Zegar wybija godzinę modlitwy

Rz: Od paru lat modne są mechaniczne naręczne męskie zegarki dobrych marek, modele sprzed 50 – 60 lat. Taki zegarek jest elegancki. Poza tym można powiedzieć, że odziedziczyliśmy go po ojcu lub dziadku, w domyśle kimś zamożnym i solidnym.

Marek Drzażdżyński: Wśród zamożnych osób powstał  pozytywny snobizm na te zegarki. Dla eleganckiego  mężczyzny zegarek stał się biżuterią, na różne okazje, do różnych ubrań ma inny zegarek. Są to często stare modele, spatynowane, w domyśle odziedziczone po kimś bliskim.

Załóżmy, że mam stary męski naręczny zegarek marki Schaffhausen, tylko z podstawowymi funkcjami. Ile kosztuje konserwacja?

Jeśli chodzi o model bez dodatkowych mechanizmów, prosty, klasyczny, nakręcany raz na dobę, to serwis kosztuje ok. 180 – 250 zł.

Konserwuje pan zegary z gabinetów prezesów banków.

Zabytkowe zegary tworzą nastrój i wysoki prestiż służbowych wnętrz. Konserwuję zegary, które stanowią dekorację gabinetów prezesów kilku banków oraz siedziby wielkich kancelarii adwokackich. Są to  zazwyczaj zegary z prywatnych kolekcji prezesów, ale pokazują je oni w swoich służbowych gabinetach. Przy okazji właściciele opowiadają, że coraz większą wagę przywiązuje się dziś do faktu, jaki kto nosi zegarek. Na zasadzie: pokaż mi swój zegarek, powiem ci, kim jesteś. Warto wiedzieć, że nasz rynek jest bardzo zaśmiecony tanimi podróbkami prestiżowych marek. Często jest tak, że podróbka z wierzchu, na pierwszy rzut oka, idealnie przypomina model prestiżowej marki, a w środku jest tandetny kwarcowy mechanizm.

Ma pan w naprawie absolutnie wyjątkowy zegar.

To tzw. żelaźniak, klasztorny zegar z funkcją kalendarza. Zegar ten wybija dwa różne dźwięki. Mniej więcej cztery minuty przed pełną godziną wybija dźwięk, który mieszkańcom klasztoru sygnalizował, że pora udać się na modlitwę. Po czterech minutach innym dźwiękiem sygnalizował czas ogólny. Krótki okres pomiędzy tymi różnymi dźwiękami pozwalał mieszkańcom klasztoru na dojście do kaplicy. To własność kolekcjonera, ale coraz większą wagę przywiązujemy do odziedziczonych zegarów. Stary zegar dobrze komponuje się nawet w nowoczesnym wnętrzu.

Ile kosztuje konserwacja typowego ściennego zegara szafkowego marki Becker, jakie popularne były przed wojną i nadal popularne są na krajowym rynku antykwarycznym?

Jeśli zegar ma 80 lub więcej lat, to wymaga gruntownej konserwacji. Mechanizm rozbieram, poleruję czopy, czyli zakończenia osi, na których są koła zębate. Likwiduję luzy w łożyskach. Trzeba to wszystko spasować, naoliwić. Zegar po uruchomieniu wymaga regulacji. Takie czynności kosztują ok. 350 – 600 zł, zależnie od rodzaju mechanizmu i jego funkcji. Klient dostaje na usługę gwarancję na 12 miesięcy. Po mniej więcej pięciu latach trzeba dokonać przeglądu, za który klient płaci połowę tego co za gruntowną konserwację.

Jeśli zegar chodzi, to po co przegląd i dodatkowe koszty?

Samochód regularnie oddajemy do fachowego przeglądu i nikogo to nie dziwi!

Jakie błędy eksploatacyjne najczęściej popełniają właściciele zegarów, przez co tracą pieniądze?

