Spokojne wakacje ukraińskich uchodźców w Polsce

Obywatele Ukrainy mogą legalnie przebywać w Polsce do 4 marca 2024 r., a uchodźcy, których dzieci uczęszczają do polskich placówek oświatowych – do 31 sierpnia 2024 r. Przedłużono też ułatwienia w podejmowaniu przez uchodźców działalności gospodarczej.

Publikacja: 22.06.2023 03:00

Spokojne wakacje ukraińskich uchodźców w Polsce

Foto: AdobeStock

Prawo pobytu Ukraińców, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi, miało pierwotnie zakończyć się 24 sierpnia 2023 r. Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (tzw. specustawa ukraińska) wchodziła w życie niedługo po wybuchu wojny, kiedy sierpień 2023 r. wydawał się odległą datą. Tymczasem wojna wciąż trwa, a w Polsce dalej przebywa bardzo duża liczba ukraińskich uchodźców.

Przedłużenie terminu ich legalnego pobytu do 4 marca 2024 r. wynika z dostosowania prawa polskiego do przepisów unijnych, które obecnie zapewniają ukraińskim uchodźcom pobyt właśnie do tej daty. W ten sposób Polska zrównuje się z innymi krajami członkowskimi UE, których część już wcześniej przedłużyła ważność dokumentów uchodźców do marca. Zmiany wynikają z ustawy z 14 kwietnia 2023 r. o zmianie nazw uczelni służb państwowych nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej, ustawy o Państwowej Straży Pożarnej oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1088).

Czytaj więcej

Andrzej Szeptycki: Co dalej z pomocą?

Nasze przepisy idą jednak jeszcze dalej, jeśli chodzi o okres legalnego pobytu. Dla wielu uchodźców zakończy się on dopiero w lecie 2024 r. Ustawodawca uwzględnił dużą liczbę ukraińskich uchodźców przebywających w Polsce razem z uczącymi się dziećmi i zapewnił im dłuższe prawo pobytu niż wynikające z przepisów unijnych. Dzięki temu ukraińscy pracownicy (będący rodzicami takich dzieci) będą mogli dłużej wykonywać pracę bez składania dodatkowych wniosków w urzędach.

Nowelizacja specustawy ukraińskiej przedłuża także stosowanie dodatkowych rozwiązań imigracyjnych dla Ukraińców, jak np. ułatwienia w podejmowaniu działalności gospodarczej.

W związku z wprowadzonymi na początku wojny ograniczeniami wyjazdu mężczyzn z Ukrainy znaczną część uchodźców stanowią matki z dziećmi. Wiele dzieci uczy się w polskich w szkołach i przedszkolach. Ponieważ marzec wypada w środku roku szkolnego, ustawodawca chce umożliwić ukraińskim dzieciom dokończenie nauki bez komplikacji związanych z ich statusem imigracyjnym.

Do końca nauki

Prawo pobytu dzieci, które będą kontynuować edukację 4 marca 2024 r., będzie przedłużone do 31 sierpnia 2024 r. Będzie ono obejmowało także rodziców i opiekunów takich dzieci. W praktyce znaczna część ukraińskich uchodźców, którzy wykonują pracę w Polsce, będzie mogła przebywać u nas nie do marca, a właśnie do 31 sierpnia 2024 r., ze względu na dzieci uczęszczające do polskiego przedszkola lub szkoły.

Ustawodawca zauważył, że wiele dzieci kontynuuje naukę w ukraińskich szkołach w ramach zdalnego nauczania. Także ta grupa dzieci – wraz ze swoimi rodzicami – została objęta przedłużeniem prawa pobytu do 31 sierpnia 2024 r. Do tej daty przedłużone też zostało prawo pobytu dorosłych uchodźców z Ukrainy, którzy obecnie uczą się w szkole policealnej. Szkoły policealne są przy tym dość popularne wśród cudzoziemców, m.in. ze względu na zwolnienie z wymogu posiadania zezwolenia na pracę w Polsce po ukończeniu szkoły.

