunastominutowej rozmowie. A jednak państwo polskie zachowuje się irracjonalnie i odnoszę wrażenie, że chwilami wspiera ten ruch. Na przykład

21 grudnia 2011 r. Sąd Rejonowy w Opolu zarejestrował Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej. Tymczasem nie ma i nigdy nie było żadnego narodu śląskiego! A tą rejestracją dokonano polskimi rękami pierwszego wyłomu w jedności narodowej Polaków. Jak widać, krótka jest polska pamięć i słaby instynkt samozachowawczy.

To gorzkie słowa.

Tak, ale dlatego, że nie ma żadnych podstaw, by takiej rejestracji dokonywać.  Emigranci ze Śląska założyli w Stanach Zjednoczonych, w Teksasie, wioski: Panna Maria, Częstochowa, Kościuszko. Nawet jako Ślązak miałbym do nich żal – nie mogli wybrać czegoś śląskiego, choćby Góry św. Anny? Ale oni tak zdecydowali. Nic regionalnego, tylko polskie nazwy. Bo byli Polakami! Do dziś tabliczka przy wjeździe głosi: „Najstarsza osada polska w Ameryce". Kiedy spotykałem się z nimi jako rektor Uniwersytetu Opolskiego, mówili: „My zawsze byliśmy Polakami". Gdy za Bismarcka wyjeżdżali do Brazylii, założyli tam nie żadną Nową Silesię, ale Nową Polonię! A przecież Polski wtedy nie ma na mapie... Z kolei w protokołach odnotowujących ich przyjazd w USA zawsze notowano na ich polecenie: „He was born in Poland", urodził się w Polsce.

Nawet w państwie pruskim wiedziano, że Ślązacy są Polakami, a ich mową ojczystą jest język polski

A przecież Polski nie było wtedy na mapie, oni byli poddanymi pruskimi. A jednak czuli się Polakami, pamiętali piastowskie korzenie.

Dlaczego ta legenda i Piastowie mają dla Ślązaków takie znaczenie?

XVII-wieczny twórca niemiecki Andreas Gryphius z Głogowa stworzył „Piastusa", uważanego za pierwszą operę niemiecką, opisującego legendarne początki państwa polskiego. Sam uważam, że jest to dzieło patriotycznie polskie, mimo że powstałe w języku niemieckim. Treść dramatu Gryphiusa jest oparta na legendzie dwóch wędrowców, którzy przyszli do chaty Piasta Kołodzieja, gdy nie wpuszczono ich do grodu kniazia Popiela. Piast jest kmieciem, który przyjmuje ich ze staropolską gościnnością. Zaprasza ich na postrzyżyny syna Ziemowita. Wędrowcy ci wypowiadają słowa: „Głowy twoich potomków ozdobi blask korony królewskiej". Na scenie słychać wówczas grzmot, widać błyskawicę i zjeżdża biały orzeł w koronie. Właśnie ta legenda, tak żywa, tak przeżywana, nieustannie krzepi świadomość narodową na Śląsku.

U Słowian kniaziów, czyli książąt, zawsze wybierali wolni kmiecie. Pańszczyzny nie znano. Ona przyszła z Zachodu i była coraz bardziej dokuczliwa dla chłopów. Na tym tle żyje tu legenda o wolności piastowskiej, nawet po wygaśnięciu tej dynastii. Im bardziej surowe było panowanie niemieckie, tym legenda polska była mocniejsza. Tu polskość zawsze była świętością.

Głównym argumentem RAŚ jest regionalizacja jako powszechnie obowiązująca reguła w Europie.

To rzekomo kierunek dominujący i bezalternatywny.

Jestem przeciw regionalizacji. Ani w języku literackim, ani w naszych gwarach nie mamy odpowiednika słowa „heimat". Tę dziwaczną ideę wcisnęli nam, inspirowani z zewnątrz, liderzy „mniejszości niemieckiej", którzy z koniunkturalnych względów wyrzekli się swojej tożsamości i „stroją się w cudze piórka", jak trafnie mawiali nasi ojcowie o ich poprzednikach. Dziwi mnie naiwność nie tylko polskich historyków, lecz niestety także i folklorystów oraz pedagogów, którzy upichcili polski tego odpowiednik pod nazwą „małej ojczyzny".

Tego nigdy w Polsce nie było. Przez całe wieki nigdy nie wystąpiły żadne tendencje, które by zmierzały do stworzenia państwa śląskiego. Tym, którzy zachwycają się regionalizacją, podpowiadam: niech zainteresują się tym, dlaczego Niemcy, tak chętnie eksportujący jej ideę na zewnątrz, u siebie jej nie wzmacniają. Przeciwnie, od czasu wojny francusko-pruskiej w latach 1870–1871 systematycznie się jednoczą, wzmacniają siłę państwa. Przecież wcale nie tak dawno były wśród dzisiejszych landów cztery królestwa, kilkanaście księstw oraz kilka wolnych miast. A dziś zaś landy niemieckie to takie nasze województwa.

Elity polskie tego nie dostrzegają?

Czasami aż smuci, jak mało dostrzegają. Gdyby nasi politycy znali dzieje ojczyste, wiedzieliby, że w epoce poprzedzającej likwidację państwa polskiego nie tylko wymuszono redukcję armii aż o 35 tys. żołnierzy, nie tylko ograniczono przemysł zbrojeniowy, ale także instytucji państwa przeciwstawiano regiony. Już wtedy! Wielcy magnaci państwa nie szanowali. Mieli bowiem swoje „małe ojczyzny". Ale i one, gdy zginęła ojczyzna, z czasem zniknęły. Ludzie dbający o dobro Polski zawsze pilnowali jej spoistości i siły.