W uchwale z 2018 r. w sprawie szczegółowych zasad ponoszenia odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych w Opolu, Rada Miasta wprowadziła do uchwały z 2008 r. nowy przepis. Był to § 2a pkt 1 i pkt 2.

Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej mieszkania chronione mają przygotowywać do samodzielnego życia. Pobyt w takim lokalu może być przyznany osobom, które ze względu na trudną sytuację życiową, wiek, niepełnosprawność lub chorobę potrzebują wsparcia w codziennym życiu, ale nie wymagają całodobowej opieki. Podobnym celom mają służyć ośrodki wsparcia.

Czytaj także: Opłaty za pobyt osób w ośrodkach wsparcia

Wprowadzony § 2a pkt 1 dotyczył zasad odpłatności za pobyt w domu dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży. Zgodnie z pkt 1 osoby przebywające w takich domach, płacą za pobyt w formie procentowych stawek zależnych od kryterium dochodowego, ustalonego w ustawie o pomocy społecznej. W pkt 2 rada upoważniła natomiast dyrektora miejskiego ośrodka pomocy rodzinie do zastosowania częściowego lub całkowitego zwolnienia z odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych w szczególnie uzasadnionych przypadkach.

Uchwałę zaskarżył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu wojewoda opolski. Jego zdaniem takie zwolnienie wykracza poza delegację z ustawy o pomocy społecznej. Upoważnia ona radę gminy i radę powiatu do wydania aktu prawa miejscowego, określającego zasady ponoszenia odpłatności za udzielone schronienie.

Zwolnienie z ponoszenia opłat nie może być jednak utożsamiane z odstąpieniem od żądania ich zapłaty. Nie ma do tego podstaw prawnych – argumentował wojewoda. Artykuł 97 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej upoważniał Radę Miasta Opola do uregulowania jedynie zasad ponoszenia odpłatności za udzielone schronienie. Rada nie posiadała więc uprawnień do wprowadzenia zwolnienia bądź obniżenia opłat „w szczególnie uzasadnionych przypadkach", a więc niezależnie m.in. od kryterium dochodowego.

Odpowiadając na skargę, Rada Miasta stwierdziła, że jeśli ustawa dała jej kompetencje do ustalania szczegółowych zasad ponoszenia odpłatności, to w tym pojęciu powinno się również mieścić zwolnienie z odpłatności za pobyt w ośrodku wsparcia. Jeżeli matki z małoletnimi dziećmi oraz kobiety w ciąży dotknięte przemocą lub w innej sytuacji kryzysowej mogą w ramach interwencji kryzysowej znaleźć schronienie i wsparcie w domach dla takich osób niezależnie od dochodu, to rada mogła wpisać do uchwały, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach można zastosować zwolnienie z odpłatności. Takim uzasadnionym przypadkiem są sytuacje kryzysowe, w tym przemoc domowa. Ofiary takiej przemocy trudno obciążać obowiązkiem opłaty za pobyt w ośrodku tylko dlatego, że dochód na osobę w rodzinie przekracza kwoty kryterium dochodowego.

WSA zgodził się z wojewodą, że Rada Miasta nie miała upoważnienia ustawowego do wprowadzenia takiego unormowana. Ustawodawca upoważnił rady gmin i rady powiatu do określenia wysokości odpłatności, ale nie do zwolnienia z jej ponoszenia. Nie mają przy tym znaczenia intencje, jakimi kierowała się Rada Miasta Opole, czyli wzgląd na sytuacje kryzysowe, w jakich mogą się znaleźć osoby korzystające ze schronienia i wsparcia w domach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, a więc szczególnie uzasadnione przypadki – stwierdził sąd.

Jeśli delegacja ustawowa nie upoważniała rady do zwolnień z odpłatności, nie mogła zawrzeć takiego unormowania w swojej uchwale – stwierdził sąd i unieważnił pkt 2 § 2a uchwały. Wyrok jest nieprawomocny.

sygnatura akt: II SA/Op 258/18