Biznes broni się przed kryzysem

Już po raz szósty analizujemy przychody największych firm Europy Środkowej („CE") i przez to staramy się zrozumieć jak największe przedsiębiorstwa reagują na zmiany w otoczeniu rynkowym. W szczególności, w świetle aktualnych pogarszających się prognoz makroekonomicznych dla UE, możemy ocenić czy największe firmy regionu odczuły już skutki spowolnienia gospodarczego.

Ubiegły rok przyniósł kontynuację wzrostu dla największych spółek z regionu we wszystkich krajach oraz we wszystkich sektorach (poza TMT) przy spadku średniej rentowności netto

Poprzedni rok był dla regionu CE, kontynuacją wzrostu gospodarczego z 2010. Znaczący wzrost zanotowały gospodarki Polski (4,3 proc.), Słowacji (3,3 proc.) oraz państw nadbałtyckich. Jednakże wraz ze słabnącymi gospodarkami Niemiec i Francji – motorami napędowymi Europy – w wynikach spółek za pierwszy kwartał 2012 roku widać pierwsze symptomy spowolnienia gospodarki. W pierwszym kwartale 2012 roku wzrost PKB dla Polski zmniejszył się do poziomu 3,8 proc., a w przypadku Czech i Węgier odnotowano nawet spadki PKB (odpowiednio -1 proc. i -1,5 proc.).

Słabsze nastroje

Do podobnych wniosków skłania badanie Deloitte CFO Survey Report, które prezentuje opinie dyrektorów finansowych. W 2012 roku, większość respondentów oczekuje niskiego wzrostu gospodarczego na poziomie od 0 do 1,5 proc.. Wyjątek stanowi Polska, gdzie większość spodziewa się wzrostu PKB między 1,5 proc. a 3 proc.

Zarówno w 2011 r. jak i wcześniej w 2010 r. w państwach Europy Środkowo-Wschodniej, motorem wzrostu gospodarczego był umacniający się eksport (w Czechach wzrost eksportu wyniósł 11 proc., na Węgrzech – 8,4 proc., na Słowacji – 10,8 proc., a w Polsce około 7,6 proc.). Eksport ten był spowodowany przez wzrost produkcji w Niemczech tj. u głównego partnera handlowego dla krajów CE.

Wyniki Listy 500 nie do końca potwierdzają jeszcze mało optymistyczne dane makroekonomiczne. Jest to z jednej strony spowodowane przez to, iż lista przedstawia dane historyczne, a z drugiej strony wiele z firm reprezentowanych na liście od kilku lat całkiem nieźle radzi sobie w obecnej niestabilnej sytuacji. Analiza Listy 500 największych firm Europy Środkowej wskazuje między innymi na:

> wzrost średnich przychodów we wszystkich krajach regionu oraz we wszystkich sektorach (za wyjątkiem TMT) w 2011 r.;

> kontynuację wzrostu średnich przychodów w I kwartale 2012 roku, jednak wzrost ten jest już o połowę mniejszy niż w całym 2011 roku;

> wzrosty w sektorze budowlanym dzięki polskim spółkom, które skorzystały na kontraktach budowlanych realizowanych głównie na potrzeby Euro 2012;

> spadek zysku netto (średnio o -3,5 proc.);

> ciągłe, istotne uzależnienie wyników środkowoeuropejskich przedsiębiorstw od cen głównych surowców;

> awans przedsiębiorstw z Ukrainy spowodowany przede wszystkim poprawą koniunktury w sektorze dóbr konsumpcyjnych oraz wyrobów przemysłowych;

> niewielki wzrost w sektorze usług finansowych – banków i ubezpieczycieli.

