Standaryzacja raportowania pozafinansowego, czyli duże wyzwanie dla firm

Materiał przygotowany przez BOŚ

W zespołach odpowiedzialnych za sprawozdawczość w zakresie zrównoważonego rozwoju w największych firmach trwa wyścig z czasem. Raporty za 2024 rok mają bowiem powstać na podstawie nowych europejskich standardów, które w swoich założeniach ujednolicają oraz cywilizują sposób prezentowania informacji na temat pozafinansowych aspektów działalności. To potrzebna inicjatywa, jednak obszerność ujawnień i skomplikowanie materii powodują, że wiele przedsiębiorstw może mieć poważne problemy z odpowiednim przygotowaniem się do tych zmian.

Od NFRD do CSRD

Kwestia raportowania pozafinansowego w Unii Europejskiej znacząco ewoluowała na przestrzeni ostatnich lat. Mając na celu promowanie przejrzystości, odpowiedzialności społecznej i zrównoważonego rozwoju gospodarczego, instytucje unijne wprowadzały szereg regulacji dotyczących publikacji przez przedsiębiorstwa informacji na temat ich wpływu na środowisko, aspektów społecznych oraz ładu korporacyjnego, w skrócie: ESG (Environmental, Social & Governance).

Jedną z nich była dyrektywa NFRD (Non-Financial Reporting Directive) z 2014 roku, która zobowiązała największe podmioty gospodarcze w Europie do ujęcia w swoich sprawozdaniach dodatkowego oświadczenia na temat informacji niefinansowych. Wymogi wprowadzone przez NFRD okazały się jednak niewystarczające. Wśród przedsiębiorstw panowała bowiem dość duża swoboda w podejściu do zakresu oraz sposobu ujawniania informacji.

Widząc ten problem, władze Unii Europejskiej opracowały, a następnie w 2022 roku przyjęły dyrektywę w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (Corporate Sustainability Reporting Directive – CSRD), która jest odpowiedzią na ograniczenia i niedoskonałości swojej poprzedniczki.

Za sprawą CSRD rok 2024 będzie można określić jako przełomowy w obszarze raportowania pozafinansowego w Unii Europejskiej. Zgodnie z tą dyrektywą, począwszy od 2025 roku firmy będą zobowiązane do publikowania obszernych i szczegółowych informacji na temat swoich celów w zakresie zrównoważonego rozwoju, działań podejmowanych w celu ich realizacji oraz postępów w tym zakresie za rok 2024 właśnie. A zatem bieżący rok powinien upłynąć pod znakiem działań przygotowawczych do zupełnie nowych obowiązków ujawnień. Celem CSRD jest również zapewnienie spójności i porównywalności informacji ujawnianych przez poszczególne firmy, a także skuteczne ograniczanie zjawiska greenwashingu.

Obowiązkiem ujawnień na podstawie NFRD objętych jest w Polsce 165 największych spółek. W ciągu najbliższych lat ta liczba jednak znacząco się powiększy i sięgnie nawet kilku tysięcy.

Sama CSRD nie stanowi dokładnej instrukcji tłumaczącej, w jaki sposób powinno sporządzać się raporty pozafinansowe i co powinny one zawierać. Skuteczna realizacja idei CSRD wymagała od unijnych prawodawców doszczegółowienia, co w ubiegłym roku stanowiło przedmiot prac i licznych dyskusji pomiędzy zainteresowanymi stronami. Owocem tych prac jest rozporządzenie delegowane Komisji Europejskiej w odniesieniu do standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju ogłoszone pod koniec 2023 roku, wprowadzające europejskie standardy sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju, czyli tzw. ESRS-y.

Ponad 80 wskaźników do ujawnienia

Europejskie standardy sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju to zbiór wytycznych opracowany przez Europejski Organ Doradztwa ds. Sprawozdawczości Niefinansowej (EFRAG). Ich celem jest zwiększenie przejrzystości przedsiębiorstw w zakresie ich wpływu na środowisko, społeczeństwo i praktyki zarządzania biznesem. Rolą ESRS-ów jest także ujednolicenie sposobu, w jaki firmy w Unii Europejskiej raportują informacje dotyczące zrównoważonego rozwoju. Dzięki temu inwestorzy, konsumenci i inni interesariusze będą mogli łatwiej porównywać dane publikowane przez poszczególne firmy z różnych sektorów.

