Czy pozew przerywa bieg przedawnienia

Skutek taki wywiera jednak jedynie skuteczne dokonanie takiej czynności. Pozew jest wniesiony skutecznie, gdy dokonuje tego osoba, której przysługuje czynna legitymacja prawnomaterialna oraz zdolność sądowa i procesowa. Odnosi się to do sytuacji, w której pozew wnosi osoba uprawniona przeciwko osobie zobowiązanej. Przerwanie biegu terminu przedawnienia następuje w podmiotowych i przedmiotowych granicach czynności podjętej przez wierzyciela; dotyczy roszczenia, które jest zabezpieczone, dochodzone, ustalane lub egzekwowane, jest skuteczne przeciwko osobie, wobec której kieruje się czynność i z korzyścią na rzecz osoby dokonującej czynności. Przesłanki istotne dla spowodowania skutku przerwy terminu przedawnienia należy odnosić do chwili wytoczenia powództwa, ponieważ skuteczne wniesienie pozwu przez osobę do tego wówczas uprawnioną powoduje skutek określony w art. 123 § 1 pkt 1 k.c. (zob. wyrok SN z dnia 28 marca 2018 r., V CSK 368/17, orzecznictwo SN dostępne na www.sn.pl poza podanymi publikatorami; zob. także postanowienia SN z dnia 28 października 2016 r., I CSK 689/15, z dnia 7 października 2016 r., I CSK 628/15, wyroki SN z dnia 18 czerwca 2014 r., V CSK 421/13, z dnia 24 sierpnia 2011 r., IV CSK 570/10, uchwałę SN z dnia 1 kwietnia 2011 r., III CZP 8/11, wyroki SN z dnia 24 września 2009 r., IV CSK 43/09, z dnia 11 stycznia 2007 r., II CSK 288/06, z dnia 20 kwietnia 2006 r., IV CK 3/06).

Czytaj także: Termin przedawnienia roszczeń skrócony z dziesięciu do sześciu lat

Za wykładnią art. 123 § 1 pkt 1 k.c., według której hipotezą normy tego przepisu objęte są wszelkie czynności konieczne, czyli te, których nie można ominąć w toku dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, a więc także czynność polegająca na złożeniu wniosku o nadanie klauzuli wykonalności, przemawia wzgląd na funkcję, jaką spełnia możliwość przerwania biegu przedawnienia przez czynności podjęte przez uprawnionego przed sądem lub innym organem albo sądem polubownym w świetle założeń instytucji przedawnienia. Po podjęciu czynności koniecznej we wskazanym wyżej znaczeniu, do czasu ukończenia wywołanego nią postępowania, uprawniony nie ma możliwości inicjowania dalszych stadiów postępowania, nie może więc podjąć innej czynności koniecznej, mogącej też przerwać bieg przedawnienia. Dlatego omawiane czynności nie tylko powodują przerwanie biegu przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.), ale też jego zawieszenie aż do ukończenia postępowania wywołanego daną czynnością (art. 124 § 2 k.c.). Uregulowanie to odpowiada fundamentalnemu założeniu instytucji przedawnienia, zgodnie z którym termin przedawnienia nie może biec, jeżeli uprawniony nie ma możliwości realizowania roszczenia (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2003 r., V CK 13/03, OSP 2004, nr 4, poz. 53 i z dnia 9 maja 2003 r., V CK 24/03, nie publ. oraz uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2002 r., III CZP 72/01, OSNC 2002, nr 9, poz. 107)." (uchwała SN z dnia 16 stycznia 2004 r., III CZP 101/03, por. również np. wyrok SN z dnia 12 października 2016 r., II CSK 34/16).

Przerwanie biegu przedawnienia może wywołać skuteczne wniesienie pozwu lub wniosku, odpowiadające czynnościom wymienionym w art. 123 § 1 pkt 1 k.c., po kumulatywnym spełnieniu warunków, tj. podjęciu czynności przed organem powołanym do orzekania o danym roszczeniu, bezpośrednim zmierzaniu do realizacji roszczenia, podjęciu tej czynności przez osobę uprawnioną przeciwko osobie zobowiązanej. Moc przerwania oceniana być powinna także w aspekcie potencjalnym, zezwalającym na stwierdzenie, czy dana czynność może doprowadzić do skutku wymienionego w tym przepisie (wyrok SN z dnia 6 grudnia 2013 r., I CSK 78/13, por. też uchwałę SN z dnia 27 maja 1992 r., III CZP 60/92, LEX nr 9077).