Wzrost przychodów

Średni wzrost przychodów spółek TOP 500 w 2011 r., wyrażony w euro, był niższy niż w 2010 r. i wyniósł 9,8 proc. względem 11 proc. w 2010 r. W walucie lokalnej wzrost wyniósł 11,8 proc. względem 7 proc. w 2010 r. W I kwartale 2012 r. w porównaniu z I kwartałem 2011 r. zaobserwowaliśmy dalszy wzrost przychodów największych firm regionu (około 4 proc. w euro i 6,6 proc. w walucie lokalnej) jednak obniżenie dynamiki wzrostu przychodów może wskazywać na nadchodzące spowolnienie gospodarcze w kolejnych miesiącach.

W 2011 r. 383 spółki odnotowały wzrost przychodów w porównaniu z 394 spółkami w 2010 r.

W 2011 r. przychody ogółem 500 największych firm regionu wyniosły około 707 mld euro, tj. prawie 13 proc. więcej niż w 2010 roku, blisko o 11 proc. więcej niż w 2008 r., czyli ostatnim roku przed kryzysem.

Mediana przychodów środkowoeuropejskich firm jest w 2011r. o 8 proc. wyższa niż w 2010 roku oraz ponad 9 proc. wyższa niż w przedkryzysowym 2008 roku. Podobnie przychody ostatniej na liście firmy (479 mln euro) są aż o 18 proc. wyższe niż w 2010 roku i o 4 proc. wyższe niż przychody najmniejszej firmy z rankingu w 2008 roku (462 mln euro).

Sektor spółek budowlanych doświadczył największego wzrostu przychodów jako branża (średnie przychody wzrosły o 21 proc.). Wśród 11 spółek reprezentujących sektor siedem jest z Polski a pozostałe cztery z Czech. Wzrost branża zawdzięcza spółkom z Polski, które osiągnęły szczyt przychodów dzięki realizacji między innymi wielu projektów związanych np. z przygotowaniami infrastruktury na potrzeby Euro 2012.

Kolejnym sektorem o największym wzroście średnich przychodów jest sektor wyrobów przemysłowych, którego reprezentacja w rankingu wzrosła do 129 spółek (ponad 25-proc. udział w liście). Wzrost o aż dziewięć spółek spowodowany jest bardzo dobrymi wynikami branży, której mediana zwyżek wyniosła 17 proc. (w euro), głównie za sprawą dobrej kondycji sektora przemysłu przetwórczego (obejmującego spółki chemiczne jak i metalurgiczne), korzystających z korzystnej koniunktury. Mediana wzrostu przychodów w całym podsektorze przemysłu przetwórczego wyniosła 22 proc. Jest to drugi rok wzrostu przychodów w tym sektorze po tym gdy w 2009 roku branża ta w największym stopniu odczuła skutki kryzysu gospodarczego odnotowując blisko 25-proc. spadek sprzedaży.

Dobre wyniki sektora wytwórczego spowodowały automatycznie wzrost udziału tych firm w rankingu 500 największych przedsiębiorstw Europy Środkowej. Jednocześnie obniżeniu uległ udział spółek z sektora technologicznego, które w zeszłym roku doświadczyły spadku przychodów oraz farmaceutycznego, którego dynamika wzrostu przychodów była niższa niż większości pozostałych sektorów (za wyjątkiem sektora publicznego). Sektory te z reguły mają najwyższy poziom innowacyjności, a ich malejąca obecność na liście największych firm Europy Środkowej nie potwierdza, iż branże te mogą wspierać wzrost tego regionu.

Możemy zaobserwować zwiększającą się z roku na rok liczbę przedsiębiorstw z Ukrainy, których wyniki są ściśle uzależnione od wahań cen surowców. Udział polskich, węgierskich oraz czeskich przedsiębiorstw zmniejszył się w stosunku do 2010 roku, ale nadal kraje te dominują pod względem liczby podmiotów.

