Polska: wielki plac budowy

Zdecydowana większość dużych inwestycji infrastrukturalnych w Polsce jest realizowana w sektorze transportowym. Od lat najwięcej pieniędzy było wydawanych na budowę i remonty dróg, a zdecydowanie mniej na przebudowę infrastruktury kolejowej. Chociaż skala wydatków jest ogromna, trwające inwestycje drogowe nie rozwiążą problemów z infrastrukturą. Długiego okresu zaniedbań nie uda się odrobić w ciągu dziewięciu lat, od kiedy istnieje możliwość szerokiego korzystania z unijnego wsparcia.

Kryzys wymusił oszczędności

Choć dostępne są środki na niespotykaną wcześniej skalę, to problemem jest zapewnienie funduszy na wkład własny. Według pierwotnych planów inwestycje drogowe realizowane do 2015 r. przy wsparciu dotacji unijnych miały być warte ponad 120 mld zł. W związku z kryzysem gospodarczym wartość programu inwestycyjnego została jednak ścięta do 82,2 mld zł. Tyle mogą być warte projekty, które rozpoczną się przed 2013 r. i znajdują na liście dołączonej do programu budowy dróg krajowych na lata 2011 – 2015. By przekroczyć tę kwotę, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad musiałaby uzyskać zgodę rządu.

Wydatki na nowe drogi wynoszą od kilku lat średnio ok. 20 mld zł rocznie. W tym samym czasie kolej na swoje inwestycje miała do dyspozycji 3,5 – 4 mld zł rocznie. W ciągu ostatnich dziesięciu lat lista zakończonych inwestycji kolejowych o wartości powyżej 100 mln zł sprowadza się zaledwie do kilku pozycji. To m.in. prace na części torów z Gdyni do Warszawy,

I etap modernizacji trasy z Siedlec do Terespola czy mająca się zakończyć w tym roku modernizacja (I etap) linii między Poznaniem a Wrocławiem. W ciągu najbliższych czterech lat sytuacja się zmieni dzięki temu, że w latach 2013 – 2014 będzie kończona większość inwestycji kolejowych współfinansowanych z dotacji UE.

Na liście 50 największych inwestycji infrastrukturalnych, które mają zostać zakończone do 2015 r., nie znalazł się niestety żaden z trzech portów morskich. Mogą się one pochwalić tylko jedną inwestycją o wartości powyżej 100 mln zł. To zagospodarowanie nabrzeża bułgarskiego przez gdyński port. Wartość inwestycji, która ma się zakończyć w 2014 r., wynosi 123 mln zł.

Plan Marshala dla energetyki

Największe projekty w zakresie szeroko rozumianej infrastruktury energetycznej wykonują narodowi operatorzy – Gaz-System i PSE Operator, powołani kilka lat temu.

Inwestycje na mniejszą skalę realizują spółki dystrybucyjne należące do kontrolowanych przez Skarb Państwa czterech grup energetycznych oraz Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo. PSE Operator, odpowiedzialny za sprawność krajowego systemu, wydał na główne projekty (o wartości ponad 90 mln zł każdy) w sumie 1,8 mld zł. Natomiast wykonane przez Gaz-System projekty w ostatnich sześciu latach miały łączną wartość 822 mln zł.

1,1 mld zł ma kosztować największa w branży paliwowej inwestycja EuroPolGazu w tłocznie gazu

Eksperci biją na alarm, że infrastruktura wymaga wręcz „nowego planu Marshalla" ze względu na stopień zużycia. W raporcie tego dotyczącym przygotowanym przez Społeczną Radę Narodowego Programu Redukcji Emisji wyliczono, że tylko w latach 2010 – 2020 na budowę gazociągów (przesyłowych i dystrybucyjnych) potrzeba 4 mld euro, a w następnej dziesięciolatce – 5 mld euro. Natomiast nakłady na linie energetyczne szacowane są na 22 mld euro w latach 2010 – 2030. Sieci są przestarzałe: połowa linii wysokich oraz 30 proc. średnich napięć i transformatorów działa od ponad 30 lat.

W ostatnich latach widać przyśpieszenie w inwestycjach zarówno w energetyce, jak i gazownictwie i rosnące z roku na rok nakłady. Istotne znaczenie dla rozwoju sieci dystrybucyjnych z jednej strony ma fakt, że grupy energetyczne mają większe od pojedynczych spółek możliwości finansowe, a z drugiej – inwestycje wymusza rzeczywistość, czyli przybywa klientów. Każda z grup informuje więc o liczonych w setki milionów złotych rocznie nakładach na sieci. Na przykład Energa Operator wyda w tym roku 1,24 mld zł, a poznańska Enea – 800 mln zł. Spółki dystrybucyjne grupy Tauron planują inwestycje za 1,2 mld zł, a PGE tylko w pierwszym półroczu zainwestowała ok. 393 mln zł.

Miliardowe inwestycje i kluczowe z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego mają w planach PSE Operator i Gaz-System.

Wydatki na gaz i ropę

PSE Operator musi się liczyć z faktem, że w sektorze elektroenergetycznym pojawiają się nowe moce wytwórcze, na przykład związane z rozwojem odnawialnych źródeł energii (jak choćby farmy wiatrowe), które trzeba przyłączyć do sieci. Z kolei Gaz-System musi rozbudowywać gazociągi, by gaz – czy to z budowanego gazoportu w Świnoujściu, czy też z przygotowywanych do eksploatacji nowych złóż, na przykład łupkowych – w kraju mógł trafić do klientów.

Obaj operatorzy odpowiadają także za tzw. połączenia transgraniczne, czyli budowę linii energetycznych i gazociągów z krajami sąsiednimi. I – co istotne – na te projekty mogą otrzymać i otrzymują dofinansowanie z Unii Europejskiej.

Na liście inwestorów infrastruktury jest także operator rurociągów paliwowych i ropociągu Przyjaźń. Płocka spółka PERN odpowiada m.in. za budowę tzw. trzeciej nitki Przyjaźni, ale prace, które do tej pory kosztowały 644 mln zł, opóźniają się.

masz pytanie, wyślij e-mail do autorek a.lakoma@rp.pl a.stefanska@rp.pl

(kliknij na obrazek, aby powiększyć)