Kontynuacja pracy bez formalności

Nowelizacja nie przewiduje obowiązku dodatkowej rejestracji w urzędach przez Ukraińców, którzy będą korzystać z możliwości pobytu w Polsce po 24 sierpnia br. Podobnie dla pracowników, których dzieci uczą się w szkole, nie będzie wydawany jednolity dokument potwierdzający ich status. Zakładając, że przepisy nie zostaną ponownie zmienione bliżej marca 2024 r., fakt nauki dzieci w  szkole (a zatem i prawo pobytu rodzica po 4 marca 2024 r.) będzie można wykazać różnymi środkami, np. zaświadczeniem ze szkoły dziecka, legitymacją.

Z kolei pracodawcy nie są zobowiązani do ponownego powiadomienia urzędu pracy o zatrudnieniu obywatela Ukrainy na dalszy okres, jeśli cudzoziemiec wykonuje pracę na podstawie takiego powiadomienia. Powiadomienie tego typu nie jest składane na określony okres zatrudnienia. Z samego faktu przedłużenia legalnego pobytu na podstawie nowelizacji specustawy ukraińskiej nie wynika obowiązek złożenia nowego powiadomienia do urzędu pracy. W niektórych przypadkach złożenie nowego powiadomienia może być oczekiwane przez organy ze względu np. na zmiany warunków wykonywanej pracy czy zawarcie kolejnej umowy. Nie ma to jednak bezpośredniego związku z tym, że pobyt ukraińskich uchodźców został odgórnie przedłużony do 2024 r.

Bez związku z wojną

Do 4 marca 2024 r. (zamiast 24 sierpnia br.) będą przedłużone również dokumenty Ukraińców, którzy nie przyjechali do Polski w związku z wojną i nie mają statusu beneficjentów specustawy. Dotyczy to np. pracowników, których wiza czy np. limit dni w ramach ruchu bezwizowego kończył się 24 lutego 2022 r. lub później.

Również takim osobom nowelizacja przepisów umożliwia kontynuowanie pobytu bez udawania się w najbliższym czasie do urzędu. W tym przypadku fakt posiadania dzieci, które uczą się w szkole, nie będzie wydłużał dodatkowo terminu legalnego pobytu w Polsce.

Ochrona przed negatywną decyzją

Innym rozwiązaniem dla obywateli Ukrainy, którego obowiązywanie zostanie przedłużone, jest ochrona przed uzyskaniem negatywnej decyzji w sprawie zezwolenia na pobyt czasowy. Także i w tym przypadku termin został przedłużony z 24 sierpnia 2023 r. do 4 marca 2024 r. W tym okresie Ukraińcy będą uzyskiwać zezwolenie na pobyt na rok, zamiast otrzymać decyzję odmowną.

Decyzja negatywna może być wciąż wydana w przypadku podania fałszywych informacji bądź jeżeli dany cudzoziemiec stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa.

Zezwolenie na rok będzie udzielane, jeżeli decyzja w sprawie zostanie wydana do 4 marca 2024 r. włącznie. W ten sposób z rozwiązania chroniącego ich status będzie mogła skorzystać znacznie większa liczba pracowników z Ukrainy. Ukraińcy posiadający takie specjalne, roczne zezwolenie będą zatem częściej spotykanymi kandydatami na rynku pracy. Zezwolenie na pobyt czasowy wydane w tym trybie nie daje jednak samo w sobie prawa do pracy. W niektórych przypadkach uzyskanie takiego zezwolenia może wręcz spowodować powstanie luki w prawie do wykonywania pracy przez obywatela Ukrainy. Zależeć to będzie od rodzaju dokumentów legalizujących pracę posiadanych przez cudzoziemca przed ubieganiem się o zezwolenie na pobyt. Otrzymanie specjalnego zezwolenia na pobyt może prowadzić np. do automatycznej utraty mocy przez wcześniej posiadany dokument legalizujący pracę. W przypadku otrzymania takiego zezwolenia należy indywidualnie ocenić sytuację cudzoziemca.

Najlepszym rozwiązaniem dla pracownika z Ukrainy będzie nadal zadbanie o spełnienie wszystkich kryteriów otrzymania odpowiedniego zezwolenia na pobyt czasowy i uzyskanie w ten sposób dokumentu umożliwiającego jednocześnie legalny pobyt i pracę na okres do trzech lat.