Orlen wciąż największy

Znaczący wpływ zmian cen surowców w przychodach największych przedsiębiorstw regionu potwierdza też analiza przychodów branży energetycznej i zasobów naturalnych. Średnie przychody przedsiębiorstw tej branży wzrosły o 12 proc. w Euro i 13 proc. w walucie lokalnej. Tutaj głównym czynnikiem wzrostu była cena ropy, która przełożyła się na dynamiczny wzrost przychodów producentów paliw. PKN i MOL, największe firmy regionu, odnotowały odpowiednio około 24-proc. i 23-proc. wzrost przychodów w całym 2011 r. PKN pozostaje już od wielu lat największą firmą regionu, a w 2011 roku, z racji zbliżonego wzrostu przy większej skali biznesu, zwiększył dystans wobec MOL już do blisko 7 mld euro.

Drugi polski producent paliw grupa Lotos awansował o kolejne cztery miejsca w 2011 roku z pozycji 11 na 7 dzięki wykorzystaniu zdolności produkcyjnych nowych instalacji zbudowanych w ramach programu 10+ oraz wzrostowi cen ropy naftowej. O cztery pozycje awansował na 11 miejsce w rankingu Orlen Lietuva.

Na ogólne ożywienie gospodarcze w znacznym stopniu pozostała niewrażliwa, podobnie jak w zeszłym roku, branża technologii, mediów i telekomunikacji. Mediana dynamiki przychodów spółek technologicznych była ujemna w 2011 roku i wyniosła około -2 proc. (waluta lokalna) i -3 proc. (euro). Spośród 34 spółek tej branży sklasyfikowanych w tegorocznym rankingu, jedynie dziesięć odnotowało wzrost przychodów, pozostałe zaś spadek.

W branży TMT największe spadki odnotowały spółki grupy Nokia, która przegrywa z konkurencyjnym Samsungiem i Apple'em. Jednak mimo spadku ogólnych przychodów sektora TMT, spółki takie jak Asseco Poland oraz P4 (operator sieci Play) odnotowały kilkudziesięcioprocentowy wzrost.

Stabilne banki

W 2011 roku pozycję największego środkowoeuropejskiego banku pod względem sumy bilansowej nadal utrzymywał PKO BP z przewagą w stosunku do następnego na liście czeskiego CSOB wynoszącą około 7 mld euro, czyli 19 proc. PKO BP odnotowało jedynie 1-proc. wzrost wartości aktywów liczony w euro w 2011 roku, przy jednoczesnym wzroście zysku netto aż o 15 proc.. Znaczący spadek, ze względu na osłabienie się węgierskiego forinta w stosunku do euro, odnotował węgierski OTP Bank, którego aktywa spadły aż o 7 proc., w wyniku czego OTP spadł z wysokiego 2. miejsca na 5.

W 2011 roku 27 spośród 50 analizowanych instytucji finansowych odnotowało wzrost aktywów. Mediana wzrostów dla wszystkich 50 banków wyniosła 1 proc.

PKO BP odnotował również największy zysk netto (924 mln euro) wśród wszystkich banków w Europie Środkowej. Spośród największych 50 banków regionu wzrost zysku netto w 2011 roku odnotowało 35 z nich.

Najliczniejszą reprezentację wśród 50 największych banków nadal posiada Polska 14 banków. Kolejnymi krajami są Czechy i Węgry odpowiednio z ośmioma i sześciomia instytucjami.

PZU liderem w ubezpieczeniach

Sektor ubezpieczeniowy w 2011 roku odnotował średni wzrost składki przypisanej brutto wyrażonej w euro na poziomie około 1,5 proc. – to mniej niż 50 największych firm ubezpieczeniowych przeciętnie zyskiwało w 2010r roku (około 6 proc.).

Liderem wśród firm ubezpieczeniowych pozostaje PZU, który odnotował wzrost składki przypisanej brutto o blisko 2 proc. w euro i 5 proc. w złotych. Na drugim miejscu, również bez zmian, pozostaje Ceska pojistovna, która zanotowała 7-proc. spadek składki przypisanej brutto w euro, oraz prawie 10-proc. w walucie lokalnej. Trzecia na liście, czeska Kooperativa pojistovna utrzymała swoją pozycję z 2010 roku.

Aż 23 z 50 największych ubezpieczycieli odnotowało stratę w 2011 r.