Fundusz został zarejestrowany pod koniec maja i jego celem jest inwestowanie w infrastrukturę transportową, enegetyczną i cyfrową. Inicjatorem i liderem przedsięwzięcia jest polski bank rozwoju – Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK).

Miliardy do nadrobienia

– Fundusz Trójmorza jest ekonomicznym wymiarem Inicjatywy Trójmorza, powołanej przez prezydentów Polski i Chorwacji we współpracy z prezydentami pozostałych 10 państw regionu, który stoi przed trudnym zadaniem likwidacji ogromnej luki infrastrukturalnej względem krajów Europy Zachodniej. Skuteczna realizacja tego zadania jest wielkim wyzwaniem dla rządów i finansów publicznych krajów naszego regionu – mówi Beata Daszyńska-Muzyczka, prezes BGK.

Podkreśla, że do realizacji ambitnych celów Inicjatywy Trójmorza konieczne jest więc pobudzenie kapitału prywatnego. Fundusz będzie angażował się w projekty transportowe, energetyczne i cyfrowe, łączące w osi północ–południe nasz region.

– Chcemy, aby jakość połączeń drogowych, kolejowych czy cyfrowych w Europie Środkowej – od krajów bałtyckich, przez Polskę, Czechy i Słowację, po kraje bałkańskie – dorównywała infrastrukturze Europy Zachodniej – mówi szefowa polskiego banku rozwoju.

Docelowo planowana wielkość Funduszu to 3–5 mld euro.

– Kwota ta jest relatywnie niewielka wobec różnic w rozwoju infrastruktury pomiędzy państwami Trójmorza a Europą Zachodnią, której zniwelowanie wymagałoby nakładów w wysokości ponad 500 mld euro. Warto jednak pamiętać, że środki z Funduszu mają być uzupełnieniem środków z budżetów narodowych oraz środków z budżetu Unii Europejskiej – mówi Mateusz Walewski, główny ekonomista BGK.

Planowana docelowa wielkość Funduszu została określona także na podstawie operacyjnej zdolności do realizacji potencjalnych projektów infrastrukturalnych w zakresie infrastruktury energetycznej, transportowej i cyfrowej, zmniejszających wyżej wymienione dysproporcje. Początkowe zaangażowanie założycieli Funduszu, czyli BGK z Polski i Exim Banku z Rumunii, to 520 mln euro.

– W krajach Trójmorza konieczne jest utrzymanie tempa poprawy jakości infrastruktury, a szacowana skala potrzeb inwestycyjnych jest ogromna. W najszerszym, sektorowym ujęciu zapotrzebowanie regionu na inwestycje infrastrukturalne w dekadzie do 2030 r. sięgnie 1,1 biliona euro. W węższym, sieciowym, 520 mld euro, a w najwęższym, opartym o szacunki Komisji Europejskiej dotyczące potrzeb inwestycyjnych w sieci transeuropejskie, około 200 mld euro – mówi Walewski.

Fundusz wspomoże realizację zamierzonych inwestycji poprzez przyciąganie do ich finansowania innych inwestorów i mógłby on uczestniczyć w inwestycjach o wartości sięgającej łącznie nawet 100 miliardów euro. Co istotne, Fundusz będzie zarządzany przez zewnętrzne, niezależne podmioty, których rolą będzie m.in. selekcja proponowanych inwestycji tak, aby Fundusz angażował się jedynie w dochodowe projekty.

Podstawą Funduszu Trójmorza jest bowiem jego komercyjny, a nie polityczny charakter. Mówiąc krótko – Fundusz ma generować dla swoich inwestorów zyski. Na przewodniczącą rady nadzorczej Funduszu Trójmorza została wybrana Beata Daszyńska-Muzyczka, reprezentująca BGK. W radzie są również przedstawiciele instytucji rozwoju z Rumunii, Republiki Czeskiej i Łotwy.

Dołączą kolejni

Fundusz jest otwarty na kolejne kraje Trójmorza, które po uzyskaniu niezbędnych zgód mogą do niego sukcesywnie dołączać. Inwestorzy z innych państw Trójmorza ze względu na swój status będą kwalifikować się jako tzw. core sponsors.

