Horyzont Europa to 9. Program Ramowy (9.PR) Unii Europejskiej, najbardziej ambitny w historii UE, jeśli chodzi o finansowanie badań naukowych i innowacji. Jego realizacja przypada na lata 2021–2027, a budżet przekracza 93,5 mld euro. Strategicznym celem programu jest umacnianie pozycji Europy jako globalnego lidera innowacji.

Trzy filary

Horyzont Europa realizuje kluczowe polityki UE, w tym cele Europejskiego Zielonego Ładu oraz agendę „Europa na miarę ery cyfrowej”. Jego podstawą są trzy filary.

Pierwszy to doskonała baza naukowa, która ma wzmacniać jakość bazy naukowej i podnosić konkurencyjność badań naukowych i innowacji UE w skali globalnej. Wspiera on doskonałość naukową za pośrednictwem Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC), by umożliwić wybitnym naukowcom poszerzanie granic nauki i wiedzy, co pomaga sprostać wyzwaniom gospodarczym i społecznym, przed którymi stoi Europa. Z kolei stypendia i wymiany w ramach Działań Marii Skłodowskiej-Curie (MSCA) pomagają naukowcom poszerzać wiedzę i umiejętności. Europa korzysta jednocześnie z zaplecza w postaci doradztwa naukowego, wsparcia technicznego i badań prowadzonych w pięciu zaawansowanych laboratoriach przez Wspólne Centrum Badawcze (JRC).

Drugim są globalne wyzwania i europejska konkurencyjność przemysłowa, realizowane przez sześć klastrów tematycznych. A trzecim – innowacyjna Europa, która skupia się na przedsiębiorczości, m.in. poprzez Europejską Radę ds. Innowacji. Całość uzupełnia komponent szerszego uczestnictwa i wzmacniania Europejskiej Przestrzeni Badawczej, mający na celu zmniejszenie luki w poziomie doskonałości naukowej między krajami.

Nowatorskimi instrumentami wprowadzonymi w Horyzoncie Europa są misje UE i partnerstwa europejskie. Pięć Misji UE skupia się na rozwiązywaniu problemów bezpośrednio dotykających społeczeństwa – od walki z rakiem, przez przystosowanie do zmian klimatu, po ochronę wód i oceanów. Z kolei partnerstwa europejskie, grupujące międzynarodowych partnerów publicznych i prywatnych, wspierają rozwój programów badawczo-innowacyjnych w kluczowych obszarach, takich jak energia, transport czy bioróżnorodność.

Szansa na rozwój dla polskich firm

Horyzont Europa to wyjątkowa szansa dla polskich przedsiębiorstw – zarówno korporacji, jak i małych oraz średnich firm. a także start-upów – na rozwój i wdrażanie innowacji. Program oferuje wsparcie obejmujące cały cykl: od pomysłu aż po rynek. Uczestnicy mogą rozwijać, testować i wdrażać rozwiązania z wielomilionowym wsparciem Komisji Europejskiej, komercjalizować produkty, korzystać z coachingu oraz rozszerzać działalność na nowe rynki.

Jak podano podczas niedawnej konferencji zorganizowanej przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR), poświęconej programom ramowym UE, polskie organizacje wykazują znaczący wzrost skuteczności w 9.PR. W Horyzoncie Europa 693 polskie organizacje realizują 1530 projektów na łączną kwotę dofinansowania netto 823,1 mln euro. W 226 projektach polskie instytucje pełnią rolę koordynatora.

Liderami w pozyskiwaniu środków z 9.PR są uczelnie oraz instytuty badawcze i naukowe, zdobywając łącznie niemal 0,5 mld euro. Stanowi to 60 proc. ogólnego dofinansowania przekazanego Polsce w ramach programu. Te instytucje odpowiadają także za koordynację 169 projektów. W dofinansowanie mocno zaangażowani są przedstawiciele szkolnictwa wyższego (prawie 36 proc.) i organizacji badawczych (ponad 24 proc.). Natomiast łączny udział sektora prywatnego przekracza 22 proc.

W porównaniu z analogicznym okresem trwania poprzedniego programu (Horyzont 2020) dofinansowanie dla polskich podmiotów wzrosło aż o 118 proc., a liczba projektów z udziałem Polaków zwiększyła się o ponad 30 proc. Wzrosła także liczba projektów koordynowanych przez polskie instytucje.

Mimo tak znaczącego wzrostu zaangażowania firm i instytucji z naszego kraju eksperci wskazują, że potencjał Polski w dziedzinie B+R+I ciągle nie został w pełni wykorzystany i ciągle stać nas na więcej.

Polska ma szczególnie silną pozycję w technologiach cyfrowych, zwłaszcza w zakresie sztucznej inteligencji, cyberbezpieczeństwa oraz technologii kwantowych i kosmicznych. Ważnym obszarem jest też szeroko rozumiana biotechnologia.

Dokąd po wsparcie

Uczestnictwo w Horyzoncie Europa polskich jednostek naukowych, przedsiębiorstw oraz innych podmiotów wspiera Krajowy Punkt Kontaktowy (KPK) funkcjonujący w strukturze Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR). Celem tych działań jest jak najlepsze przygotowanie polskich organizacji do procesu aplikowania o wsparcie z 9.PR.

