Finał budowy pierwszej nitki Nord Stream

Gazociąg Nord Stream z Rosji przez Bałtyk do Niemiec uważany jest za jedną z najbardziej kontrowersyjnych inwestycji ostatnich lat w Europie. Powstał wbrew woli i interesom krajów nadbałtyckich i obawom o wpływ na środowisko. Nowe połączenie zwiększy uzależnienie Europy od dostaw z Rosji i może w krytycznych sytuacjach uniezależnić Rosjan od krajów tranzytowych – Polski czy Ukrainy.

Formalnie Rosjanie tłumaczyli budowę konfliktami z sąsiadami – Białorusią i Ukrainą. To przez nie „byli zmuszani" do zakręcenia gazowego kurka, przez co problemy z zaopatrzeniem miały kraje europejskie.  Ale Gazprom i władze Rosji zapewniały, że Nord Stream nie jest wymierzony przeciwko komukolwiek, i deklarowały, że tranzyt przez Ukrainę i Białoruś – a także Polskę – już po uruchomieniu gazociągu bałtyckiego – się nie zmniejszy.

Gdyby tylko chodziło o zwiększenie eksportu, to tańszym i bardziej opłacalnym przedsięwzięciem byłoby ułożenie drugiej nitki rurociągu jamalskiego – biegnącego z Rosji przez Białoruś, Polskę do Niemiec. Eksperci szacowali, że skoro teren pod budowę drugiej nitki (równoległej do już istniejącej) jest przygotowany i wykupiony, to same prace kosztowałyby zaledwie ok. 2 mld dolarów. Na ułożenie Nord Stream przez Bałtyk wydano 5,4 mld euro, tyle samo ma kosztować druga nitka, która ma być gotowa w 2012 r.

Sojusz z Rosją bez unijnej dyrektywy

Ani protesty krajów bałtyckich, w tym Polski, ani pełne obaw o wpływ inwestycji na środowisko stanowisko Parlamentu Europejskiego nie wpłynęły na decyzje Rosjan i Niemców.

W konsorcjum Nord Stream uczestniczą nie tylko główni partnerzy Gazpromu z Niemiec – czyli energetyczny gigant E.ON Ruhrgas i chemiczny potentat BASF, ale też holenderska firma Gasunie oraz koncern GDF Suez. Wszystkie one będą korzystać z gazociągu. I, co istotne, nie będzie on – jak cała infrastruktura unijna – podlegał tzw. zasadzie TPA, czyli korzystać zeń mogą tylko uczestnicy konsorcjum. Formalnie dlatego, że przebiega przez Bałtyk, a nie przez kraje unijne, choć w praktyce dostarczać ma gaz właśnie do państw Wspólnoty. To zasadnicze odstępstwo od wymogów, jakie Komisja Europejska stawia wobec innych linii energetycznych i rurociągów transgranicznych, zapisanych przez Komisję Europejską w tzw. trzecim pakiecie energetycznym, który wszedł w życie w marcu 2011 r.

Nagroda dla Niemców

Do umowy z Gazpromem nie doszłoby, gdyby nie silne polityczne poparcie niemieckich polityków dla tego projektu. Kanclerz Gerhard Schroeder, nie oglądając się na stanowisko innych krajów europejskich, zwłaszcza leżących w rejonie Morza Bałtyckiego, razem z Władimirem Putinem uczestniczył w podpisaniu porozumienia we wrześniu 2005 r. A potem – gdy przestał kierować niemieckim rządem – bez żadnych oporów przyjął posadę u Rosjan i zajął się lobbingiem w Europie na rzecz rurociągu. O poziomie jego wynagrodzenia krążyły w Niemczech legendy. On sam nie widział w tym fakcie nic niestosownego. Teraz szanse na równie dobrze płatne stanowisko w Rosji ma szef konsorcjum budującego rurociąg. Niedawno rosyjskie media informowały, że Mathias Warnig zasiądzie w radzie nadzorczej największej naftowej firmy kontrolowanej przez rosyjski Skarb Państwa – Rosnieft.

Podobną taktykę – zdobywania personalnego wsparcia politycznego – Kreml chciał zastosować w przypadku innego kontrowersyjnego projektu. Ofertę pracy na rzecz konsorcjum budującego gazociąg South Stream dostał jeden z byłych premierów Włoch, ale ten stanowczo odmówił.

Polska skarży Nord Stream, ale tylko symbolicznie

Polskie władze zaskarżyły niemieckie procedury przyznawania zgód i pozwoleń na budowę rurociągu Nord Stream. Chodzi o nieodpowiednie ułożenie gazociągu w rejonie Świnoujścia. Przy obecnym przebiegu rury statki o dużym zanurzeniu nie będą mogły docierać do portu, gdy zostanie rozbudowany, a takie właśnie plany ma Polska. Zarząd Portów Szczecin-Świnoujście złożył w Sądzie Administracyjnym w Hamburgu odwołanie w sprawie wydanej przez tamtejszy Urząd Hydrografii i Żeglugi zgody dla konsorcjum Nord Stream na budowę gazociągu przez Bałtyk. Strona polska zdecydowała się na ten krok, gdy niemieccy urzędnicy oddalili sprzeciw wobec decyzji wytyczenia trasy rurociągu w sposób uniemożliwiający rozwój portu w Świnoujściu Nawet jeśli Polacy wygrają, to i tak będzie to mieć tylko symboliczne znaczenie. W praktyce zobowiązanie konsorcjum do zagłębienia gazociągu trudno będzie wyegzekwować, gdy gaz będzie już płynął. Przerwanie dostaw po to, by zmienić ułożenie rurociągu, jest praktycznie nierealne.