Działalność gospodarcza i samozatrudnienie…

Specustawa ukraińska umożliwia łatwiejsze podejmowanie działalności gospodarczej przez Ukraińców (nie tylko tych, którzy przybyli do Polski w związku z wojną). Mogą oni wykonywać działalność gospodarczą poprzez rejestrację w CEIDG, co nie jest rozwiązaniem dostępnym dla wszystkich cudzoziemców. W ten sposób znacznie szerzej otwarto dostęp Ukraińców do wykonywania działalności gospodarczej w Polsce, w tym także do przechodzenia na tzw. samozatrudnienie.

… a wymóg dochodu

Kolejną zachętą dla podejmowania działalności gospodarczej jest ułatwiona możliwość uzyskania zezwolenia na pobyt na tej podstawie. W zwykłych warunkach cudzoziemiec musi wykazać np. osiąganie odpowiedniego dochodu z działalności w poprzednim roku bądź możliwość osiągnięcia go w przyszłości. Obywatele Ukrainy są zwolnieni z tego wymogu, pod warunkiem że decyzja w ich sprawie pobytowej zostanie podjęta do 4 marca 2024 r. Także w tym przypadku termin przesunięto z 24 sierpnia br., dzięki czemu dużo więcej obywateli Ukrainy skorzysta z ułatwień. Biorąc pod uwagę przeciętnie wielomiesięczne oczekiwanie na zakończenie postępowania pobytowego w urzędzie, złożenie wniosku nawet np. na początku roku nie gwarantowało jego rozpatrzenia przed sierpniem.

Ułatwienia nie oznaczają jednak, że np. osoby, które otrzymują wynagrodzenie na podstawie tzw. umowy B2B, będą uzyskiwać zezwolenia na pobyt czasowy w sposób automatyczny. Wciąż obowiązkowe będzie spełnienie innych kryteriów wymaganych przez ustawę o cudzoziemcach. Przykładowo, cudzoziemiec będzie musiał wykazać, że osiąga co najmniej pewien minimalny dochód, uwzględniając każdego członka swojej rodziny pozostającego na jego utrzymaniu. Dochód musi być wyższy niż wysokość dochodu uprawniającego do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Są to jednak wymagania, które nie powinny spełniać problemu większości Ukraińców, którzy prowadzą rzeczywistą działalność w Polsce. Ułatwienie legalizacji dalszego pobytu na podstawie zezwolenia na pobyt może zatem ułatwić obywatelom Ukrainy decyzję o podjęciu działalności gospodarczej lub przejściu na samozatrudnienie.

Zdaniem autora

Marcin Snarski starszy prawnik, PCS Paruch Chruściel Schiffter Stępień Kanclerz | Littler

Polskie wizy krajowe i karty pobytu przedłużone na podstawie specustawy nie umożliwiają przekraczania polskiej granicy ani podróży do innych krajów Unii Europejskiej. Stanie się to szczególnie istotne po 31 lipca br., kiedy planowane jest zakończenie równoległych przedłużeń wiz i kart pobytu na podstawie przepisów związanych z epidemią Covid. W przeciwieństwie do przepisów specustawy ukraińskiej, tzw. ustawa covidowa umożliwia przekraczanie polskiej granicy (choć nie w ramach podróży do innych krajów UE) na podstawie dokumentów imigracyjnych, które uległy przedłużeniu na jej podstawie.

Prawo pobytu Ukraińców, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi, miało pierwotnie zakończyć się 24 sierpnia 2023 r. Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (tzw. specustawa ukraińska) wchodziła w życie niedługo po wybuchu wojny, kiedy sierpień 2023 r. wydawał się odległą datą. Tymczasem wojna wciąż trwa, a w Polsce dalej przebywa bardzo duża liczba ukraińskich uchodźców.

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
Słynny artykuł o zniesławieniu ma zniknąć z kodeksu karnego
Prawo karne
Pierwszy raz pseudokibice w Polsce popełnili przestępstwo polityczne. W tle Rosjanie
Podatki
Kiedy ruszy KSeF? Ministerstwo Finansów podało odległy termin
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Podatki
Ministerstwo Finansów odkryło karty, będzie nowy podatek. Kto go zapłaci?
Materiał Promocyjny
Co czeka zarządców budynków w regulacjach elektromobilności?