Komisja Europejska, opierając się na osiągnięciach Horyzontu Europa, już planuje jego następcę. 10. Program Ramowy, planowany na lata 2028–2034, ma dysponować budżetem 175 mld euro.

Podczas wspomnianej konferencji prof. dr hab. inż. Jerzy Małachowski, dyrektor NCBR, wskazał, że nowa strategia Narodowego Centrum Badań i Rozwoju na lata 2025–2030 zwraca szczególną uwagę na aspekt umiędzynarodowienia działań. Stanowi to również jedno z założeń 10. Programu Ramowego.

– Ta synergia nie jest przypadkowa, bowiem programy krajowe i międzynarodowe nie powinny być dla siebie konkurencją, a wręcz przeciwnie – powinny się uzupełniać. Jednym z zadań NCBR jest łączenie światów nauki i gospodarki. Bez takiej współpracy nie mamy szansy, aby pozycja Polski w dziedzinie światowej innowacji mogła znacząco wzrosnąć – podkreślał prof. Małachowski.

Opinia partnera: NCBR

dr Piotr Świerczyński, dyrektor Działu Krajowego Punktu Kontaktowego w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju

Polskie instytucje pozyskały już ponad 823 mln euro z programu Horyzont Europa na realizację 1531 projektów. 226 z tych projektów koordynujemy. Jak na wcześniejsze dokonania Polski w programach europejskich to wynik bardzo dobry – widzimy tu chociażby wzrost o prawie 120 proc. w aspekcie poziomu dofinansowania, w porównaniu z analogicznym etapem realizacji w programie Horyzont 2020. Jednakże, patrząc na ranking krajów Unii Europejskiej – jesteśmy dopiero na 14. pozycji, jeśli chodzi o udział w programie Horyzont Europa. Znajdujemy się w całkiem komfortowej sytuacji – jest dobrze, może być lepiej, a dzięki wzmożonym wysiłkom polskie jednostki mogą osiągnąć sukces.

Dlaczego udział w europejskich programach jest tak ważny? Ponieważ to ogromne środki, które trafiają do najlepszych. Nie ma tu puli krajowych – to jakość zgłoszonych projektów, odpowiadających na wyzwania postawione przez Komisję Europejską, decyduje o przyznaniu finansowania. Na lata 2021–2027 w programie Horyzont Europa przeznaczony jest budżet 93 mld euro, z czego na ostatnie dwa lata realizacji programu pozostało jeszcze kilkanaście miliardów euro. Zatem jest o co się ubiegać. Dodam tylko, że w kolejnym, 10. Programie Ramowym Unii Europejskiej na lata 2028–2034, planuje się przeznaczyć 175 mld euro na projekty badawcze. Tak, 175 mld euro w puli środków, po które mogą się zgłaszać jednostki badawcze, przedsiębiorstwa i instytucje z całej Unii Europejskiej.

Polskie jednostki ubiegające się o realizację projektów w ramach Horyzontu Europa często potrzebują wsparcia w skutecznym aplikowaniu. I właśnie po to działa Dział Krajowego Punktu Kontaktowego w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju. To kilkudziesięciu ekspertów, nierzadko z ponad 20-letnim doświadczeniem w europejskich strukturach, którzy pomagają podmiotom z Polski w uczestnictwie w Programie Ramowym Unii Europejskiej w zakresie badań i innowacji. Informujemy o konkursach, organizujemy dni informacyjne, seminaria, konferencje, przygotowujemy analizy statystyczne, publikacje i biuletyny. Dla bardziej zaawansowanych beneficjentów prowadzimy pogłębione usługi konsultacyjne, bezpośrednie doradztwo w zakresie przygotowania wniosków oraz wsparcie na różnych etapach realizacji projektów.

Komisja Europejska opublikowała nowe programy prac na lata 2026–2027 i wkrótce ruszą nowe, ostatnie już w Horyzoncie Europa konkursy. Intensyfikujemy więc działania, by polskie podmioty mogły jak najlepiej wykorzystać możliwości.

W dniach 3–4 lutego organizujemy duże wydarzenie – InfoDay poświęcony konkursom w dwóch ostatnich latach realizacji programu. Zapraszamy wszystkich zainteresowanych.

W pierwszym kwartale 2026 roku organizujemy również dwie wizyty studyjne w Brukseli, polegające na networkingu połączonym ze zwiedzaniem innowacyjnych firm, dające możliwość znalezienia partnerów do wspólnego złożenia wniosku projektowego – jak zawsze otwarte dla wszystkich podmiotów. W marcu wrócimy także z czwartą edycją Akademii Managera Horyzontu Europa, w ramach której omawiamy cały cykl życia projektów: od znalezienia właściwego konkursu, partnerów do konsorcjum, poprzez przygotowanie wniosku projektowego, aż po rozliczenie projektu. A to tylko początek roku.

Gorąco zachęcam do udziału w naszych spotkaniach. Czasami, gdy nie ma się pewności, czy Horyzont Europa jest dla nas, wystarczy podnieść telefon i do nas zadzwonić. Budżet czeka na rozdysponowanie, a sukces jest w zasięgu ręki.