Kiedy do instytucji rozwoju z Polski i Rumunii dołączą kolejni inwestorzy? Za pozyskanie kolejnych inwestorów do Funduszu odpowiedzialny będzie zewnętrzny, niezależny i wyspecjalizowany podmiot. Standardowy okres pozyskania dodatkowych inwestorów w przypadku funduszy infrastrukturalnych to okres około dwóch lat.

Aktualnie trwają intensywne prace, rozmowy i negocjacje, aby nowi inwestorzy dołączyli do Funduszu: inne kraje Trójmorza, międzynarodowe instytucje finansowe oraz instytucjonalni inwestorzy prywatni. Fundusz ma charakter komercyjny i będzie działał na zasadach rynkowych, ma zapewnić zróżnicowane możliwości inwestycyjne i atrakcyjny zwrot dla inwestorów.

BGK podkreśla, że celem Funduszu jest zarabianie i przynoszenie zysków inwestorom. Fundusz Trójmorza jest otwarty na współpracę i wsparcie przez Bank Światowy oraz przez Europejski Bank Inwestycyjny, a także Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju.

Główne projekty

Fundusz będzie realizował projekty w obszarach, które zostały określone jako priorytetowe dla regionu Trójmorza. To zrównoważona infrastruktura transportowa, czyli np. linie kolejowe, wodne śródlądowe, porty, autostrady, a także infrastruktura energetyczna i infrastruktura cyfrowa. Właśnie w tych obszarach jest największa różnica w poziomie rozwoju i jakości infrastruktury między krajami zachodniej części Unii Europejskiej a krajami Wspólnoty z regionu Trójmorza.

Raport firmy SpotData wskazuje na zapóźnienia infrastrukturalne w regionie Trójmorza, które wymagają inwestycji o wartości ponad 500 mld euro, podczas gdy budżet Unii Europejskiej na lata 2021–2027 na inwestycje strukturalne w krajach Trójmorza ma wynieść tylko ok. 40 mld euro.

Zapotrzebowanie wyłącznie na inwestycje transportowe w obszarze Trójmorza szacowane są do 2030 r. łącznie na 290 mld euro, w tym 165 mld na drogi, 100 mld euro na kolej oraz 13 mld euro i 11 mld euro na odpowiednio transport wodny i lotniczy. Na inwestycje w infrastrukturę cyfrową i teleinformatykę potrzeba 160 mld euro, z czego 130 mld na infrastrukturę telekomunikacyjną, a 30 mld euro na systemy teleinformatyczne w transporcie i energetyce. Spore potrzeby ma też sama energetyka, sięgają 87 mld euro, z czego 21 mld przypada na przesył energii elektrycznej, a 51 mld na dystrybucję. Pozostałe 16 mld euro dotyczy infrastruktury gazowej.

Dobre miejsce do inwestycji

Obszar Trójmorza tworzą kraje, które łącznie notują wyższy wzrost gospodarczy niż rynki rozwinięte, co jest typową cechą rynków wschodzących, ale posiadają sporą przewagę, będąc bardziej stabilnymi pod względem instytucjonalnym niż typowe rynki rozwijające się.

Szacuje się, że PKB krajów Trójmorza wzrośnie o 35 proc. od 2018 do 2030 r., a udział regionu w PKB całej UE powinien zwiększyć się z 11 proc. do 13 proc. Udział krajów Trójmorza w projektach finansowanych przez Europejski Fundusz Inwestycji Strategicznych wynosi ok. 14 proc. (wobec 11 proc. udziału Trójmorza w PKB UE).

Atutem regionu Trójmorza jest liczba mieszkańców wynosząca około 111 mln, co stanowi 22 proc. liczby ludności całej Unii Europejskiej. Zazwyczaj lepsza jest też struktura demograficzna tych krajów niż w „starej" Unii.

Kraje Trójmorza to dla inwestorów dobre miejsce, na co wskazują dane Eurostatu. Wśród dziesięciu krajów Unii Europejskiej, w których zwrot z aktywów zagranicznych inwestorów bezpośrednich w latach 2010–2017 był najwyższy, sześć pierwszych miejsc zajmują państwa z regionu Trójmorza.