Niska przeżywalność pacjentów onkologicznych i kardiologicznych, długie kolejki do specjalistów, miesiące oczekiwania na operacje, niewystarczająca koordynacja opieki nad chorymi – to największe problemy polskiego systemu zdrowia – wynika z Indeksów Zrównoważonego Rozwoju Systemów Ochrony Zdrowia i Raka Piersi. Przypomnijmy, że w indeksach tych Polska uplasowała się odpowiednio na 25. i 22. miejscu spośród 28 krajów Unii Europejskiej.
Jak podkreślają eksperci komentujący dane Indeksów, istnieje wiele gotowych rozwiązań w systemach opieki zdrowotnej w Unii Europejskiej, które zaimplementowane w Polsce, mogłyby relatywnie szybko poprawić efektywność i jakość służby zdrowia, i wskazują na pięć najważniejszych.
Jakość pod kontrolą
Kraje, które osiągnęły najlepsze wyniki w Indeksach, mierzą i oceniają jakość świadczonych usług, co świadczy o potrzebie analizowania danych i oparciu systemu o koncepcję value based healthcare i pay for performance (w których najważniejsze są efekty leczenia). Liderzy rankingu stale monitorują prowadzone działania i ich efekty, a kolejne kroki opierają na rezultatach wdrożonych zmian.
W Szwecji jakość świadczonych usług zdrowotnych jest porównywana pomiędzy świadczeniodawcami z użyciem publicznie dostępnych wyników rejestrów medycznych. Prowadzone są m.in. rejestry endoprotezoplastyk, leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów i chirurgii ginekologicznej. Występuje koordynacja i standaryzacja pomiarów stosowanych w rejestrach, aby umożliwić porównywanie w czasie i pomiędzy dostawcami lub nawet obszarami medycznymi.
Słowacja, należąca do liderów rankingu w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, określiła minimalne kryteria jakości dla dostawców, a podmioty ubezpieczeń zdrowotnych konkurują w oparciu o jakość i różnorodność zakontraktowanych usług i motywują lekarzy rodzinnych oferując im wyższe wyceny po spełnieniu określonych kryteriów.
Czechy, które również osiągnęły wysokie wyniki w Indeksach, przykładają dużą wagę do jakości usług i analizy danych. Władze centralne są odpowiedzialne za certyfikację i pomiar wydajności w badaniach przesiewowych nowotworów, a zestaw wskaźników jakości został zdefiniowany i wdrożony zgodnie z wytycznymi europejskimi.
Określony czas dostępu do świadczeń
Liderzy rankingu mają określone czasy oczekiwania i wykonywania świadczeń. W Szwecji opisuje to zasada "0-7-90-90", gdzie 0 – oznacza brak opóźnień w dostępie do opieki medycznej, 7 – konsultację lekarza rodzinnego, która musi odbyć się w okresie do siedmiu dni, 90 – konsultację specjalisty w ciągu 90 dni. Ostatnia wartość 90 – to maksymalna liczba dni w jakiej musi nastąpić rozpoczęcie leczenie po zdiagnozowaniu pacjenta.
Również Czechy mają jasno zdefiniowany czas oczekiwania na świadczenia zdrowotne. Dekret z 2012 roku określa maksymalne czasy oczekiwania na procedury i maksymalne odległości geograficzne do niektórych usług. Oficjalne oczekiwanie na wizytę lekarza pierwszego kontaktu w poczekalni nie może przekraczać 35 minut (chirurga – 45), operacja zaćmy musi być przeprowadzona w ciągu 30 tygodni od rozpoznania, a wdrożenie leczenia w stwardnieniu rozsianym 4 tygodnie od postawienia diagnozy.
Koordynacja opieki
Koordynacja opieki to jeden z fundamentów dobrze funkcjonującej służby zdrowia, o czym świadczą rozwiązania wprowadzone wśród liderów obu rankingów. Dowodem na to jest przykład Słowacji, która wdrożyła integrację i koordynację opieki na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej. Projekt ICC, czyli reforma POZ, zakłada powstanie zintegrowanych centrów opieki, obejmujących podstawowe usługi diagnostyczne, prewencyjne i społeczne.
Koordynacja opieki onkologicznej występuje również w Czechach, gdzie istnieje 14 akredytowanych Kompleksowych Centrów Onkologicznych z multidyscyplinarnymi zespołami lekarzy. Centra badań przesiewowych mają własne systemy do gromadzenia danych, które są przekazywane regularnie do centralnego rejestru kontroli raka piersi.
Dobra organizacja POZ
Wpływ na systemy ochrony zdrowia ma dobra organizacja podstawowej opieki zdrowotnej. Szwecja z powodzeniem rozszerzyła zakres praktyki pielęgniarskiej i ich kompetencje w POZ, dzięki czemu odciążyła lekarzy rodzinnych.
Czechy traktują podstawową opiekę zdrowotną jako koordynatora systemowego. Wzmocniono rolę lekarza pierwszego kontaktu, pediatrów dziecięcych, dentystów i ginekologów, jako punktów pierwszego kontaktu, pośredniczących między specjalistami. Istotną rolę podstawowa opieka zdrowotna odgrywa również w na Słowacji, a jej wydolność ma zmniejszyć obciążenie szpitali oraz poradni specjalistycznych.
Onkologia jako priorytet
Każde z państw należących do liderów rankingu traktuje onkologię jako priorytet. Kraje kierują się publikowanymi wytycznymi, które zapewniają jakość leczenia.
Szwecja w 2009 roku wprowadziła narodową strategię walki z rakiem, dzięki czemu przeżywalność po diagnozie różnych typów nowotworów należy obecnie do najwyższych w Unii Europejskiej. W raku piersi Szwecja uzyskuje 88,8 % pięcioletnich przeżyć. Istotną kwestia jest również poziom wiedzy o zdrowiu społeczeństwa – Szwedzi zdobyli pod tym względem maksymalną liczbę punktów.
Liderzy rankingu prowadzą szeroko zakrojone badania przesiewowe – np. w Czechach istnieje rygorystyczny system akredytacji dla ośrodków badań przesiewowych w kierunku raka piersi, obejmujący kryteria wejścia, inspekcje i regularne monitorowanie jakości. Opieka onkologiczna prowadzona jest przez wielodyscyplinarne zespoły specjalistów. Słowacja w parametrze dostępu do leczenia raka piersi zajęła pierwsze miejsce z 70 punktami. Jest to efekt m.in. wprowadzenia Narodowego Programu Raka w 2001 roku i priorytowego potraktowania wczesnej diagnostyki i terapii raka piersi.
