Rosja: Evan Gershkovich w cieszącym się złą sławą rosyjskim więzieniu

12 kwietnia mijają dwa tygodnie od nielegalnego aresztowania amerykańskiego reportera dziennika "Wall Street Journal" w Rosji: Evana Gershkovicha, któremu postawiono fałszywe zarzuty szpiegostwa. Poniższy artykuł ukazał się w "WSJ" 5 kwietnia i opisuje warunki w więzieniu Lefortowo, w którym przebywa Evan. Dziś jest on publikowany przez wiele mediów światowych, które w ten sposób chcą pokazać swoja solidarność i przypomnieć na jakie ryzyko narażeni są dziennikarze w dzisiejszej Rosji. 

Autorzy: Drew Hinshaw, Joe Parkinson, Brett Forrest

Współautorzy: Yuliya Chernova, Kate Vtorygina

W więzieniu Lefortowo, przesłuchania zaczynają się od dźwięku brzękania metalu. Według byłych więźniów, ich rodzin i prawników, strażnicy patrolujący setki cel w rozległym ośrodku na obrzeżach Moskwy pobrzękują kluczami, aby zasygnalizować, że więzień jest eskortowany z celi do pokoju przesłuchań. Inni pstrykają palcami na korytarzach, gdzie dzień i noc słychać buczenie jarzeniówek, ostrzegając, że w zasięgu wzroku nie powinno być żadnych innych więźniów i jak najmniej personelu.

Czytaj więcej

Przestępczość

Aresztowany w Rosji dziennikarz "WSJ" został oficjalnie oskarżony o szpiegostwo

Amerykański dziennikarz Evan Gershkovich zatrzymany w Rosji podczas pracy dla "Wall Street Journal" oficjalnie zaprzeczył zarzutom szpiegostwa postawionym mu przez rosyjski rząd.

Cele przesłuchań są w większości puste, z wyjątkiem drewnianego stołu, kilku krzeseł, szarego sejfu i kalendarza ściennego wyprodukowanego przez Federalną Służbę Bezpieczeństwa, czyli FSB, główną rosyjską agencję wywiadu wewnętrznego i bezpieczeństwa. Okno wychodzi na pusty dziedziniec.

„Nigdy nikogo nie widać, jesteś zupełnie sam” – mówi Andriej Sołdatow, analityk ds. bezpieczeństwa i dziennikarz, który był kilkakrotnie przesłuchiwany w Lefortowie, zanim wyemigrował do Londynu. „Nie słychać żadnych dźwięków, nic… To naprawdę może doprowadzić człowieka do szału”.

W ubiegłym tygodniu, Evan Gershkovich, reporter Wall Street Journal został eskortowany do Lefortowa, w którym w przeszłości przetrzymywano znanych więźniów, w tym radzieckiego pisarza Aleksandra Sołżenicyna oraz kilku spiskowców zamachu stanu z 1991 r. 31-latek jest pierwszym zagranicznym dziennikarzem oskarżonym przez Rosję o szpiegostwo od czasów zimnej wojny.

Aby zrozumieć, jak obecnie wygląda życie Evana, WSJ przeprowadził rozmowy z byłymi rosyjskimi i amerykańskimi więźniami w Lefortowie, prawnikami, którzy regularnie ich odwiedzali, oraz historykami, którzy opisują to ponure miejsce jako niemal cześć rosyjskiej i sowieckiej tradycji. Ten sterylny obiekt został celowo zaprojektowany tak, aby więźniowie nigdy się nie widywali, a efekt kompletnej izolacji sprawia, że ​​Lefortowo jest trudne do zniesienia psychicznie.

Czytaj więcej

Świat

"Wall Street Journal" żąda natychmiastowego uwolnienia reportera aresztowanego w Rosji

Dziennik "Wall Street Journal" zażądał natychmiastowego uwolnienia Evana Gershkovicha, korespondenta z Moskwy, który został aresztowany przez rosyjską służbę bezpieczeństwa FSB pod zarzutem szpiegostwa.

Trevor Reed, weteran amerykańskiej piechoty morskiej, który w zeszłym roku spędził cztery dni w Lefortowie, twierdzi, że było to najsurowsze z sześciu więzień, w których był przetrzymywany podczas trzech lat z dziewięcioletniego wyroku, które odsiedział. Został skazany za napaść na rosyjskiego funkcjonariusza policji: zarzut, któremu zaprzecza.