ESRS-y obejmują aktualnie dwanaście standardów – dwa przekrojowe oraz dziesięć tematycznych. Standardy przekrojowe stanowią podstawę dla pozostałych.

Pierwszy z nich zawiera zasady ogólne dotyczące każdego raportu pozafinansowego przygotowywanego przez podmiot podlegający dyrektywie CSRD. Standard ten określa elementarne kwestie, takie jak struktura raportu, zasady prezentowania danych, jak należy podchodzić do informacji przekazywanych przez dostawców i inne podmioty znajdujące się w łańcuchu wartości danej firmy. Standard zawierający zasady ogólne definiuje i opisuje również podwójną istotność, tj. zasadę mówiącą, że dane ujawnienie analizuje się pod względem jego wpływu na otoczenie wewnętrzne i zewnętrzne (tzw. istotność oddziaływania) oraz finanse firmy (tzw. istotność finansowa).

Drugi standard przekrojowy określa z kolei ogólne informacje, jakie firmy muszą ujawniać niezależnie od branży, w jakiej funkcjonują. Znajdują się tu wymogi dotyczące m.in. strategii firmy czy sposobu zarządzania, w tym zarządzania ryzykami.

Standardy tematyczne dzielą się natomiast na trzy kategorie: pięć z nich dotyczy kwestii środowiskowych (E), cztery społecznych (S), a jedna ładu korporacyjnego (G). Idąc dalej, standardy środowiskowe odnoszą się do takich kwestii, jak: zmiana klimatu, zanieczyszczenia, zasoby wodne i morskie, bioróżnorodność i ekosystemy oraz zużycie zasobów i gospodarka o obiegu zamkniętym. Standardy społeczne koncentrują się z kolei na zagadnieniach związanych z: zatrudnieniem, pracownikami w łańcuchu wartości (a więc nie tylko w firmie sporządzającej raport), otoczeniem społecznym oraz konsumentami i użytkownikami końcowymi. Ostatni standard powiązany z ładem korporacyjnym obejmuje stosowane praktyki biznesowe.

Co ważne, ujawnienie informacji powiązanych z danym standardem tematycznym powinno nastąpić wyłącznie wtedy, gdy zostaną one określone jako istotne. Oznacza to, że nie każda firma podlegająca dyrektywie CSRD musi ujawniać informacje dotyczące każdego wskaźnika. To zależy od charakteru prowadzonej działalności i nie w każdym przypadku dany zakres tematyczny będzie odgrywać na tyle istotną rolę, aby został ujęty w sprawozdaniu niefinansowym.

Standardy tematyczne zawierają szczegółowe wymogi ujawnieniowe i jeszcze bardziej szczegółowe wskazówki dotyczące ich stosowania. Tworząc raport, firma będzie musiała uwzględnić blisko sto wymogów ujawnieniowych i aż ponad tysiąc różnych danych związanych z ESG (choć nie wszystkie będą obowiązkowe do zbierania i publikowania). To pokazuje, jak bardzo skomplikowanym przedsięwzięciem jest implementacja ESRS-ów.

Nowe standardy to wiele wyzwań

Nie będzie zatem przesadą stwierdzenie, że obecny czas to ostatni moment, aby zarządzający średnimi i dużymi przedsiębiorstwami na poważnie zainteresowali się regulacjami dotyczącymi raportowania niefinansowego i odpowiednio przygotowali się do nowych wymogów.

Jak to zostało już wspomniane, pierwsze sprawozdania dotyczące zrównoważonego rozwoju, przygotowane zgodnie z ESRS, będą publikowane już za 2024 rok, a z ich treścią będziemy mogli się zapoznać na początku 2025 roku. Tymczasem niewiele osób ma w tym zakresie praktyczne doświadczenie. Dla zespołów odpowiedzialnych w spółkach za obszar ESG praca nad raportami za ten rok jest w dużej mierze nowością i niewątpliwym wyzwaniem. Podobnie jest w przypadku biegłych rewidentów, z którymi współpraca w tym zakresie, co również jest nowością, stanie się dla firm podlegających pod CSRD obligatoryjna.