Bez udziału zarządów nie ma transformacji

Pandemia, zawirowania makroekonomiczne i geopolityczne, a także zmieniające się jak w kalejdoskopie warunki rynkowe – to tylko kilka przykładów wyzwań, z jakimi w ostatnich latach mierzy się biznes. Do tego dochodzą globalne megatrendy związane z rewolucją cyfrową i zwrotem w kierunku ESG. Odpowiedzialność za sprostanie tym wyzwaniom spoczywa na zarządach.

Strategiczne podejście

Czy firmy są przygotowane na ESG? Wnioski płynące z badań są niepokojące. Odsetek przedsiębiorstw, które mają odrębną strategię ESG, wprawdzie wzrósł dwukrotnie, ale nadal jest niski. W 2024 r. wynosił 3 proc., a w 2025 r. – 6 proc. Natomiast aż 44 proc. firm przyznaje, że takiego dokumentu nie ma. To o 3 pkt proc. więcej niż rok temu. I choć pakiet Omnibus idzie przedsiębiorcom na rękę, to wcale nie oznacza, że Europa zawraca z zielonej ścieżki. A brak zaangażowania osób zarządzających sprawia, że wdrażanie inicjatyw ESG i rzetelne raportowanie niefinansowe są niemożliwe.

– Nie ma transformacji bez zarządu. A nawet więcej: to zarząd powinien być inicjatorem transformacji. Faktycznie, regulacje kładą na to duży nacisk. Nie jest to bezzasadne – komentuje Aleksandra Stanek–Kowalczyk, partnerka EY Polska. Dodaje, że w standardach ESRS jest szereg wymagań dotyczących roli kadry zarządzającej. Dla wielu firm to wyzwanie, ponieważ dotychczas zrównoważony rozwój nie wchodził często „na level C” i dopiero regulacje wymusiły większe zaangażowanie i większą odpowiedzialność zarządów za ten obszar.

– Z kolei większa odpowiedzialność sprawia, że zarządy bardziej zainteresowały się tym, za co właściwie tę odpowiedzialność biorą. Dlatego uważam, że presja regulacyjna nie tylko wymusiła zaangażowanie zarządów, ale przede wszystkim zmieniła poziom i ton dyskusji o zrównoważonym rozwoju – mówi ekspertka EY.

Jednym z najważniejszych wątków, związanych z ładem korporacyjnym w kontekście ESG, jest odpowiedzialność zarządu za wdrażanie kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem do modelu biznesowego firmy.

– Nie chodzi o tworzenie kolejnego „pułkownika” – dokumentu raportowego, który spełnia prawne minimum i potem nie wpływa na zmianę modelu biznesowego. Uwaga zarządów powinna koncentrować się na dwóch filarach: optymalizacji kosztów i zarządzaniu ryzykiem oraz budowaniu przewag konkurencyjnych i w dostępie do kapitału – podkreśla Justyna Wysocka-Golec, partnerka w KPMG w Polsce.

Mapa kar i sankcji

Wzmożona aktywność regulatorów unijnych to coś więcej niż presja związana z koniecznością wdrożeń nowych wymogów w zakresie ESG.

– Przede wszystkim to presja kompetencyjna, powodująca konieczność stałego monitorowania działań podejmowanych na szczeblu europejskim. Zwłaszcza w przypadku rozporządzeń, które bezpośrednio (bez potrzeby wdrożeń na poziomie prawodawstw krajowych – red.) nakładają na firmy nowe obowiązki i często przewidują kary za niedostosowanie – podkreśla Aleksandra Bańkowska, partnerka PwC Legal.

Kary dotyczą nie tylko firmy jako jednostki organizacyjnej. Mogą być nakładane także na wewnętrzne organy. Rozszerzeniu o nowe obowiązki w zakresie sprawozdawczości ESG uległa m.in. odpowiedzialność cywilnoprawna kierownika i członków rady nadzorczej za brak zgodności sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju z nowymi wymogami wprowadzonymi dyrektywą CSRD.

Z kolei za greenwashing firmom grożą kary finansowe sięgające nawet do 10 proc. obrotu, które mogą być nakładane przez prezesa UOKiK. Kilka tygodni temu Urząd postawił czterem dużym podmiotom zarzut stosowania pseudoekologicznego marketingu wprowadzającego konsumentów w błąd. Zasygnalizował, że na horyzoncie są kolejne postępowania.