Właściciele smarują zegary, czego nie wolno robić,  ponieważ tryby chodzą na sucho! Najczęściej w tryby psikają preparat WD-40. Skutek jest odwrotny do zamierzonego, bo preparat zmieszany z kurzem skleja zębatki. W zegarach wymagają smarowania tylko łożyska! Ale w tym samym mechanizmie różne łożyska wymagają oliwy o różnej lepkości. Starsze osoby smarują zegary oliwą jadalną. Taki mechanizm muszę potem wygotować, ponieważ benzyna stosowana w zegarmistrzostwie nie zmywa oleju jadalnego, a połączona z nim tworzy rodzaj żelu.

Często widuję w salonach eleganckich rezydencji zegary podłogowe, gdzie do obciążnika napędu dodatkowo przyczepiony jest odważnik.

Z takiego mechanizmu zostanie ruina! Niektóre osoby wieszają dodatkowe obciążenie, aby pokonać opór niekonserwowanego mechanizmu. Powiem w koniecznym skrócie. Przeciążone przekładnie zużywają się szybciej i w nietypowy sposób, co wymaga kosztownej, bo również nietypowej naprawy. Przeciążona w ten sposób oś obraca się nieprawidłowo, żłobi w płycie mechanizmu otwór w kształcie elipsy.

Dodam, że w zegarach podłogowych bezwzględnie należy zamykać drzwiczki. Niedomknięte, obciążone zwykle ciężkim kryształowym szkłem, w przesuszonym powietrzu ulegają nieodwracalnemu spaczeniu.

Zapewne obserwuje pan antykwariaty i jarmarki perskie. Co jest oferowane na krajowym rynku?

Bardzo często są to składaki, czyli zegar zmontowany jest z kilku obcych elementów. Niestety, takie zegary sprzedawane są jako oryginały, a nabywcy nie zdają sobie sprawy, co kupują.

Po czym poznać, że zegar to składak?

Jeśli jest to np. przedwojenny wiszący zegar szafkowy, to warto wyjąć mechanizm z obudowy, aby sprawdzić, jak połączona jest tarcza z mechanizmem. Z tarczy wystają cztery słupki, których zakończenia przymocowane są do mechanizmu. Jeśli przy tych słupkach zobaczymy ślady cyny, to prawdopodobnie tarcza pochodzi z innego zegara, a słupki zostały wtórnie przylutowane, aby dopasować ich układ do danego mechanizmu.

Do tylnej ścianki zegara przykręcony jest ozdobny uchwyt, w którym mocuje się mechanizm. Jeżeli w ściance obok uchwytu widoczne są otwory, to prawdopodobnie pierwotnie był tam przykręcony inny uchwyt z innym mechanizmem.

Zegar kupujemy przeważnie po to, aby pięknie wybijał godziny. Warto sprawdzić, z czego wykonana jest tylna ścianka zegara. W starych zegarach wykonana była z desek, dzięki temu szafka tworzyła pudło rezonansowe, lepiej rozchodził się dźwięk, był szlachetniejszy. Tylna ścianka wtórnie zrobiona ze współczesnej płyty meblowej inaczej rezonuje. Warto pamiętać, że struny lub gong mogą być od innego zegara. Klasyka to nieodpowiednio dobrane wahadło.

Osobny rozdział to zegary kominkowe. Zdarza się, że klienci są przekonani, że kupują zegar z brązu, gdy jest on wykonany ze stopu udającego brąz. Wystarczy podnieść taki zegar, brąz jest bardzo ciężki...

To dość skomplikowane. Pan od lat służy pomocą przy zakupie (www.zegarmistrz.waw.pl), na prośbę klienta dokonuje pan fachowej oceny przedmiotu oferowanego w antykwariacie.

Zdarza się, że antykwariaty informują, że zegar chodzi, i informacja ta wystarcza nabywcy. Niestety, zegar podobnie jak samochód może być tandetnie przygotowany tylko z myślą o tym, aby w chwili sprzedaży robił dobre wrażenie. Przy zakupie starego zegara warto skalkulować koszty naprawy. Moja konsultacja przed zakupem kosztuje ok. 150 zł po oględzinach zegara na miejscu.

Przed laty czytelnik poprosił, abym znalazł zaufanego zegarmistrza do naprawy kolekcjonerskiego zegara. Zwróciłem się wtedy o pomoc do zaprzyjaźnionego zegarmistrza br. Bernarda Bartnika, franciszkanina z Niepokalanowa. Brat Bernard wskazał pana.