W orzecznictwie SN wskazano także, iż oddalenie powództwa na skutek utraty przez powoda legitymacji prawnomaterialnej w toku postępowania nie stanowi podstawy uchylenia skutku przerwy przedawnienia, będącej wynikiem skutecznego wniesienia pozwu przez podmiot do tego uprawniony w chwili wytoczenia powództwa (postanowienie SN z dnia 28 października 2016 r., I CSK 689/15 oraz zob. postanowienie SN z dnia 23 września 2009 r., I CSK 99/09, OSNC Zbiór Dodatkowy B/2010, poz. 66).

Nie ma przepisu, który uzależniałby skutek przerwania biegu zasiedzenia od wyniku postępowania zainicjowanego czynnością w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 1 k.c., która to czynność ma charakter procesowy, ale wywołuje skutek materialnoprawny. Przeciwnego wniosku nie można wyprowadzić z brzmienia art. 124 § 2 k.c. Jak trafnie zauważył SN w postanowieniach z dnia 4 września 2008 r., IV CSK 213/08 i z dnia 28 października 2016 r., I CSK 689/15, zniweczenie skutku prawnego w postaci przerwy biegu zasiedzenia wywołanego czynnością, o której mowa w art. 123 § 1 pkt 1 k.c. następuje w przypadkach wyraźnie przez ustawę przewidzianych (por. art. 130 § 2 k.p.c., art. 182 § 2 k.p.c., art. 203 § 2 k.p.c.). Zniweczenie takie następuje także w razie odrzucenia pozwu, co wynika z istoty tej instytucji procesowej (postanowienie SN z dnia 15 września 2017 r., III CZP 41/17).

Czytaj także: Sąd Najwyższy rozstrzygnie, jak liczyć przedawnienie

W odniesieniu do wspólników spółki cywilnej SN w najnowszym orzecznictwie zauważył, że skoro wspólnicy tej spółki nie są wierzycielami solidarnymi, wniesienie pozwu przez jednego z nich i na jego rzecz nie powoduje przerwania biegu przedawnienia w stosunku do drugiego. Zgodnie z art. 198 § 1 k.p.c. wezwanie do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanego dokonane przez sąd zastępuje pozwanie. Pozwanie następuje w momencie wydania postanowienia w tym przedmiocie, a nie doręczenia odpisu pozwu podmiotowi dopozwanemu. W sytuacji, w której wezwanie do udziału w sprawie następuje na wniosek pozwanego lub przez sąd z urzędu, wszystkie skutki, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa, zarówno procesowe jak i materialne, następują z chwilą wydania przez sąd stosownego postanowienia. Podobną regułę należy przyjąć w przypadku wniosku powoda. Według art. 123 k.c. do przerwy biegu terminu przedawnienia dochodzi przez każdą czynność dokonaną przed sądem w celu bezpośredniego dochodzenia roszczeń; taką czynnością jest również złożony w toku procesu wniosek powoda o wezwanie do udziału w sprawie. W przypadku gdy wezwanie do udziału w sprawie następuje na wniosek powoda, do przerwy biegu terminu przedawnienia dochodzi z momentem złożenia wniosku. Dotyczy to również skutku w postaci przerwania biegu przedawnienia wobec osoby przystępującej do sprawy w charakterze powoda. Pierwszą czynnością, o której mowa w art. 123 § 1 pkt 1 k.c., jest złożenie oświadczenia, że podmiot zawiadomiony o toczącym się procesie będzie występował w roli powoda. Skutki związane z doręczeniem pozwu następują z chwilą zawiadomienia strony pozwanej o przystąpieniu do procesu osoby trzeciej w charakterze powoda, ponieważ pozew został już wcześniej doręczony. Przy współuczestnictwie koniecznym po stronie powodowej (legitymacja łączna) skutki wniesienia pozwu następują dopiero z momentem złożenia oświadczenia o przystąpieniu przez wszystkich współuczestników. Sama okoliczność, że wadliwie wniesiony pozew przez nieposiadającego legitymacji procesowej czynnej ostatecznie się utrzymał, skoro orzeczenie dotyczy wszystkich wspólników, nie ma znaczenia dla oceny chwili, w której doszło do przerwania biegu przedawnienia (wyrok SN z dnia 28 marca 2018 r., V CSK 368/17 oraz postanowienia SN z dnia 4 listopada 1969 r., I PZ 45/69, LEX nr 6608 i z dnia 10 listopada 1970 r., II CZ 139/70, LEX nr 4717).

Autor jest doktorem nauk prawnych, radcą prawnym, wykładowcą Uczelni Łazarskiego w Warszawie.

W Sądzie

Pozostało 83% artykułu

2 / 3

artykułów

Czytaj dalej. Subskrybuj