Zarządzenie jest aktem prawnym o pozornie niewielkim zakresie zastosowania. Zgodnie z Konstytucją RP taki akt normatywny ma charakter wewnętrznie obowiązujący (normy prawne w nim zawartego mogą wiązać tylko jednostki podległe organizacyjnie organowi, który go wydał) i musi być wydany na podstawie ustawy. Tymczasem, w praktyce organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego pojawiają się problemy ze stosowaniem zarządzeń. Odnoszą się one zarówno do podstaw prawnych zarządzeń, ich zakresu podmiotowego i przedmiotowego, jak i kwestii związanych z ogłaszaniem i nadzorem nad takimi aktami prawa miejscowego.
Czytaj także: Zarządzenia - forma podejmowania władczych rozstrzygnięć przez wójta
Przykład:
Wójt jednej z mazowieckich gmin wydał zarządzenie określające zasady udostępniania informacji i materiałów urzędowych uprawnionym do tego podmiotom. W treści zarządzenia zobowiązano uprawnione podmioty do składania wniosków o udostępnienie informacji na formularzu określonym w załączniku do zarządzenia. Ponadto określono procedurę postępowania z takimi wnioskami w ramach struktury urzędu gminy. Jako podstawę prawną takiego aktu prawa miejscowego powołano art. 33 ustawy o samorządzie gminnym (patrz ramka) i art. 24 ust. 1 RODO. Zarządzenie opublikowano na stronie internetowej właściwego Biuletynu Informacji Publicznej i weszło ono w życie z dniem ogłoszenia. Z treści zarządzenia niezadowolona była grupa mieszkańców i radnych; uznali, że jest ono niezgodne z prawem i powinno zostać uchylone. Osoby te wniosły skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego w trybie art. 101 ust. 1 u.s.g.
Zarządzenie, czyli co?
Analizując zagadnienia prawne opisane w powyższym przykładzie, należy zacząć od kwestii związanych ze stanowieniem prawa miejscowego: kiedy wójt może wydać zarządzenie, kiedy zarządzenie ma charakter normatywny i jak powinna wyglądać podstawa prawna do jego wydania.
Pod pojęciem „zarządzenia" kryją się dwie różne formy działania administracji – akt indywidualny i akt normatywny. W zarządzeniu musi być zawarta generalna i abstrakcyjna norma prawna – jeżeli takowa nie występuje, ma ono charakter aktu indywidualnego. Rozróżnienie to ma znaczenie z uwagi na konieczność ustalenia, czy zarządzenie jest aktem prawa miejscowego – do takiej grupy należą bowiem tylko normatywne zarządzenia. Zarządzenia indywidualne mają na celu dokonanie najczęściej jednej czynności prawnej np. powołanie komisji konkursowej, zmiany w budżecie gminy (w zakresie dopuszczalnym przez ustawę o finansach publicznych), albo w sprawie powołania zastępcy wójta.