Ceny surowców w Polsce w górę wraz z trendem światowym

W przyszłym roku cena ropy może sięgnąć poziomu 100 dolarów za baryłkę – taką ponurą prognozą rozpoczął ten tydzień Bank of America. – Jest jeszcze mnóstwo popytu, który do tej pory był stłumiony, lecz jest już gotowy do uwolnienia – komentował szef działu surowców BoA Francisco Blanch. Z kolei analitycy agencji Bloomberg wskazują, że podobne przewidywania przedstawiali też tak silni gracze rynkowi, jak Trafigura Group czy Goldman Sachs. Jednak raport BoA wydaje się być najsolidniej uzasadniony z wszystkich dotychczasowych analiz i jego argumentacji nie sposób podważyć.

Niewątpliwie tak gwałtownych wahnięć na rynkach surowcowych nie widzieliśmy od dawna, a ropa jest najbardziej uderzającym przykładem. – Wybuch pandemii spowodował na pewno jakąś panikę na rynku ropy. Panowała niepewność co do skali wygaszenia aktywności, dolegliwości lockdownów – mówi nam Kamil Kliszcz, analityk mBanku. – Ale mieliśmy dość szybką reakcję OPEC, którego członkowie zdecydowali się na zbilansowanie rynku, dzięki czemu zapasy nagromadzone na początku pandemii zostały szybko rozdysponowane, może nawet z nawiązką. Rynek również dosyć szybko nauczył się żyć z pandemią, wyjąwszy kilka sektorów, jak lotnictwo – dodaje.

– Wraz ze stopniowym odblokowywaniem gospodarki, gdy pojawiła się nadzieja na szczepionki i wiele państw znosiło ograniczenia, gdy zaczęto tworzyć strategie inwestycyjne związane z planami odbudowy po pandemii – zapotrzebowanie zaczęło znacząco rosnąć – uzupełnia w rozmowie z „Rzeczpospolitą" Zofia Wetmańska, ekspertka instytutu WiseEuropa. – Z jednej strony nie mamy zatem wystarczającej ilości surowców, z drugiej wiele państw szykuje się już do postpandemicznego odbicia. Cena jest więc wysoka, co widzimy globalnie, ale i w skali europejskiej czy polskiej. Podobne mechanizmy działają na wszystkich rynkach surowcowych, z węglem włącznie, gdyż i w kopalniach covid wywołał przestoje w wydobyciu – kwituje.

Odbicie popytu

Oczywiście w skali globalnej najchętniej obserwowany i komentowany jest rozwój sytuacji na rynku ropy. – Tu droga do normalizacji zapewne jeszcze trochę potrwa, choć np. rozwój e-commerce sprawia, że w tym samym czasie zapotrzebowanie logistyki na paliwa wzrosło – tłumaczy Kliszcz. – Jednocześnie jednak zapotrzebowanie w gospodarstwach domowych spadło: tryb pracy zdolnej sprawia, że np. w USA jest ono wciąż niższe o 5–6 proc. niż w 2019 r. Teraz musimy poczekać na to, jak szybko OPEC będzie zwiększać produkcję, co z umową z Iranem itd. – podkreśla analityk.

Na inny aspekt zwraca uwagę dr hab. Mariusz Ruszel, profesor Wydziału Zarządzania Politechniki Rzeszowskiej oraz prezes Instytutu Polityki Energetycznej im. Ignacego Łukasiewicza. – Musimy pamiętać o prostej zależności: płacąc na stacji 5,50 zł za litr benzyny, płacimy 2,80 zł z tej kwoty jako podatek. W całej Europie mamy zbliżony model polityki fiskalnej w tym zakresie, co oznacza, że nikomu nie zależy, by ropa była tania – mówi „Rzeczpospolitej" badacz. – Gdy w pewnej fazie pandemii globalne ceny spadły do 20 czy 10 dol. za baryłkę, na stacjach paliwo taniało zaledwie o kilkadziesiąt groszy – wskazuje.

W cieniu czarnego złota pozostaje rynek błękitnego paliwa. Niesłusznie, bo tu sytuacja jest bardziej złożona: ceny sięgnęły poziomów ostatni raz notowanych w 2008 r., firmy w Europie narzekają, że handel tym paliwem niemal zamarł, dostawy LNG są znacznie mniejsze niż wcześniej, a zapasy – według organizacji zrzeszającej operatorów sieci gazowych Gas Infrastructure Europe – są o dobre 20 proc. mniejsze niż zwykle.

Gaz ziemny jest w części indeksowany do ceny produktów ropopochodnych, więc ceny poszły tu w górę automatycznie, wraz z ropą. Widać to na polskiej Towarowej Giełdzie Energii oraz innych skorelowanych ze sobą europejskich rynkach, gdzie cena gazu – porównując stawki cen dla produktów z dostawą dla 2021 roku, z notowań w maju ub. r. do maja br. – wzrosła o około 79 proc.: z 65 zł/MWh do 116zł/MWh.

Rynek gazu jest tak samo podatny na sytuację na świecie, jak rynek ropy. Odbiły się na nim zatem takie zjawiska, jak postpandemiczne ożywienie, zwiększone zapotrzebowanie na LNG w Azji, gdzie popyt na LNG jest wysoki, a ceny konkurencyjne, a wreszcie dłuższa zima i chłodniejsza wiosna w Europie. Do tego dochodzą też incydenty takie jak blokada kanału sueskiego po wypadku kontenerowca Ever Given czy nawet ataki hakerskie na infrastrukturę energetyczną w USA.

Jak podkreśla prof. Ruszel, alternatywnych do gazu technologii – np. wodorowych – nie da się wdrożyć z dnia na dzień. – Gaz będzie przez najbliższe 20–30 lat odgrywać kluczową rolę w gospodarce. Chiny i inne kraje azjatyckie otwarcie wiążą odejście od węgla ze zwiększeniem zapotrzebowania na gaz. Ostatnie prognozy dla Polski pokazują, że do 2040 r. możemy zużywać nawet 30 mld m sześc. gazu rocznie. Oznacza to, że rywalizacja o gaz będzie się na świecie zaostrzać – dowodzi. Jak dodaje, rozpoczynająca się dekada może przynieść jeszcze wiele wstrząsów na rynku. – Analizowałem strukturę kontraktów gazowych na rynku spotowym w ramach LNG i z moich badań wynika, że do 2025 r. wygaśnie ok. 30 proc. umów na dostawy gazu, a do 2030 r. aż 40 proc. – mówi prof. Ruszel. – Innymi słowy, w najbliższych latach duża liczba państw będzie negocjowała nowe umowy – mówi. Co oznacza też, że eksporterom i producentom gazu będzie zależało, by ceny pozostały stabilne. Czyli wysokie.

Nie inaczej będzie z węglem. Ceny tego surowca dobijają już w portach poziomów rzędu ok. 120 dol. za tonę, czyli kwot ostatnio notowanych w 2012 r. W Chinach od końca lutego cena węgla wzrosła o 34 proc., a rząd w Pekinie zapowiada rozprawę ze „spekulantami" oraz ustanowienie „cen urzędowych".

Pierwszy impuls dla tych wzrostów przyszedł wraz z pandemią Covid-19, kiedy to znaczna część kopalń – również w Polsce – wstrzymała lub ograniczyła wydobycie w obawie przed rozprzestrzenianiem się wirusa wśród górników. Najpierw obserwowaliśmy zatem rekordowe zapasy na przykopalnianych hałdach, ale wkrótce potem zaczęły one topnieć.