Trevor wspomina jak w jego głowie wciąż obecna była jedna nurtujaca go myśl: „dlaczego nikogo tu nie słychać? dlaczego nikogo nie widać?". „Byłem tak odizolowany, że nawet nie wiem, czy gdybym zaczął krzyczeć, czy inni więźniowie mogliby mnie w ogóle usłyszeć.… za każdym razem wchodząc do więzienia, nie widzisz po prostu nikogo”. Reed został zwolniony w kwietniu zeszłego roku w zamian za Konstantina Jaroszenko, rosyjskiego pilota skazanego przez amerykański sąd federalny za przemyt narkotyków.

Prawnicy Evana dostali zgodę aby się z nim zobaczyć dopiero sześć dni po zatrzymaniu. „Stan zdrowia Evana jest dobry. Jest wdzięczny za wsparcie z całego świata” – napisała we wtorek redaktor naczelna Wall Street Journal, Emma Tucker, w e-mailu skierowanym do wszystkich pracowników. „Będziemy kontynuować nasz apel o natychmiastowe uwolnienie Evana”.

WSJ stanowczo zaprzecza, jakoby Evan Gershkovich był szpiegiem i nie przyznawał się do winy podczas zamkniętej rozprawy sądowej, która niedawno się odbyła i  jak podaje rosyjska państwowa agencja informacyjna TASS. Evan przebywał w Rosji z wiza dziennikarska i posiadał akredytację prasową wydaną przez rosyjskie ministerstwo spraw zagranicznych. „Te zarzuty są niedorzeczne. Evan nie jest szpiegiem” – powiedziała we wtorek rzeczniczka prasowa Białego Domu, Karine Jean-Pierre.

Czytaj więcej

Konflikty zbrojne

Władze USA ostrzegają: To nie jest czas, aby Amerykanie byli w Rosji

Jeśli jesteś teraz w Rosji – czy to w interesach, czy dla przyjemności, niezależnie od rodzaju podróży – musisz wyjechać teraz - podkreślił rzecznik Rady Bezpieczeństwa Narodowego USA John Kirby.

Evan Gershkovich jest prawdopodobnie objęty „kwarantanna”, powiedzieli byli więźniowie i prawnicy. Jest to procedura, która zazwyczaj trwa około dwóch tygodni, podczas której więźniowie są przetrzymywani w samotności i badani pod kątem zapalenia wątroby typu B bądź innych chorób. Status Evana jako powszechnie znanego już amerykańskiego więźnia, może oszczędzić mu najgorszych warunków i traktowania z jakimi mogą spotkać się rosyjscy więźniowie.

Lefortowo, które położone jest wśród pełnych zieleni uliczkach spokojnej dzielnicy wschodniej Moskwy, od czasów carskich było świadkiem przetrzymywania tysięcy skazanych: tych oskarżonych o szpiegostwo, dysydentów, pisarzy, rebeliantów i wszelkiego rodzaju więźniów politycznych jak również bezwzględnych przestępców. Sowieccy więźniowie przetrzymywani w innych więzieniach wspominają, jak strażnicy przestrzegali: „jak będziesz dalej taki uparty to cię wyślemy do Lefortowa”.

Powszechnie postrzegane jako symbol kontroli państwa nad narodem rosyjskim, Lefortowo jest dziś aresztem śledczym, w którym więźniowie przetrzymywani są przez rok lub dłużej. Wydział śledczy FSB znajduje się w sąsiednim bloku, ułatwiając swoim funkcjonariuszom dostęp do więźniów.

Funkcjonariusze przemieszczający się między budynkami przesuwają karty dostępu przy grubych drzwiach bezpieczeństwa, które pozostają zamknięte, dopóki ich twarze nie zostaną rozpoznane przez kolegów obsługujących kamery w centrum dowodzenia. Prawie każda osoba, którą więzień spotyka, nawet strażnicy dostarczający jedzenie przez otwór w drzwiach, zgłasza się do FSB.

„Lefortowo jest najbardziej odizolowanym miejscem, a to jest tortura” – powiedziała Marina Litwinienko, żona byłego oficera FSB Aleksandra Litwinienki, który spędził 8 miesięcy w Lefortowie pod zarzutem przekroczenia uprawnień swojego stanowiska. Po zwolnieniu i emigracji do Londynu, Litwinienko został śmiertelnie otruty polonem-210, najprawdopodobniej na zlecenie prezydenta Władimira Putina.

„Chcieli go złamać” – powiedziała Marina Litwinienko. „Chcieli złowić większą rybę. Chcieli złamać człowieka, aby powiedział to, co chcieli od niego usłyszeć”.

Aleksiej Mielnikow, sekretarz wykonawczy moskiewskiej Komisji Nadzoru Publicznego, sponsorowanej przez państwo komisji monitorującej więzienia, powiedział, że warunki w obiektach w Lefortowie poprawiły się od czasu lat 90. „To zasadniczo jeden z najlepszych ośrodków zatrzymań w Europie Wschodniej”, powiedział Melnikow, który identyfikuje się jako zwolennik rządu Putina. W niedzielę odwiedził Evana Gershkovicha. „Zapytałem go jak Lefortowo wypada w porównaniu z więzieniami w USA ”- powiedział Mielnikow.

