Jak wygląda jakość polityk publicznych w Polsce i jak je poprawić? Czy można jesteśmy państwem wiarygodnym z ekonomicznego punktu widzenia? Jak wypadamy na tle innych państw? Te zagadnienia znalazły się w centrum uwagi twórców IV edycji Indeksu wiarygodności ekonomicznej Polski, którego główne wnioski zostały zaprezentowane podczas XV Europejskiego Kongresu Finansowego w Sopocie. Cały raport będzie miał premierę w listopadzie, podczas jubileuszowej, X edycji Open Eyes Economy Summit.

Osiem obszarów pod lupą

Indeks na szeroką ocenę stanu gospodarki i państwa oraz sprawdza jakość polityk publicznych w kraju. Jego celem jest ułatwienie znalezienia kierunku dla polityki gospodarczej i społecznej.

W raporcie przeanalizowano osiem kluczowych obszarów życia społeczno-gospodarczego: praworządność, swobodę działalności gospodarczej, wiarygodność finansów publicznych, stabilność pieniądza i systemu finansowego, ochronę i bezpieczeństwo pracy, jakość usług publicznych, klimat i środowisko oraz respektowanie zobowiązań międzynarodowych. W tej edycji Indeksu oprócz Polski, Czech, Rumunii, Słowacji i Węgier analizie poddane zostały trzy kolejne kraje: Hiszpania, Litwa i Włochy.

Kluczowymi wnioskami podzielili się w Sopocie twórcy raportu.

Zdaniem prof. Andrzeja Sławińskiego, „pogorszenie się jakości polityk publicznych w Polsce po 2015 r. spowodowało trwały spadek stopy inwestycji w Polsce wyraźnie poniżej średniej w UE i państwach naszego regionu”.

– Jest to szczególnie niepokojące w kraju, którego społeczeństwo szybko się starzeje, a tym samym tempo wzrostu gospodarczego będzie zależało w decydującej mierze od tempa wzrostu wydajności, które podtrzymują inwestycje. Dotąd tempo wzrostu wydajności podtrzymywały nowe technologie napływające wraz z napływem zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Z biegiem czasu jednak warunkiem podtrzymywania odpowiednio wysokiego tempa wzrostu wydajności będzie w coraz większym stopniu skuteczna polityka promowania innowacyjności – mówił prof. Sławiński.

Jego zdaniem tworzenie systemu generującego innowacje wymaga czasu, o czym możemy się przekonać analizując przypadki państw, które w tym obszarze odniosły sukces, takich jak Izrael i kraje skandynawskie. Kluczowe jest więc to, aby polityka promowania innowacyjności uzyskała w Polsce najwyższy priorytet.

Znaczenie finansów publicznych

Dr hab. Andrzej Rzońca, prof. SGH, wskazał, że „wiarygodność ekonomiczna państwa w obszarze stabilności pieniądza i systemu finansowego uległa poprawie we wszystkich badanych krajach”.

Jego zdaniem poprawa dotyczyła wszystkich wymiarów: pośredniego, zagrożeń dla stabilności pieniądza, jak również zagrożeń dla stabilności systemu finansowego, a skala tej poprawy była wyraźna. Jedynie w Rumunii i na Węgrzech deficyt wiarygodności w tym obszarze był głębszy niż w połowie obserwacji z lat 2008–2024. W Polsce wiarygodność NBP podniosła się do poziomu nieobserwowanego od 2018 roku, co jest zjawiskiem pozytywnym i dobrze świadczy o sytuacji ekonomicznej naszego kraju.

Perspektywą dotyczącą finansów publicznych podzielił się dr Sławomir Dudek. Zaznaczył, że finanse publiczne to nie tylko stabilny budżet, ale także budżet przejrzysty i będący pod kontrolą obywateli. – Musi to być system oparty na pewnych i prostych podatkach, solidnych ramach fiskalnych, niezależnej radzie fiskalnej i planowaniu wieloletnim – podkreślił ekspert.

Dodał, że w latach 2015–2023 finanse publiczne w naszym kraju „przeszły niebezpieczną transformację”. – Wprowadzono praktyki kreatywnej księgowości, mnożenia funduszy pozabudżetowych i omijania ustawy budżetowej. Finanse instrumentalnie wykorzystano do klientelizmu, a nieprzewidywalny system podatkowy i sposób uchwalenia Polskiego Ładu sprawiły, że nasz kraj jest na końcu wielu rankingów międzynarodowych w tym obszarze – ocenił Sławomir Dudek.

Wiarygodność kraju to także praworządność

Zdaniem dr. hab. Bartłomieja Bigi, prof. UEK, wiarygodność kraju to nie tylko finanse, ale także praworządność, bo bez niej nie ma mowy o zaufaniu do państwa. – O praworządność trzeba walczyć. Bez niej nie ma bowiem mowy o wiarygodnym państwie – stwierdził.

Dodał, że samo respektowanie prawa nie jest wystarczające do skutecznego stabilizowania państwa. Ma ono także wymiar ekonomiczny i polityczny, a samo przywracanie praworządności wymaga niestandardowych działań.

Na to, czy dany kraj jest wiarygodny ekonomicznie, wpływa nie tylko na stan finansów danego państwa, ale także na jego politykę międzynarodową, gospodarkę, a patrząc szerzej – na jakość życia mieszkańców, zwracał uwagę prof. Jerzy Hausner, koordynator projektu Indeksu wiarygodności ekonomicznej Polski

– Gospodarka i działalność gospodarcza bazują na wiarygodności. Jej osłabienie powoduje, że gospodarka staje się coraz bardziej wrażliwa, czyli mniej odporna na szoki i kryzysy – podkreślił ekspert.

Premiera IV edycji Indeksu wiarygodności ekonomicznej Polski nastąpi podczas Open Eyes Economy Summit, który odbędzie się 18 i 19 listopada w Centrum Kongresowym ICE w Krakowie oraz online.

Głównymi tematami tegorocznej edycji będą m.in. globalne wyzwania energetyczne, wartości wytwarzane przez firmy, rola finansów w samorządach lokalnych, przestrzenne uwarunkowania kształtowania sfery mieszkaniowej, kryzys zdrowia psychicznego i regeneracyjna siła kultury.

-oprac. Jeremi Jędrzejkowski