Echo Investment, wyceniany na 1,6 mld zł deweloper komercyjno-przemysłowy, zapowiedział korektę strategii. Grupa przyspieszy z rozwojem części mieszkaniowej, w tym lokali na długoterminowy najem. Filarem mają być wielofunkcyjne projekty polegające na zagospodarowywaniu całych dużych kwartałów miast. Znajdzie się tam miejsce na biura i handel, ale już jako dopełnienie całości, a nie samodzielne przedsięwzięcia.

Grunt to wiele funkcji

– Rynek mieszkaniowy ma w Polsce bardzo duży potencjał rozwoju, jeśli chodzi zarówno o lokale kupowane przez konsumentów, jak i rynek PRS (private rented sector – red.), instytucjonalnego najmu długoterminowego. W obu przypadkach strukturalny popyt jest duży – mówi Nicklas Lindberg, prezes Echo Investment. Firma, która w ciągu trzech kwartałów br. sprzedała 1,1 tys. mieszkań (wzrost o prawie 18 proc. rok do roku), chce relatywnie szybko wskoczyć na branżowe pudło. Niezależnie od tego plan budowy portfela mieszkań na wynajem (Resi4Rent) to 10 tys. lokali do 2025 r.

Prezes Lindberg zastrzega, że o nie można mówić o śmierci biur ani galerii handlowych. – Stacjonarne biura pozostaną fundamentem działalności firm, bo to popycha rozwój organizacji. Na pewno będziemy mieć do czynienia z nową normalnością: zmniejszy się zagęszczenie pracowników, które w Polsce było wysokie na tle zachodnich standardów. Najemcy będą bazować na mniejszej stałej powierzchni, ale będą chcieli mieć opcję elastycznego dostosowywania jej do potrzeb, dlatego rozwijamy nasz format CitySpace – podkreśla Lindberg.

Inwestycja w budowę biurowca wiąże się z pozyskaniem kluczowego najemcy lub osiągnięcia określonego poziomu przednajmu (wtedy bank uruchamia kredyt budowlany). Lindberg zaznacza, że jeśli chodzi o biurowce, których budowa jest zaawansowana, pozyskiwanie najemców idzie wolniej niż przed pandemią, ale nie ma zapaści popytu. Stołeczne inwestycje cieszą się też zainteresowaniem funduszy: trzy z pięciu biurowców o łącznej wartości księgowej 1,2 mld zł są w zaawansowanych negocjacjach. – Do nowych projektów biurowych na pewno będziemy podchodzić bardziej konserwatywnie, reagując na popyt – podkreśla Linberg.

Echo specjalizuje się w dużych inwestycjach wielofunkcyjnych, zabudowało m.in. od zera 4-ha kwartał na Woli (Browary Warszawskie), tworzy projekt Fuzja na 7-ha terenie w Łodzi, kolejna inwestycja powstanie na stołecznym Służewcu w miejsce starych biurowców kupionych od Immofinanzu, w banku ziemi są jeszcze m.in. atrakcyjne grunty kupione od Tesco: w Warszawie, Krakowie, Łodzi i Poznaniu. – Naszym celem jest tworzenie „destinations": miejsc zamieszkania, pracy i wypoczynku – podkreśla Linberg.

...i dywersyfikacja

Także inni gracze szukają możliwości rozwijania się na zmieniającym się rynku. Trei Real Estate, deweloper kojarzony z parkami handlowymi, wziął się za budowanie mieszkań, w tym w formule PRS. – Działam w nieruchomościach od 1990 r., myślałem, że budując duże centra handlowe, doczekam emerytury, ale rynek ciągle się zmienia. Dziś mamy bardzo dobry okres dla parków handlowych, ale to nie będzie trwało wiecznie. Zadecydowaliśmy, że mieszkaniówka to dobry rynek, by na nim oprzeć drugi filar – mówi Jacek Wesołowski, dyrektor zarządzający Trei w Polsce. Firma będzie samodzielnie budować mieszkania na sprzedaż, do rozwoju na rynku PRS poszukuje partnera.

Z kolei potentat budowlany Budimex postanowił sprzedać swój biznes deweloperski. – W Polsce pojawiają się fundusze zainteresowane budową rynku najmu instytucjonalnego. Ponieważ mają perspektywę długoterminową, ich oczekiwania są niższe, jeśli chodzi o stopę zwrotu, inne jest podejście do cen płaconych za grunty. My nie możemy mrozić kapitału na dwie, trzy dekady. Fundusz może z Budimeksu Nieruchomości stworzyć firmę nie z pierwszej szóstki, a pierwszej trójki w kraju – mówi Dariusz Blocher, prezes Budimeksu.