W więziennych celach o wymiarach około 2.5 m na 3.5 m, światło, które świeci w ciągu dnia, jest jaśniejsze w nocy. Według wspomnień byłych więźniów, rodzin i osób odwiedzających więzienie, półprzezroczyste okna o długości zaledwie 30 cm znajdują się powyżej poziomu oczu, dzięki czemu więźniowie mogą widzieć tylko moskiewskie niebo. Obok toalety ze stali nierdzewnej stoją dwa łóżka ze stalowej ramy i z piankowymi materacami. Ściany są puste, jeśli nie liczyć umywalki i płaskiego telewizora. Co kilka minut strażnik zagląda przez okrągłe okienko w drzwiach.

Trevor Reed powiedział, że inne rosyjskie więzienia były tak pełne graffiti, że ledwie było dla niego miejsce na wycięcie „U.S. Marine Corps” i „Fuck Putin” w betonowej ścianie, jednak Lefortowo było „przerażająco czyste”.

Po zakończonej kwarantannie, więźniowie Lefortowa są często przetrzymywani w celach po dwie osoby. Muszą być jednak bardzo ostrożni dzieląc się jakimikolwiek informacjami ze współwięźniami, powiedział Ivan Pavlov, prawnik, który reprezentował wielu więźniów Lefortowa, a obecnie mieszka w Niemczech. „Zawsze istnieje ryzyko, że współwięzień donosi FSB” – powiedział.

Rodzinie i przyjaciołom znanych więźniów zazwyczaj nie wolno ich odwiedzać i mogą widywać oskarżonego tylko podczas krótkich wystąpień sądowych. Rosyjska dziennikarka Ksenia Mironowa powiedziała, że ​​nie pozwolono jej odwiedzić męża Iwana Safronowa, byłego doradcy szefa rosyjskiej agencji kosmicznej. Safronow spędził ponad dwa lata w Lefortowie po tym, jak został oskarżony o zdradę w 2020 roku. Został uznany za winnego i skazany na 22 lata więzienia.

Czytaj więcej

Dyplomacja

USA zabiegają o dostęp konsularny do Gerschkovicha. Rosja: We właściwym czasie

W sprawie zatrzymania Evana Gerschkovicha Departament Stanu jest w bezpośrednim kontakcie z rządem Rosji - powiedziała sekretarz prasowa Białego Domu Karine Jean-Pierre.

Więźniowie mają codziennie godzinę poza celą, zwykle na jednym z dziedzińców na dachu, które są niewiele większe od samych celi, nad nimi siatka z żelaznych prętów. Więźniowie nie są skuwani kajdankami, ale muszą chodzić z rękami skrzyżowanymi za plecami. Strażnicy, uzbrojeni w karabiny automatyczne, spoglądają w dół z pomostu powyżej.

Zbrodnia i kara

Nazwany na cześć François Le Fort, XVII-wiecznego szlachcica z Genewy, który doradzał rosyjskiemu carowi Piotrowi Wielkiemu, kompleks jest tak owiany tajemnicą, że nie jest jasne, w którym roku został otwarty, zgodnie z badaniem opublikowanym przez Proekt Media, grupę rosyjskich dziennikarzy śledczych. Bolszewicy upublicznili Lefortowo jako wzorcowe więzienie, choć wkrótce stało się ono miejscem stalinowskich tortur i egzekucji.

„Dopiero w połowie lat 30. XX wieku, Lefortovo naprawdę ugruntowało swoją reputację jako miejsce grozy” — powiedział Giles Udy, brytyjski historyk specjalizujący się w sowieckim systemie więziennictwa.

W piwnicy, tajna policja Józefa Stalina dokonała w latach 30. egzekucji niezliczonej liczby ofiar. „Użyli silników traktorów, by zagłuszyć odgłosy strzelaniny” — napisała radziecka pisarka Eugenia Ginzburg we wspomnieniach z gułagu z 1967 roku. Za czasów Putina funkcjonariusze FSB używali tych podziemnych pomieszczeń jako strzelnicy, mówili byli więźniowie.

Sołżenicyn, dysydencki autor relacji więziennej: „Archipelag Gułag”, napisał o pomalowanej na czarno celi, oświetlonej dzień i noc przez zwisającą 25-watową żarówkę. Napisał, że więźniowie, którzy się skarżyli, otrzymywali „rzut karny” w krocze od płka Sidorowa. Innych wpychano do zimnej i mikroskopijnej „celi karnej”.